İçeriğe atla

Türkiye'de muz üretimi

Türkiye muz üretimi haritası

Türkiye, Gıda ve Tarım Örgütü'nün 2020 verilerine göre dünyada muz üretimi açısından yaklaşık 728 bin ton ile 29. sırada yer almaktadır.[1] Türkiye'nin 2017 yılı itibarıyla dünya muz üretimindeki payı %0,55’dir.[2] Ülkede muz daha çok Mersin'de Bozyazı ile Anamur arasındaki bölgede ve Antalya'nın Alanya ve Gazipaşa ve ilçelerinde yetiştirilmektedir.[3]

Tarihçe

Mersin, Silifke'de bir muz işçisi

Türkiye’de muz üretimi ilk olarak 1935 yılında Mısır’dan Alanya’ya, oradan da Anamur’a getirilerek başlamıştır. Ticari üretimi 1937 yılında Dwarf Cavendish kültivarıyla başlayan muz bitkileri önceleri açıkta üretilmiştir. Bununla birlikte zaman içerisinde düşük sıcaklıklardan dolayı bitkilerde zarar meydana gelmesiyle yetiştiriciler özellikle Anamur ve Bozyazı’da muzu açık alanlar yerine, plastik ve cam seralarda yetiştirmeye başlamıştır.[4]

1984'te Turgut Özal’ın başbakanlığı döneminde ithalatın serbest bırakılmasıyla ilk kez Türkiye’ye çikita muz (Chiquita) ithali gerçekleştirildi. İthal muzun yerli muza etkileri öne sürülerek ithalat destekçileri ve karşıtları arasındaki "çikita muz tartışması" Türkiye gündemini uzun bir süre etkiledi.[5]

1999'dan beri Türkiye'de muz üretimi devamlı olarak büyümüştür. 2000'lerden itibaren hızlı bir şekilde örtü altı (sera) yetiştiriciliğine geçiş yapılmasıyla üretim ve kalitede önemli derecede artış sağlanmıştır. Türkiye’de yapılan muz yetiştiriciliğinde 2010'lara kadar bahçe tesisinde sadece bodur Cavendish (Dwarf Cavendish) muz klonu kullanılmakta iken, günümüzde bunun yanı sıra Grand Nain klonu da yetiştirilmektedir. İki klon da Cavendish muz grubuna aittir. "Anamur muzu" 2003 yılında coğrafi işaret tescili almıştır.[6]

Türkiye’de muz üretim alanı 2019/20 üretim sezonunda 85 bin dekar iken 2020/21 üretim sezonunda 111 bin dekara yükselmiştir. 2020 yılı itibarıyla üretim alanının %50,5’ini Mersin, %45,4’ünü ise Antalya oluşturmaktadır. Bu illerin dışında az da olsa Adana (%2,5), Hatay (%1,0), Muğla (%0,4) ve Manisa’da (%0,1) da muz yetiştiriciliği yapılmaktadır.[7]

Çeşitleri

Türkiye'de yetiştirilmeye ilk başlanan Dwarf Cavendish hâlâ ülkede yoğun olarak yetiştirilmektedir ve üretimin %90'unu sağlamaktadır. Akdeniz Üniversitesi tarafından çeşitli muz kültivarları arasında adaptasyon denemesi yapılmış, Grand Nain ve Williams'ın sera içi, Grand Nain, Willams ve Basrai muz klonlarının ise açıkta yetiştirilmesinin Dwarf Cavendish'e alternatif oluşturabileceği bulunmuştur.[4]

