İçeriğe atla

Türkiye'de petrol ve doğalgaz

Önemli bir enerji kaynağı olan petrol, aynı zamanda kimya sanayisinin de ham maddesidir. Türkiye'deki petrol yatakları fazla zengin değildir. Mevcut petrol yatakları daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Adıyaman, Batman ve Diyarbakır'dadır. Siirt, Şanlıurfa, Şırnak[1] ve Mardin'de de petrol yatakları vardır. Üretilen petrol, Türkiye'nin ihtiyacının çok az bir kısmını (1/7) karşılamaktadır. Geri kalan kısmı dışarıdan karşılanmaktadır.[]

Türkiye'de ham petrolün arıtılması için rafineriler kurulmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde üretilen ham petrolün bir kısmı Batman Rafinerisine, bir kısmı da Batman-İskenderun boru hattı ile Dörtyol'a gönderilmektedir. Buradan da tankerlerle İzmir ve İzmit rafinerilerine taşınmaktadır. İskenderun Körfezi ile Kırıkkale arasındaki petrol boru hattı ile de Kırıkkale Rafinerisine ham petrol aktarılmaktadır. Ayrıca Türkiye-Irak boru hattı ile Irak petrollerinin bir kısmı Yumurtalık Limanı'na taşınmaktadır. Bu taşımacılıktan Türkiye önemli bir gelir sağlamaktadır. Azerbaycan petrolünün de Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı ile İskenderun Körfezi'ne ulaştırılmaktadır.[]

Türkiye'nin petrol varlığı; İran, Irak, Suriye gibi komşu ülkelerle kıyaslandığında yetersizdir. Bunun ana nedeni ülkenin jeolojik farklılığıdır. Petrolün bir arazide bulunması için kumtaşı gibi gözenekli kayaçların üzeri kil gibi geçirimsiz katmanlarla kapanmış olmalıdır. Komşu ülkeler düzlüklerden oluşurken Türkiye dağlık alanlardan oluşmaktadır. Yeraltında oluşan petrol depoları levha çarpışmaları ve bunun sonucun olan dağ oluşumu ile küçük parçalara ayrılmakta ve dağılmaktadır. Komşu ülkelerde aynı jeolojik olaylar gerçekleşmediğinden, büyük ve sığ petrol depoları oluşmuştur. Komşu ülkelerde petrol 100-1000 metreler arasında bulunurken, Türkiye'de 3-4 bin metrelerde bulunmaktadır.[2]

Türkiye petrol sahalarının %93'ü 25 milyon varilden küçük saha iken, %7'si 25 milyon-500 milyon varil arasında rezerve sahip büyük sahadır.[2]

Tarihçe

  • 1890, İlk sondaj Hatay İskenderun, Çengen'de açıldı.[3]
  • 1940, Batman, Raman-1 kuyusunda petrol bulundu.
  • 1945, Batman Rafinerisi açıldı.
  • 1954, TPAO kuruldu.
  • 1954-1973, günlük üretim 70.000 varili geçti.
  • 1974-1983, petrol kanundaki kısıtlamalardan dolayı üretim düştü.
  • 1984-1991, liberal düzenlemeler sonucu üretim 4,4 milyon tona yükseldi.
  • 1992-2008, mahkeme kararlarıyla kanunların değişmesi, üretimin yarı yarıya azalmasına neden oldu.[]

Rafinaj

2015 yılında Türkiye rafinerilerinde 28,8 milyon ton ürün işlenmiştir. İzmit Rafinerisi 11 milyon ton, İzmir rafinerisi 11 milyon ton, Kırıkkale rafinerisinde 5 milyon ton, Batman rafinerisinde 1,1 milyon ton ham petrol işlenmiştir. Mersin'deki Ataş rafinerisi depolama tesisi olarak kullanılmaktadır.[4]

Üretim

Türkiye'de üretilebilir ham petrol rezervi 334,5 milyon varil hesaplanmıştır. Mevcut üretim kapasitesine göre rezervlerin 19 yıllık ömrü vardır.[4]

Türkiye 2015 yılında 51.000 varil/gün üretim, 796.000 varil/gün tüketim gerçekleşmiştir. Günlük 503.000 v/g ham petrol, 242.000 v/g işlenmiş ürün ithal edilmiştir. 2015'te yerli ham petrol üretimi ihtiyacın %6,4'üne karşılık gelmektedir.[]

Türkiye Doğalgaz Boru Hatları

İthalat

Gaz kontratları
Türkiye'de birincil enerji arzı kaynaklar bazında dağılımı[5]
Doğal Gaz İthalat Miktarları

