İçeriğe atla

Türkiye'de sigara

Kontrol Edilmiş
Çelikhan tütünü

Türkiye'de sigara, Dünya Sağlık Örgütü'ne göre erkeklerin %30'unun, kadınların ise %12'sinin ölüm nedenidir.

Türkiye'de sigaranın tarihi

Tütün, Osmanlı topraklarına 17. yüzyıl sonlarında Cenovalı denizciler tarafından getirilmiştir. Bir zaman sonra İskeçe ve Selanik'te üretimi başlamıştır. Yangınlara neden olduğu gerekçesiyle IV. Murat yasak getirmeye çalışmış fakat başarılı olamamıştır.[1]

Osmanlı Devleti'nin anlaştığı Fransız Reji şirketi İzmir, İstanbul ve Samsun'da sigara fabrikaları kurmuştur. TBMM Hükûmeti İstiklal Harbi başlarında anlaşmayı feshetmiş, yerine Tekel kurulmuştur. Tekel kurumu 1984'te çıkan yasa ile yabancı sigaraları ithal ederek satışına başlamıştır. 1986'da devletin tütün tekeline son verilmiştir.[1]

1991'de yabancı sigara firmalarına Türkiye'de sigara fabrikası kurma hakkı verilmiştir. Bu süreçte Best, Camel, Salem, Winston, Philip Morris & Marlboro fabrika kurarak Türkiye piyasasına girmiştir. Günümüzde Türkiye sigara piyasasının %90'ı yabancı markaların kontrolündedir.

7 Kasım 1996 yılında 4207 sayılı tütün mamullerinin zararlarının önlenmesine dair yasa TBMM'de kabul edilmiştir. Süreçte sigara reklamları yasaklandı.

19 Ocak 2008 tarihinde ve yayımlanan 5727 sayılı Kanun ile evler hariç tüm kapalı alanlarda tütün mamülleri tüketimi yasaklanmıştır. 2009 yılı Temmuz ayında tam olarak yürürlüğe giren yasa ile Türkiye dumansız hava sahasına giren 3. Avrupa ülkesi olmuştur. 2013 yılında taşıtların içinde de sigara tüketimi yasaklanmıştır.[2]

Sigara verileri

2006 verilerine göre Türkiye'de 18 yaş üstü vatandaşlarda sigara içme oranı, erkeklerde %50,6, kadınlarda %16,6, ortalama %33,3'tür. 25-44 yaşları arasında kişilerde içicilik daha yoğundur.[3]

2015 yılı OECD raporlarına göre Türkiye dünyada en fazla sigara içen 11. ülkedir. Erkeklerde %37,3, kadınlarda %10,7 ortalama %23,8 sigara içicisi bulunur. Türkiye'de 3,9 milyon kadın, 10,6 milyon erkek, toplam da yaklaşık 15 milyon kişi her gün sigara içmektedir.[4]

2016 sigara içme oranları, %24 ile dünyada 10. sıradadır.[5]

1997 yılında sigara içiciliği erkeklerde %42'nin üzerinde, kadınlarda ise %10'nun altındadır. 1997-2010 arasında erkeklerde yılda %1,33 azalmış, kadınlarda herhangi bir azalma görülmemiştir.[6]

Türkiye'de 2008 verilerine göre 13-15 yaşındaki erkeklerde sigara içme oranı %11,1, kızlarda %4,4, ortalama %8,4 olarak belirlenmiştir. Sigaraya başlama yaşı genelde 13-17 arasıdır.[7]

Sigara kullanımını sınırlandırma çalışmaları

Sigara kullanımının azaltılması amacıyla Türkiye'de alınan tedbirler şunlardır:[8]

  • Sigaraya yüksek vergi uygulama
  • Promosyonunun yasaklanması
  • Paketler üzerinde ikaz edici görsel kullanımı.
  • Sigaranın zararları konusunda toplumun eğitilmeye çalışılması.
  • Sigara bırakmak isteyenlere devletin sağlık hizmeti vermesi.
  • Çocuklara sigara satışının yasaklanması.

