İçeriğe atla

Türkiye'de zeytin üretimi

Zeytin yetiştiriciliğinde geleneksel bilgi, yöntem ve uygulamalar
Kozan'da bir zeytin bahçesi
ÜlkeTürkiye
Kaynak01983
BölgeAvrupa ve Kuzey Amerika
Tescil geçmişi
Tescil2023 (18. oturum)
Adana'da bir zeytin ağacı

Türkiye'de zeytin üretimi, başta Ege, Akdeniz ve Marmara bölgeleri olmak üzere Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve çok az olsa da Karadeniz Bölgesi'nde yapılmaktadır.[1] Ülkedeki zeytin yetiştiriciliğinde kullanılan geleneksel bilgi, yöntem ve uygulamalar 2023 yılında UNESCO tarafından Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesine alınmıştır.[2]

Dünyadaki zeytin üretici ülkeler arasında; ağaç varlığı açısından Türkiye 4., ekili alan açısından da 846.000 hektar ile 6. sıradadır. Böylece dünya zeytinyağı üretimine %8; zeytin üretimine %9 oranında katkıda bulunur. 2003 verilerine göre Türkiye, sofralık zeytin üretiminde de İspanya’dan sonra 2'nci, tüketimde ise 1. sıradadır.

Gemlik Limanı ve zeytin bahçeleri

Türkiye'nin 41 ilinde ve 270 ilçesinde zeytin üretimi yapılmaktadır. Üretimin %53’ü Ege'de, %18’i Marmara'da, %23’ü Akdeniz'de, %6’sı Güneydoğu Anadolu'da ve %0,2’si de Karadeniz Bölgesi'nde gerçekleştirilmektedir. Ege'de üretimin %55’i yağlık; Marmara'da üretimin %60'ı sofralık olarak değerlendirilmektedir. Türkiye'de en fazla sofralık zeytin üretimi sırasıyla, İzmir (%13), Manisa (%12,5), Aydın (%12), Muğla (%10), Balıkesir (%12,5), Çanakkale (%7) ve Bursa (%5) illerinden sağlanmaktadır.[3][4]

Dünyada zeytin üretimi yapılan yerler

Ege Bölgesi

Ülkede en fazla zeytin üretimi yapılan bölge Ege Bölgesi’dir. Bölgede en fazla zeytinin yetiştiği şehir Aydın’dır. Bölgede Aydın’dan sonra en fazla zeytin Manisa’da üretilmektedir. Aynı zamanda İzmir, Denizli, Muğla illeri de Ege Bölgesi’nde zeytin yetiştirilen diğer yerlerdir.[1]

Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Gaziantep’te bir zeytinlik

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde sadece Orta Fırat Bölümü, Gaziantep, Kilis ve Şanlıurfa’nın Birecik ilçesinde zeytin üretimi yapılmaktadır. Fıstığın ana vatanı olarak bilinen Gaziantep, zeytin yetiştiriciliğinde 10 milyonu aşkın ağaç ile önemli rol oynamaktadır. Nizip Zeytini, dünyada ticareti yapılan bir zeytin çeşididir ve Türkiye’de en yağlı zeytinler bu yörede yetişmektedir.[1]

Marmara Bölgesi

Edincik, Bandırma'da bir zeytinlik

Marmara Bölgesi'nin zeytin ağacı varlığı, Türkiye'nin zeytin ağaçlarının % 10'luk kısmını oluşturmaktadır. Güney Marmara Bölümü'nde Ayvalık, Mudanya, Edremit Körfezi, Erdek Körfezi, Orhangazi, İznik, Gemlik ve Yalova'da zeytin yetiştiriciliği yapılmaktadır.[1] Coğrafi işaret taşıyan Gemlik zeytini bu bölgede üretilmekte olup, bölgesine özgü bir yapıya ve lezzete sahiptir.