Ticaret ve ekonomi

Türkiye'de üretilen muzun tamamına yakını iç pazara sunulmaktadır ve ihracat yok denecek kadar azdır. Bunun nedeni yurt içi muz üretim maliyetlerinin ithal muz üretim maliyetine göre yüksek olması, dolayısıyla da Türk muzunun dünya piyasasında diğer ülkelerden gelen muzlarla rekabet edememesidir. İhracatın çoğu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne ve Suriye'ye yapılmaktadır.[2] Buna karşın Türkiye'nin ithal muza çok yüksek miktarlarda gümrük vergisi uygulaması nedeniyle (korumacılık) iç pazarda yerli muz fiyat açısından ithal muzla rekabet edebilmektedir.[8] İthal muza %145,8'lik bir vergi uygulanmakta ve yerli üretimin yapıldığı Eylül-Mayıs arasında ithalata ekstra kısıtlamalar getirilmektedir.[2] 2011 yılında Türkiye içi muz tüketiminin yaklaşık yarısı yerli muzdan sağlanmıştır. Türk tüketicilerin raf ömrü, boyutu ve rengi dolayısıyla genellikle ithal muzu tercih ettikleri bildirilmiştir.[8] Türkiye'ye %96,5 gibi bir oranla ithal muzun tamamına yakını Ekvador'dan gelmekle birlikte, küçük bir miktarı da Kosta Rika'dan ithal edilmektedir.[2]

Türkiye'de muz ticaretinde Çekok, For Gıda, Starban ve Tümerdem firmaları öne çıkmaktadır.[9]

Kaynakça

  1. ^ "Banana production". Our World in Data. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  2. ^ a b c d "Tarım Ürünleri Piyasaları: Muz" (PDF). tarimorman.gov.tr. Temmuz 2020. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ Agromedya Dergisi Mayıs 2021. Yeşim Songür. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  4. ^ a b Pinar, Hasan; Cengiz, Turkay; Canan, İhsan (2007). "Türkiye de Muz Yetıştırıcılığı Sorunları ve Çözüm Önerileri". ALATARIM. ISSN 1304-2653. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  5. ^ KUBURLU, Ceyhun. "İthalatın simgesi 'çikita muz' Türkiye'de üretime geliyor". Hürriyet. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  6. ^ "Coğrafi İşaret Platformu". Coğrafi İşaret Platformu. 25 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  7. ^ "Tarım Ve Orman Bakanlığı" (PDF). 14 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  8. ^ a b Subaşi, O. Sedat; Seçer, Arzu; Yaşar, Baran; Emeksiz, Faruk; Uysal, Osman (11 Ağustos 2016). "Türkiye'de muz üretim maliyeti ve karlılık durumu". Mediterranean Agricultural Sciences. 29 (2): 73-78. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  9. ^ "Türkiye'de Muz Üretim, Pazarlaması ve Dış Ticareti" (PDF). IBANESS Kongreler Serisi – Tekirdağ / Türkiye. Mart 2018. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 

Okuma listesi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pazar, Rize</span> Rizenin ilçesi

Pazar, Karadeniz bölgesindeki Rize'nin bir ilçesidir. Rize'nin 37 km doğusundadır.

<span class="mw-page-title-main">Anamur</span> Mersinin ilçesi

Anamur, Mersin ilinin Antalya sınırında yer alan en batısındaki ilçesi. İsmi, Yunanca "yel değirmeni" sözcüğünden türeyen Anemourion (Ανεμούριον), "rüzgarlı burun" anlamına gelmektedir. Anemurium Antik Kenti, Anamur burnuna çok yakın ve sürekli rüzgâr alan bir noktada kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Muz</span> muzgiller familyasında bulunan bir meyve

Muz (Musa), Güneydoğu Asya'nın tropikal bölgelerinde doğal olarak yetişen bir ağaçsı bitkiye ve bu bitkinin yeşil kabuklu uzun meyvelerine denir.