Sigara karşıtı yasaklar sonuç vermiş, 2008-2013 yılları arasında içicilik %13,4 azalmıştır.[9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Tütünün Dünyada ve Türkiye'de Tarihçesi" (PDF). Tütünün Dünyada ve Türkiye’de Tarihçesi. meb.gov.tr. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  2. ^ TENGİLİMOĞLU, Prof.Dr. Dilaver ve ark. (2013). "SOSYAL PAZARLAMA KAPSAMINDA DUMANSIZ HAVA SAHASI: ÖRNEK BİR UYGULAMA". Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  3. ^ KARAÖZ, Doç. Dr. Murat; ALBENİ, Doç. Dr. Mesut; BÜYÜKTATLI, Fatıma (2010). "YASAL DÜZENLEMELERİN SİGARA TÜKETİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ" (PDF). Alanya İşletme Fakültesi Dergisi. akdeniz.edu.tr. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  4. ^ "Türkiye'de çocukların yüzde 55'i pasif içici". trthaber.com. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  5. ^ "Türkiye'de sigara içme oranı düşüyor". haberler.com. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  6. ^ Doğanay, Sinem ve ark. (2012). "Türkiye'de toplumda sigara içme sıklığı nasıl değişiyor?". Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. tjph.org. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  7. ^ Akgül, Dr. Sinem; Kutluk, Dr. Tezer. "Çocuk ve Ergenlerde Tütün Kontrolü" (PDF). SÜREKLİ TIP EĞİTİMİ DERGİSİ. ttb.org.tr. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  8. ^ Gültekin, Dr. Derya; Yılmaz, Dr. Ferimah. "Arz-Yönlü Tütün Kontrolü Politikaları ve Türkiye'ye İlişkin Değerlendirmeler" (PDF). SÜREKLİ TIP EĞİTİMİ DERGİSİ. ttb.org.tr. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  9. ^ "Tütün" (PDF). Türkiye Ülke Değerlendirmesi. saglik.gov.tr. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nikotin</span> kimyasal madde

Nikotin (C10H14N2), patlıcangiller (Solanaceae) bitki familyasında bulunan güçlü bir uyarıcı ve alkaloid.

<span class="mw-page-title-main">Sigara</span> kıyılmış tütünün kağıda sarılmasıyla üretilen, dumanı çekilerek tüketilen nesne

Sigara, kıyılmış tütünün kağıda sarılmasıyla üretilen, yakılıp dumanı çekilerek tüketilen bir nesnedir. Tütündeki psikotrop madde olan nikotin, sigarayı oldukça bağımlılık yapıcı kılar. Günümüzde çok yaygın olarak kullanılan bu ürünün, 18. yüzyılda Avrupa'ya İspanyol denizciler tarafından Amerika'dan getirildiği düşünülmektedir. Sigara, sigara tabakası veya sigara paketi içinde tutulur.

<span class="mw-page-title-main">Tütün</span> bitki türü

Tütün, Solanaceae familyasının Nicotiana cinsindeki birçok bitkinin adıdır. Başta Nicotiana tabacum ve Nicotiana rustica türleri olmak üzere, dünya genelinde bilinen 70'ten fazla tütün türü bulunmaktadır. Tütün endüstrisi birçok ülkelerin ekonomisinin esasıdır.

Enfiye, toz haline getirilmiş tütünün burun deliklerine çekilerek tüketicide nefes yoluyla fizyolojik etki yapan bir tütün mamulüdür.

