İçeriğe atla

Türkiye'deki Kırım Tatarları

Türkiye Kırım Tatar yerleşimleri[1]

Türkiye'deki Kırım Tatarları Kırım, Dobruca, Bulgaristan ve Bucak bölgelerinden Türkiye'ye göç etmiş olan Kırım Tatarları ve Romanya Tatarları'dır.

Tarihçe

1783 yılından sonra Rus İmparatorluğunun Kırımı ilhak etmesiyle ayrı dönemlerde kafileler halinde Osmanlı Devleti topraklarına göç ettiler. Önce Dobruca (günümüzdeki Romanya'nın Karadeniz kıyı bölgesi ve Bulgaristan'ın kuzeydoğusu) ile Bulgaristan ve Balkanların diğer bölgelerine göç ettiler.

1853 - 1856 yılları arasındaki Kırım Savaşı döneminde ikinci, 93 Harbi'nden sonra ise üçüncü bir göç dalgasıyla Anadolu'ya yerleştiler.[2]

Dağılım

Peter Alford Andrews ve Rüdiger Benninghaus'a göre, Kırım Tatarlarının Türkiye'deki dağılımı: Eskişehir'de yaklaşık 36 köy, Ankara'da yaklaşık 4 köy ve Adana'da yaklaşık 3 köy olmakla beraber Anadolu'nun farklı bölgelerine yayılmışlardır. E.J. Klay'e göre, Çorum ilinin Kalecikkaya köyünde 500 kişi. Asimilasyon sonucunda zamanla çoğunluk nüfusuna karıştılar. İlaveten Edirne ili Havsa ilçesi Taptık köyü ile Kırklareli ili Babaeski İlçesi Kofalça (yeni adı Mutlu) köyünde Kırım Tatar göçü ile kurulmuştur.[2] Çorum ilinin Mecitözü ilçesine bağlı Beyözü köyü, 500 kişilik Tatar göçü ile kurulmuştur.

Diller

Türkiye'deki Kırım Tatarları "Kırım Tatarcası" konuşurlar. Kırım Tatarcası ise 3 şiveye ayrılır. Kırım'ın güney sahilinden gelenler Yalıboyu şivesi, Bahçesaray civarında Tat şivesi, steplerdan gelenler ise Çöl şivesini kullanırlardı. Karayca (Karaimce) artık Türkiye'de kullanılmamaktadır.[2] Türkiye'deki Kırım Tatarları'nın büyük bir bölümü "Çöl şivesi" konuşmaktadırlar.

Dinler

İslam dinine bağlıdırlar. Az sayıda Yahudi (Karaim ya da Kırımçak).[2]

Köyler

Aksaray ili

  • Hamidiye (Alaca) Kasabası
  • Bahçesaray Mahallesi
  • Altınkaya (Çardak) Köyü

Adana ili

Ankara ili

Antalya ili

Konyaaltı

Balıkesir ili

  • Bandırma: Orhaniye Köyü (eski adıyla Poyralı köyü)

Edirne ili

  • Edirne: Hacıumur Köyü (Dobruca tarafından göç etmiş Kırım Tatar ve Noğay kökenlilerce kurulmuştur)
  • Havsa: Taptık köyü (60 hane Kırım Tatarı)
  • Keşan: Çobançesmesi köyü (1 hane)
  • Uzunköprü: Balabankoru köyü

Çorum

Eskişehir ili

Giresun ili

  • Dereli : Akkaya köyü ve Sarıyer mahallesi (30-40 hane Kırım Tatarı)[4]

İstanbul ili

Kayseri ili

Kahramanmaraş ili

  • Andırın, Tatarlı köyü: (750 hane Tatar)

Kastamonu ili

  • Tosya, BüyükKızılca köyü
  • Çatalzeytin, Kayadibi köyü
  • İnebolu, Özlüce Köyü

Kırklareli ili

Kırıkkale ili

Kocaeli ili

Konya ili

Ordu ili

  • Ünye: Yavi Köyü, Dağdibi ve Paskara mahallesi (yaklaşık 30 Hane) - Köydeki Tatar aileleri büyük olasılıkla Kazan Tatarlarıdır. Çünkü kendilerinin Tataristandan geldiklerini belirtmektedirler.[9]