Akdeniz Bölgesi

Akdeniz Bölgesi’nde de zeytin üretimi yapılmaktadır. Antalya, Mersin, Adana, Hatay, Osmaniye ve Kahramanmaraş illerinde zeytin yetiştirilmektedir.[1]

Karadeniz Bölgesi

Ilıman iklime sahip Karadeniz Bölgesi’nde az miktarda zeytin tarımı yapılmaktadır. Karadeniz Bölgesi’nde Samsun ve Kastamonu'da zeytin ağaçları vardır. Ayrıca, Artvin Yusufeli’nde de zeytin yetiştirilmektedir. Artvin’de zeytin yetiştirilmesinin nedeni mikroklimadır; burada fön rüzgarları etkisiyle oluşan sıcaklık, zeytin tarımı yapılması için gereken elverişliliği sağlar.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f "Zeytin Hangi Bölgede Yetişir | Hektaş". 7 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2023. 
  2. ^ "UNESCO - Traditional knowledge, methods and practices concerning olive cultivation". ich.unesco.org (İngilizce). UNESCO. 29 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024. 
  3. ^ TÜİK, 2013
  4. ^ "Türkiye'de zeytincilik - Zeytindostu". Zeytindostu Derneği. 12 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güneydoğu Anadolu Bölgesi</span> Türkiyenin güneydoğusundaki coğrafi bölgesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Güneydoğu Torosların güneyinden Suriye sınırına kadar olan yerleri kaplar. Bölge doğu ve kuzeyden Doğu Anadolu Bölgesi, batıdan Akdeniz Bölgesi, güneyden Suriye ve kısa bir sınırla da Irak ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Akdeniz Bölgesi</span> Türkiyenin Akdeniz kıyısındaki coğrafi bölgesi

Akdeniz Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu'nun güneyinde Akdeniz kıyısı boyunca uzanır. Genişliği 120–180 km arasında değişir. Batı ve kuzey batısında Ege Bölgesi, kuzeyinde İç Anadolu Bölgesi, doğusunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi, güneyinde ise Akdeniz bulunur. Güneydoğudan Suriye ile komşudur. Türkiye'nin başka bölgelerinde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi'nde de bölge sınırları ile yönetim birimleri olan illerin sınırları tümüyle çakışmaz.

<span class="mw-page-title-main">Ege Bölgesi</span> Türkiyenin Ege Denizi kıyısındaki coğrafi bölgesi

Ege Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. İsmini kıyısında olduğu Ege Denizi'nden alır. Ege ve İç Batı Anadolu olmak üzere iki bölüme ayrılır. Kuzeyde Marmara, doğuda İç Anadolu, güneyde Akdeniz bölgeleriyle ve batıda Ege Denizi'yle çevrilidir. Türkiye'nin en uzun kıyı şeridine sahip bölgesidir. Tarihi mekanlar çoktur. Efes Antik Kenti, Laodikya Antik Kenti, Sardis Antik Kenti, Stratonikenia Antik Kenti, Tralleis Antik Kenti, Blaundus Antik Kenti, Aizanoi Antik Kenti gibi birçok tarihi mekan vardır. Ege Bölgesi'nin iklimi Akdeniz İklimi'dir.

<span class="mw-page-title-main">İç Anadolu Bölgesi</span> Türkiyenin ortasındaki coğrafi bölgesi

İç Anadolu Bölgesi, Anadolu'nun orta kısmında yer alan, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Türkiye'de gelişmiş bölgeler arasında yer alır. Konumu sebe­biyle bu bölgeye "Orta Anadolu" da denir. İç Anadolu Bölgesi'nin yüzölçümü 151.000 km² olup bu alan Türkiye topraklarının %21'ini kaplar. Yüzölçümü bakımından Doğu Anadolu'dan sonra ikinci büyük bölgedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışında diğer bölgelerin hepsiyle komşudur. Aynı zamanda Türkiye'nin "tahıl ambarı" olarak da anımsanır. İç Anadolu Bölgesi'nde toplam 13 il vardır.

<span class="mw-page-title-main">Akdeniz iklimi</span> iklim çeşidi

Akdeniz iklimi, yaz sıcaklığı güneşışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır. En sıcak ay ortalaması 26-28 °C, en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir. Yıllık sıcaklık ortalaması 18 °C dir. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür. En fazla yağış kışın, en az yağış yazın düşer. Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu iklimde görülür.