<span class="mw-page-title-main">Camel</span> Sigara markası

Camel, 1913 yılının yazında R.J Reynolds Tobacco şirketi tarafından piyasa sürülen ve Türk ya da Virginia Tütünlerinden üretilen bir sigara markasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kretek</span>

Halk arasında ‘karanfil sigarası’ ya da ‘karanfilli sigara’ adı ile bilinen kretek, karanfil ve tütünün harmanlanmasıyla elde edilen, Endonezya’ya özgü bir tütün mamülüdür. Normal sigara görünümünde olup, yaklaşık 1/3 oranında kuru karanfil ve 2/3 oranında tütün içerir. Filtreli ya da filtresiz çeşitleri mevcuttur. Büyük çoğunluğu Endonezya’da üretilen kretekler tüm dünyaya ihraç edilir. Kretek ismini almasının nedeni, içindeki karanfilin yanarken çıkardığı sestir. Yoğun karanfil tadı ve kokusuna ek olarak, her kretek markasının tadını belirleyen ve sır gibi saklanan özel bir sosu bulunmaktadır. Endonezya’da sigara içenlerin yaklaşık %90’ının tercih ettiği kretek, kültürel bir simge ve yüzyıllık bir gelenektir.

<span class="mw-page-title-main">Kişi başına sigara tüketimine göre ülkeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu bir yılda kişi başına tütün sigarası tüketiminin ülkelere göre listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Philip Morris International</span>

Philip Morris International (PMI), 160 ülkede satış yapan uluslararası bir tütün şirketidir. Şirketin hikâyesi 1847 yılında Londra'nın Bond Caddesi'nde Philip Morris adlı kişi tarafından tütün ve hazır sigaraların satıldığı dükkân ile başlamıştır. 1902 yılında Gustav Eckmeyer tarafından satın alınarak faaliyete geçmiştir. 1919 yılında Philip Morris Company Limited Incorporation adıyla Virginia'da kurulmuş ve bu yıl Philip Morris'in taçlı logosu kullanılmaya başlanmıştır. 1924 yılında Philip Morris, Marlboro'yu piyasaya çıkartmıştır. 1950 yılında ise Philip Morris International adıyla faaliyet göstermeye devam etti. 2007 yılında dünyadaki tütün piyasasının %15,6'sı PMI'a aittir ve dünyadaki en büyük tütün şirketidir. Dünya çapında 50'den fazla ülkede üretim yapan PMI, 79.800 kişiyi çalıştırmaktadır. Jacek Olczak'ın genel müdürü olduğu şirketin merkezi Stamford, Connecticut'tadır.

<span class="mw-page-title-main">Çiğneme tütünü</span>

Çiğneme tütünü ya da çiğnemelik tütün, dumansız tütün tüketiminin en yaygını olan, pipo tütünlerinden yapılıp özel harmancılık gerektiren, kıyılıp tatlılaştırılan tütün yaprağının üst dudak ile diş eti arasına alınıp zaman zaman dişlerle çiğnenerek fazla su ve tükrüğün dışarı atılmasıyla kullanılan tütün. Daha çok Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Edward Bernays</span> Amerikalı halkla ilişkiler uzmanı (1891 – 1995)

Edward Louis Bernays, sosyoloji ve psikolojide "halkla ilişkilerin babası" olarak anılan Yahudi kökenli Amerikalı modern propagandanın kurucusu. Aynı zamanda ünlü psikoloji bilimci ve psikanaliz’in kurucusu Sigmund Freud’un ablasının oğlu, yeğenidir.

Özel araçlarda sigara içme yasakları yolcuların sigara dumanına maruz kalmasını engellemek için, trafik güvenliğini artırmak için, sürücülerin dikkatinin dağılmasını önlemek için uygulanmaktadır. Özel araçlarda sigara içme yasakları, toplu taşıma araçları, çalışma sırasında kullanılan araçlar, kamyon ya da polis arabalarında sigara içme yasaklarına nazaran daha az uygulanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nazi Almanyası'nda tütün karşıtı hareket</span>

Akciğer kanseriyle sigara içmenin arasındaki bağın ilk Alman doktorlar tarafından bulunmasıyla modern tarihteki ilk sigara içme karşıtı kampanyayı başlatan Almanya güçlü bir anti-sigara hareketi başlattı. 20. yüzyilın başlangıcında -Nazi Almanyası'nda hükûmet tarafından desteklenen kampanya dışında- birçok ülkede büyük etkisi olmayan tütün karşıtı hareketler başladı. Bu 1930 ve 1940'lı yılların başlangıcında dünyanın en büyük sigara içme karşıtı hareketiydi. Nasyonal sosyalist hükûmet sigara içmeyi kınadı ve içlerinden birçoğu tütün tüketimini açıkça eleştirdi. Sigara içme ve bunun sağlığa etkileri üzerine yapılan araştırmalar, türünün en önemlisi olmasıyla Nazi yönetiminde tırmandı.