Rize ili

Tekirdağ ili

Muratlı: Ballıhoca - Köydeki Tatarların çoğunun soyadı Elma ile bitmektedir; Birelma, İkielma, Üçelma şeklinde

Uşak ili

Yozgat ili

  • Sorgun: Tuzlacık[10] adındaki köy Kırım ve dolaylarından gelmiş Kırım Tatarlarından oluşmuştur. Çok eski dönemde Türk(Osmanlı)-Rus savaşları neticesi Rus işgaline giren Kırım'da yaşayan Tatarlar Türkiyeye göç etmiştir. Son yıllarda Tuzlacık köyündeki Kırım Tatarları çevre yerlere göç etmişler ve köydeki Tatar nüfusu hem azalmış hem de yerli Türkmenlerle kaynaşarak erimeye başlamıştır.[11]
  • Yerköy: Beserek[12] köyü 1861 yılında Kırım Tatar Türkleri tarafından kurulmuştur. Kırım Tatarcası köy halkı tarafından halen konuşulmaktadır.

Yalova ili

Zonguldak ili

  • Çaycuma, Muharremşah köyü
  • Merkez, Osmanlı köyü
  • Ereğli, Ömerli köyü
  • Devrek, Özpınar köyü
  • Devrek, Yazıcıoğlu köyü

Kaynakça

  1. ^ "Diasporadaki Köylerimiz". www.kirimdernegi.org.tr. 5 Ağustos 2017. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023. 
  2. ^ a b c d Peter Alford Andrews, Rüdiger Benninghaus,Ethnic groups in the Republic of Turkey, Vol. 2, Dr. Ludwig Reichert Verlag, 1989, Wiesbaden, ISBN 3-88226-418-7, p. 87. 22 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Peter Alford Andrews, Türkiye'de Etnik Gruplar, ANT Yayınları, Aralık 1992, ISBN 975-7350-03-6, s.116-118.
  3. ^ a b c d e f g h i j k l "Henryk Jankowski, "Crimean Tatars and Noghais in Turkey", International Committee for Crimea". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010. 
  4. ^ https://m.facebook.com/pages/category/Author/Bütün-Yönleriyle-Dereli-351382254997007/ []
  5. ^ a b c "Diasporadaki Köylerimiz". kirimdernegi.org.tr. 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2022. 
  6. ^ "Kırım Tatarları ve Nogaylar Örneğinde Deşt-i Kıpçak'ın Kayıp Batı Ucundan Anadolu'ya Etnik Devamlılık ve Geçişkenlik". Journal of International Eastern European Studies. KOÇ ÜNİVERSİTESİ, İNSANİ BİLİMLER VE EDEBİYAT FAKÜLTESİ, TARİH BÖLÜMÜ. 28 Aralık 2020. 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2022. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014. 
  9. ^ https://m.facebook.com/ünye-yavi-köyü-mensupları-246291663423/about/?ref=page_internal&mt_nav=1 []
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011. 
  11. ^ https://tr-tr.facebook.com/tuzlacikkoyu facebook sayfasında Tuzlacık köyü halkının bilgileri
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kırım Tatarları</span> Türklerin kıpçak kolundaki topluluk

Kırım Tatarları ya da Kırımlılar, anayurtları Karadeniz'in kuzeyindeki Kırım yarımadası olan Türkî halktır. 1783'te Kırım Hanlığı'nın Rusya tarafından ilhak edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti'ne zorunlu göçe tabi tutulmuşlar ve kendi vatanlarında azınlığa düşmüşlerdir. SSCB döneminde Stalin'in emriyle 18 Mayıs 1944'te sürgüne uğrayarak nüfuslarının yarısını yitirmişlerdir. SSCB'nin yıkılmasıyla sürüldükleri topraklardan Kırım'a geri dönmeye başlayan halk, Ukrayna'nın ana Müslüman unsurunu oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Aydınbey</span> Bulgaristanın Dobriç ili, Kasımköy ilçesine bağlı köy

Aydınbey, Bulgaristan'ın kuzeydoğusundaki Dobruca bölgesinde, Dobriç ili'nin General Toşevo ilçesine bağlı bir Kırım Tatar köyüdür.