<span class="mw-page-title-main">Zeytin</span> Zeytin familyasından bir bitki türü

"Avrupa zeytini" anlamında Olea europaea botanik adlı zeytin, zeytingiller Oleaceae familyasından meyvesi yenen ve geleneksel olarak Akdeniz iklimine özgü bir ağaç türüdür. Tür, tüm Akdeniz ülkelerinin yanı sıra Güney Amerika, Güney Afrika, Çin, Avustralya, Yeni Zelanda, Meksika ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yetiştirilir. Olea europaea, Olea cinsi için tip türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Zeytinyağı</span> bitkisel sıvı yağ

Zeytinyağı, zeytin ağacının meyvesinden elde edilen yeşilimsi-sarımtırak renkte sıvı bir yağdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'nin coğrafi bölgeleri</span> Türkiyenin fiziksel coğrafya esas alınarak belirlenmiş 7 coğrafi bölgesi

Türkiye'nin coğrafi bölgeleri, 6 Haziran-21 Haziran 1941 tarihleri arasında Ankara'da toplanan Birinci Coğrafya Kongresi tarafından belirlenmiştir. Kongre ilk, orta ve lise müfredat programları ile okul kitapları, coğrafya terimleri ve coğrafi isimlerin yazılması, Türkiye Coğrafyası'nın ana hatları ve yerlerin adlandırılması üzerinde çalışmalar yapmak amacıyla toplanmıştı. Bu çalışmanın sonucunda Türkiye'nin üç tarafının denizlerle çevrilmiş olması, dağların Anadolu'nun iç kesimlerini kıyılardan ayırması, iklim, ulaşım ve bitki örtüsü gibi kriterler dikkate alınarak Türkiye'nin coğrafi bölgeleri belirlenmiştir. İdari sınırları baz alan Türkiye'nin İBBS'si ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nar</span> Kınagiller familyasından bir bitki türü

Nar, kınagiller (Lythraceae) familyasından, içinde küçük çekirdekleri ve meyve gövdesini oluşturan yüzlerce tanecik bulunan, hafif ekşi ve bazen tatlı tadı olan, ılıman iklimlerde yetişen bir meyve türü.

<span class="mw-page-title-main">Şarköy</span> Tekirdağın ilçesi

Şarköy, Tekirdağ ilinin bir ilçesi. Tekirdağ'ın güneybatısında, Marmara Denizi kıyısında kurulmuştur. Doğusunda ve güneyinde Marmara Denizi, batısında Gelibolu ilçesi, kuzeyinde Tekirdağ Merkez ilçesi ve Malkara ilçesi ile çevrilmiştir. Şarköy ilçesinde biri ilçe merkezi ikisi kasaba olmak üzere 3 belediye teşkilatı vardır. Bunlar dışında ilçe merkezi 3 mahalleden oluşurken, ilçeye bağlı 26 köy bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Bölgesi</span> Türkiyenin Marmara Denizi çevresindeki coğrafi bölgesi

Marmara Bölgesi, Türkiye'nin 7 coğrafi bölgesinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Bamya</span> Ebegümecigiller familyasından bir bitki türü

Bamya, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından ılık iklimlerde yetişen bir yıllık bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye iklimi</span>

Türkiye, iklim kuşaklarından ılıman kuşak ile subtropikal kuşak arasında yer alır. Türkiye'nin coğrafî konumu ve yer şekilleri sonucunda iklimi, farklı özellikte iklim tiplerinin oluşmasına yol açmıştır. Kıyı bölgelerinde denizlerin etkisiyle daha ılıman iklim özellikleri görülür. Dağların yüksekliği ve uzanışı deniz etkilerinin iç kesimlere ulaşmasını engeller. Bu nedenle iç kesimlerinde karasal iklim özellikleri görülür.

<span class="mw-page-title-main">Kuzu kapama</span> Türk mutfağından kuzu eti yemeği

Kapama ya da kuzu kapama, daha çok bahar aylarında, genç kuzuların etinden yapılan yemek. Osmanlı saray mutfağına son dönemlerinde girmiş bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye coğrafyası</span> Türkiyenin coğrafik ve kültürel yapısı

Türkiye coğrafyası, Türkiye'nin konumu, coğrafi bölgeleri, yeryüzü şekillleri, iklim, nüfus, din, tarım, hayvancılık ve ekonomisinin yörelere ve bölgelere göre dağılımını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de balıkçılık</span> Meslek

Türkiye'de balıkçılık; Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz'in Türk karasularında, Marmara Denizi ve boğazlar ile iç sularda yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de tarım</span>

Türkiye'de tarım, istihdam, ihracat ve ulusal gelire yaptığı katkı ile önemli bir sektördür.