İthalata bağlılık oranı %93,6 olarak gerçekleşmiştir. Bazı ülkelerin Türkiye'nin 2015 petrol ithalatı içindeki oranı şöyledir; Irak %29, Rusya %18, İran %14, (Mayıs 2019 %0[6]) Hindistan %8, Suudi Arabistan %6,5, İsrail %4,5, İtalya %4, Yunanistan %3,5.[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Gabar Dağı'nda 150 milyon varillik petrol rezervi keşfi, Şırnak'ta heyecan yarattı". Anadolu Ajansı. 13 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2023. 
  2. ^ a b "Türkiye'de petrol" (PDF). petrol-is.org.tr. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016. 
  3. ^ Nusret Cömert. "TÜRKİYE'NİN PETROL POTANSİYELİ" (PDF). petform.org.tr. 19 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016. 
  4. ^ a b c "Rafinaj" (PDF). tpao.gov.tr. Mayıs 2016. Erişim tarihi: 18 Kasım 2016. []
  5. ^ "Denge Tablolar - Enerji İşleri Genel Müdürlüğü - T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı". enerji.gov.tr. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021. 
  6. ^ "Ankara İran'dan petrol ithalatı için ABD'yi ikna etmeye çalışıyor". Deutsche Welle Türkçe. 26 Nisan 2019. 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı</span> Petrol boru hattı

Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Boru Hattı, 1.768 km uzunluğunda, Azerbaycan Bakü yakınlarındaki Sangaçal Terminali'nden gelen petrolü, Türkiye Akdeniz kıyısında Ceyhan deniz terminaline; Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye üzerinden geçerek taşıyan petrol boru hattı.

<span class="mw-page-title-main">Abadan</span>

Abadan, İran'ın Huzistan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">BOTAŞ</span>

BOTAŞ, 1,83 milyar lira olan sermayesinin tamamı Türkiye Varlık Fonu A.Ş. adına kayıtlı olan ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi bir İktisadi Kamu Kuruluşu'dur. (KİT'tir)

Türkiye Petrol Rafinerileri veya kısaca TÜPRAŞ, 1983'te Batman, İzmir, İzmit ve Kırıkkale'deki devlete ait 4 petrol rafinerisinin birleştirilmesiyle çatı şirket olarak kurulan ve 2006'da özelleştirilerek Koç Holding'e devredilen anonim şirket. Akaryakıt ürünleri, bitüm, fuel oil, jet yakıtı, gaz yağı, LPG, motor yağı gibi petrol türevlerini üretir.

TÜPRAŞ İzmir Rafinerisi, İzmir'in Aliağa ilçesinde yer alan bir petrol rafinerisidir. TÜPRAŞ tarafından işletilen rafinerinin kurulmasına 1965'te karar verildi. 1969'da Sovyetler Birliği'nin teknik ve mali iş birliğiyle yapımına başlandı. Bu iş birliği anlaşması çerçevesinde Sovyetler Birliği, tesisin finansmanı için gerekli 24,5 milyon dolar krediden başka makine yağı tesisleri dışındaki bütün tesisler için gerekli mühendislik hizmetlerini ve makine donanımını da sağladı. Rafineri yıllık üç milyon ton ham petrol işleme kapasitesiyle 1972'de hizmete girdi. Makine yağı tesisleri ise 1974'te üretime geçti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı</span> şirket

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Türkiye'de bir petrol şirketidir.

<span class="mw-page-title-main">Doğalgaz</span> yanıcı gazlardan oluşan fosil yakıt türü

Doğalgaz yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcı gaz karışımıdır. Bir petrol türevidir. Yakıt olarak önem sıralamasında ham petrolden sonra ikinci sırayı alır. Doğalgazın büyük bölümü (%70-90'ı), Metan (CH4) adı verilen hidrokarbon bileşiğinden oluşur. Diğer bileşenleri; etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H10) gazlarıdır. İçeriğinde eser miktarda karbondioksit (CO2), azot (N2), helyum(He) ve hidrojen sülfür (H2S) de bulunur. Doğalgaz konvansiyoneldir ve konvansiyonel olmayan doğalgaz türleri arasında kaya gazı, kum gazı ve kömür gazı bulunur.