<span class="mw-page-title-main">Moris Şinasi</span> İş İnsanı ve işletmeci

Moris Şinasi, tütün endüstrisinin en zenginlerinden olan Osmanlı doğumlu Amerikalı işletmeci.

<span class="mw-page-title-main">Sigara paketi</span> çoğunlukla sigara içeren kartondan oluşan dikdörtgen kap

Bir paket veya sigara paketi, çoğunlukla sigara içeren kartondan oluşan dikdörtgen bir kaptır. Paket, aroma koruyucu folyo, kağıt veya plastik ile tasarlanmış ve şeffaf hava geçirmez bir plastik film ile kapatılmıştır. "Çekme tırnakları" çekilerek paket açılır. Sert paketler açıldıktan sonra tekrar kapatılabilir, oysa yumuşak paketler kapatılamaz.

<span class="mw-page-title-main">Pasif içicilik</span>

Pasif içicilik, dumanın aktif içici dışındaki kişiler tarafından teneffüs edilmesidir. Pasif içicilik, çevredeki insanların tütün dumanını solumasıyla gerçekleşir. Pasif içicilik çeşitli hastalık ve ölümlere neden olmaktadır. Pasif içiciliğin neden olduğu sağlık riskleriyle ilgili bilimsel fikir birliğine varılmıştır. Bu riskler, çalışma alanları ve restoranlar, barlar, gece kulüpleri ve bazı açık alanlarda dahil olmak üzere halka açık yerlerde dumansız hava sahası projelerinin başlamasının temel sebebidir.

<span class="mw-page-title-main">Cibali Tütün Fabrikası</span>

Cibali Tütün Fabrikası, 1884 yılında İstanbul'un Fatih ilçesi Cibali mahallesinde tarihi endüstri yapısı.

<span class="mw-page-title-main">Tütünün sağlığa etkileri</span> Tütün tüketiminin insan sağlığı üzerindeki koşulları, mekanizmaları ve faktörleri

Tütün kullanımının insan sağlığı üzerinde ağırlıklı olarak olumsuz etkileri vardır ve tütünün sağlığa etkileri konusundaki endişeler uzun bir geçmişe sahiptir. Araştırmalar, öncelikli olarak sigara tütünü üzerine odaklanmıştır.

Hamilelik sırasında tütün kullanımı, tütünün genel sağlık etkilerine ek olarak sağlık ve üreme üzerinde birçok zararlı etkiye neden olmaktadır. Bir dizi çalışma, tütün kullanımının hamile sigara içicileri arasında düşüklerde önemli bir faktör olduğunu ve fetüsün sağlığına yönelik bir dizi başka tehdide katkıda bulunduğunu göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Snus</span>

Snus, erken 18. yüzyıl İsveç'inde kuru toz tütünden türeyen bir tütün ürünüdür. Uzun süreler boyunca üst dudak ile diş eti arasına yerleştirilir ve sublabial yöntemiyle uygulanır. Snus fermante edilmemiştir. Amerikan daldırma tütününe benzer şekilde kullanılmasına rağmen, snus genellikle tükürme ihtiyacına neden olmaz ve naswar gibi, snus buharlaştırılır.

<span class="mw-page-title-main">Sigara filtresi</span>

Sigara filtresi, sigara kağıdı, kapsüller ve yapıştırıcılarla birlikte sigaranın bir bileşenidir. Filtreler 1950'lerin başında tanıtıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.