Türkiye'de yetiştirilen tarım ürünleri, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye'deki nüfusun büyük çoğunluğu tarım sektöründe çalışmaktaydı. Ancak bu dönemdeki tarım anlayışı daha çok geleneksel yöntemler eşliğinde yapılıyordu. Tarımın bu şeklide yapılmasında ülkenin yeni kurulmuş olması ve farklı dönemlerde farklı devletlerle topyekün savaşlar yapmasından kaynaklanan ekonomik darlıktır. İlerleyen dönemlerde devletin tarım politikaları değişmiş ve daha farklı tarım yöntemleri uygulanmıştır. Bu farklı yöntemlerle birlikte tarımda makineleşme de artmıştır. Tarımda makineleşmenin artmasına paralel olarak da göçler yaşanmıştır. 1950-1960 yılları arasında uygulanan ekonomi politikası ile çiftçiye verilen tarım kredileri artmıştır ve tarım ürünleri için yüksek fiyat politikası izlenmiştir. Genel olarak 1950'li yıllardan sonra Türkiye'de tarım arazilerinin genişletilmesi, makine kullanımının artması ile sulama ve gübreleme gibi çalışmalar hızlanmıştır. Türkiye'de tarımsal faaliyetler ve buna bağlı olarak da yetiştirilen tarımsal ürünler bölgeden bölgeye göre farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların temel sebepleri arasında Türkiye'nin eğimli ve yüksek bir arazi yapısına sahip olması başta gelmektedir. Türkiye'nin özel ve matematik konumu tarımsal faaliyetleri kısıtlamasına sebep olduğu gibi çeşitli olmasına da katkı sağlamaktadır. Türkiye'nin orta kuşakta bulunması ve dört mevsimi yaşaması da tarımsal çeşitliliği arttıran etmenlerdendir. Türkiye'de aktif nüfusun 1/4'ü tarım sektöründe çalışmakta ve milli gelirin yüzde 10'u tarımsal faaliyetlerden sağlanmaktadır. Türkiye'de ekili dikili alanlarda en fazla tahıllar, daha sonra ise endüstri bitkileri ile sebze ve baklagiller gelmektedir. Türkiye'de yetiştirilen fındık, fıstık, incir, üzüm, tütün ve çeşitli sebze meyveler ihracatta pay sahibidir. Ayrıca Türk sanayisi de çoğunluklu olarak ham maddesi tarımsal faaliyetlere dayanan ürünlerden oluşmaktadır. Türkiye'de tarımı destekleyen kayda değer kuruluşlara Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi ve Ziraat Bankası örnek verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Türk şarap bölgeleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Türk şarap bölgelerinin listesi vardır. Anadolu şarabın erken tarihinde çok önemli bir rol oynadı ve muhtemelen dünyanın en eski şarap üreten bölgelerinden biri oldu.

<span class="mw-page-title-main">Gemlik zeytini</span> Gemlike özgü bir zeytin türü

Gemlik zeytini veya Tirilye zeytini, Türkiye'nin kuzeyindeki Gemlik, Zeytinbağı (Tirilye) bölgesinde yetişen bir zeytin çeşididir. Gemlik zeytini Tirilye, Kıvırcık ve Siyah gibi isimlerle anılmaktadır. Yüksek yağ içeriğine sahiptir, küçük ve orta boyda, siyah renkte bir zeytin türüdür. Gemlik zeytini Türkiye'de oldukça yaygındır ve kahvaltılık zeytin olarak Yağlı Sele, Salamura veya Duble olarak tütsülenmiş formatlarda satılmaktadır; ancak daha az yaygın olan başka formatlar da yapılmaktadır. Geleneksel salma Gemlik zeytininin özelliği, etinin çekirdek kısmından kolayca ayrılmasıdır.