Batman Rafinerisi, Batman ilindeki, 1955 yılında işletmeye açılan Türkiye'nin ilk modern rafinerisidir. Kurulduğunda yıllık 330 bin ton ham petrol arıtma kapasitesine sahip iken, 1960 yılında darboğaz giderme çalışmalarıyla 580 bin ton/yıl'a ulaşmıştır. 1972 yılında yeni arıtma ünitesi eklenmesi ile üretim 1,1 milyon ton/yıl kapasiteye yükselmiştir. Kurulduğu dönemde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'na (TPAO) bağlı olan Batman rafinerisi, 1983'te Tüpraş A.Ş.'ye devredilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan'da enerji</span>

Kazakistan'da enerji Kazakistan'da enerjiyi ve elektrik üretimi, tüketimi ve ithalatını açıklar. Kazakistan enerji politikası enerji ile ilgili Kazakistan siyasetini anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı</span>

Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı, Irak'ın kuzeyinden Kerkük çevresinin petrolünü, Adana'nın Yumurtalık ilçesine ulaştıran petrol boru hattı. Irak'ın en büyük petrol ihraç hattıdır. Boru hattı, her iki hükûmetin 27 Ağustos 1973 tarihinde imzaladığı anlaşma ile yapılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ceyhan-Kırıkkale Petrol Boru Hattı</span>

Ceyhan-Kırıkkale Petrol Boru Hattı, Adana, Yumurtalık'tan Kırıkkale'ye ham petrol taşıyan petrol boru hattıdır. Devlet kuruluşu olan BOTAŞ tarafından işletilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bakü-Supsa Petrol Boru Hattı</span>

Bakü-Supsa Petrol Boru Hattı, Azerbaycan, ham petrolünü, Gürcistan Karadeniz kıyısındaki Supsa terminaline kadar ulaştıran 833 km uzunluğundaki petrol boru hattıdır. Azeri-Çıralı-Güneşli alanlarının petrollerini taşıyan hattı BP işletmektedir. Günde 100.000 varil pertol taşıyabilmektedir. Yıllık taşıma kapasitsi 7 milyon varildir.

<span class="mw-page-title-main">Kerkük-Baniyas Petrol Boru Hattı</span>

Kerkük-Banyas Petrol Boru Hattı Irak'ın kuzeyinden Kerkük çevresinin petrolünü, Suriye, Baniyas limanına ulaştıran petrol boru hattıdır. Boru Hattı 800 kilometre (500 mi) uzunluğunda ve 300 bin varil/gün kapasitesindedir. Boru Hattı 23 Nisan 1952 günü açılmıştır. Boru Hattı, ABD'nin Irak'ı işgali sırasında, ABD hava saldırısı ile zarar görmüş ve o zamandan beri kullanılmamaktadır.

TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi, Kırıkkale iline bağlı Hacılar beldesinde bulunan bir petrol rafinerisidir. Rafineri, TÜPRAŞ'a ait olup ülkedeki dört petrol rafinerisinden biridir. Kızılırmak Nehri'nin batı yakasında yer almakta olup 815 hektarın üzerinde bir arazide 2.134.000 m²'lik bir arazi üzerine inşa edilmiştir.

Türkmenistan petrol ve özellikle çok büyük doğal gaz rezervlerine sahip bir Orta Asya ülkesidir. Çok büyük kaynak varlığına sahip olsa da uluslararası enerji pazarında önemli bir oyuncu değildir, zira ülkenin alt yapı eksikliği ve kısıtlı ihracat gücü bu duruma neden olmaktadır.

Özbekistan önemli ölçüde doğal gaz ve petrol rezervlerine sahiptir. Özbekistan, Sovyetlerin dağılışı ardından hidrokarbon kaynakları üzerinde kamu denetimini sürdürdü ve 1992'de devlet şirketi Özbekneftgaz kuruldu ve bu doğal kaynaklar üzerinde önemli bir idare kurulmuş oldu. Rus ve çin petrol şirketleri de Özbekistan doğal kaynak piyasasında oldukça etkili oyunculardır.

Kazakistan-Çin petrol boru hattı, Çin'in Orta Asya'dan petrol ithalatına izin veren ilk doğrudan petrol boru hattıdır. Kazakistan'ın Hazar kıyısından Sincan, Çin'e kadar uzanmaktadır. Boru hattının sahibi Çin Ulusal Petrol Şirketi (CNPC) ve Kazak petrol şirketi KazMunayGas idir.

<span class="mw-page-title-main">TÜPRAŞ İzmit Rafinerisi</span> Kocaelide bulunan bir petrol rafinerisi

TÜPRAŞ İzmit Rafinerisi, Türkiye'nin Kocaeli ilinin Körfez ilçesinde yer alan bir petrol rafinerisidir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da maden endüstrisi</span>

2005 yılı itibarıyla Azerbaycan; alüminyum, kurşun, demir ve çinko dâhil olmak üzere bir dizi metal ve endüstriyel mineral üretti.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da petrol endüstrisi</span>

Azerbaycan'daki petrol endüstrisi yaklaşık 873.260 varil (138.837 m3) günlük petrol ve 2013 itibarıyla yılda 29 milyar metreküp gaz üretmektedir. Azerbaycan, petrol endüstrisinin doğum yerlerinden biridir. Tarihi petrol servetiyle bağlantılıdır. Dünyadaki en önemli petrol ve gaz üreticisi olmaya adaydır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.