<span class="mw-page-title-main">Karaylar</span> Musevi Tatar topluluğu

Karaylar veya Kırım Karayları, Orta ve Doğu Avrupa’da bulunan Musevi Kırım Türk topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">Nogaylar</span> Türkî etnik grup

Nogaylar, Kuzey Kafkasya bölgesinde yaşayan bir Türk etnik grubudur. Çoğu Kuzey Dağıstan ve Stavropol Krayı'nın yanı sıra Karaçay-Çerkesya ve Astrahan Oblastı'nda bulunur; bazıları Çeçenistan'da da yaşamaktadır. Nogayca konuşurlar ve Nogay Ordası'nı oluşturan çeşitli Moğol ve Türk kabilelerinin torunlarıdır. Yedi ana Nogay boyu vardır: Ak Nogay, Karagaş, Kuban-Nogay, Kundraw-Nogai, Kara-Nogay, Utarlar, Yurt-Nogay

<span class="mw-page-title-main">Kırım Tatarcası</span> Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dil

Kırım Tatarcası ya da Kırımca, Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dildir. Ancak bazı Oğuz grubuna ait özelliklere de sahiptir. Romanya'nın Dobruca yöresinde konuşulan şekline Dobruca Tatarcası adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Akin, Şereflikoçhisar</span> Şereflikoçhisar, Ankara, Türkiyede mahalle

Akin, Ankara ilinin Şereflikoçhisar ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Yeşilyayla, Çorum</span> Çorumda bir köy

Yeşilyayla, Çorum ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Yavı, Ünye</span>

Yavı, Ordu ilinin Ünye ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Gökçehüyük, Gölbaşı</span> Gölbaşı, Ankara, Türkiyede mahalle

Gökçehüyük, Ankara ilinin Gölbaşı ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Hacıumur, Edirne</span>

Hacıumur, Edirne ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Hamidiye, Karacabey</span>

Hamidiye, Bursa ilinin Karacabey ilçesine bağlı bir mahalledir.

Dobruca Beyliği, Sarı Saltuk'un oğlu Seyit İsmail Saltuk'un 1281-1299 yılları arasında Dobruca'da varlık gösteren kısa ömürlü bir Türkmen beyliği.

<span class="mw-page-title-main">Karaçay, Odunpazarı</span> Eskişehirin Odunpazarı ilçesine bağlı bir mahalle

Karaçay, Eskişehir ilinin Odunpazarı ilçesine bağlı bir mahalledir.

Erdoğdu, Konya'nın Tuzlukçu ilçesine bağlı köy.

Omurfakıh veya Emirfakı olarak da bilinir, Bulgaristan'ın en eski camilerinden biri burada bulunmaktadır. Cami kitabesinde yazılı olan tarih Osmanlı Türklerinin Bulgaristan'ı fethetmeden önceki döneme aittir. Bazı rivayetlere göre cami Sarı Saltuklular zamanında kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Orhaniye, Bandırma</span>

Orhaniye, Balıkesir ilinin Bandırma ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Romanya Tatarları</span>

Romanya Tatarları, Romanya'da ve Bulgaristan'da Dobruca bölgesinde yaşayan Kıpçak ve Oğuz grubundan Kırım Tatarlarının bir kolu olan Sünni Müslüman Türk halkı. Halk arasında Nevruz geleneği vardır. Romanya Tatar Türkleri Müslüman Demokrat Birliği (UDTTMR) Tatarları siyasi olarak Romanya'da temsil etmektedir.

Şevki Bektöre, Kırım Tatarı asıllı şair, eğitimci, akademisyen ve aktivist.

Kadriye Nurmambet ; 21 Ağustos 1933, Dobriç Romanya Krallığı - 31 Ocak 2023), Romanyalı Kırım Tatarı azınlıktan halk müziği sanatçısı ve folklorist. Milli ilgileri üzerinde topladı ve Dobruca Bülbülü olarak tanındı.

Kırım Tatar dili üç lehçeden oluşur. Standart dil, Kıpçak-Cuman kolunun bir parçası olan orta lehçe ile yazılmıştır. Oğuz kolunda yer alan kıyı ağzı olarak da bilinen güney ağzı ve Kıpçak dilinde de nogai ağzı olarak da bilinen kuzey ağzı vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.