<span class="mw-page-title-main">Kosta Rika</span> Orta Amerikada yer alan ülke

Kosta Rika, resmî adıyla Kosta Rika Cumhuriyeti, bir Orta Amerika ülkesidir. Kosta Rika adı İspanyolcada zengin sahil anlamına gelmektedir. Kuzeyde Nikaragua, güneydoğuda Panama ile komşudur. Batısında Büyük Okyanus, doğusunda ise Karayip Denizi vardır. Büyük Okyanus'taki toprağı Cocos Adası Ulusal Parkı dolayısı ile Güney Amerika ülkesi Ekvador'a komşu sayılmaktadır. Ayrıca Kosta Rika, ordusu bulunmayan az sayıdaki ülkelerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Patlıcan</span> Amerika kökenli yeşillik türü

Patlıcan, bilimsel adıyla Solanum melongena, Solanaceae familyasına ait olup, ılık iklimlerde tek yıllık, tropik iklimlerde ise küçük bir ağaç şeklinde büyüyen çok yıllık bir kültür bitkisidir. Patlıcanın ilk yetiştiriciliği M.Ö. 5. yüzyılda Hindistan'da gerçekleştirilmiştir. Bu tarihten sonra Afrika'ya, sonra Doğu Akdeniz'e ve Avrupa'ya getirilmiştir. Avrupa'ya getirilmesi 16. yüzyılda İspanyollar tarafından gerçekleştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gazipaşa</span> Antalya ilçesi

Gazipaşa, Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'ndeki Antalya ilinin en doğudaki ilçesidir. İl merkezine uzaklığı 180 kilometredir. Batısında Alanya, kuzeyinde Sarıveliler, doğusunda Anamur ilçeleri ve güneyinde Akdeniz bulunmaktadır. Türkiye'nin güney sahillerinde bulunan Gazipaşa, 921 km²'lik bir alana sahiptir ve TÜİK nüfus verilerine göre 2022'de nüfusu 53.702 kişidir. Gazipaşa ilçesi idari olarak Antalya iline bağlıdır, Gazipaşa Belediyesi ve ilçesi de Antalya Büyükşehir Belediyesi sorumluluk alanına girmiştir. Gazipaşa şehir merkezine 3 kilometre mesafede bulunan Alanya Gazipaşa Havalimanı 2012 yılında faaliyete geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Devalüasyon</span> makroekonomide ve modern para politikasında bir terim

Devalüasyon ya da değer düşürümü, sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkenin ulusal parasının dış satın alma gücünün, hükûmetçe alınan bir kararla düşürülmesidir. Başka bir deyişle devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir.

Singer-Prebisch tezi, uzun dönemde ticaret hadlerinin, tarım ürünü ihraç eden gelişmekte olan ülkeler aleyhine ve sanayi ürünü ihraç eden sanayileşmiş ülkeler lehine değişeceğini savunan tez.

<span class="mw-page-title-main">Jeotermal enerji</span> jeotermal kaynaklardan ve bunların oluşturduğu enerjiden doğrudan veya dolaylı yollardan faydalanma

Jeotermal yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısıya verilen genel addır. Jeotermal akışkan ise içerisinde birçok farklı element ve diğer maddeleri içeren sıcak su, buhar ve gazlardır. Jeotermal enerji bu akışkanların sahip olduğu entalpi ve ısının yarattığı enerjinin adıdır. Bu enerji, diğer farklı enerji çeşitlerine çevrilerek ya da direkt ısı enerjisinden faydalanılarak yenilenebilir enerji kaynağı oluşturmaktadır. Jeotermal enerji yeni, yenilenebilir, sürdürülebilir, tükenmez, güvenilir, çevre dostu, yerli ve yeşil bir birincil enerji kaynağıdır. İçinde su bulunmayan sıcak kuru kayalar da jeotermal enerji kaynağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bozyazı</span> Mersinin ilçesi

Bozyazı, Mersin ilinin Torosların eteğine kurulmuş bir ilçesidir. Bozyazı, kalabalık şehirlere ve tatil merkezlerine uzak olduğundan buraya henüz kitle turizmi tam olarak ulaşmamıştır. İlçenin ayrıca 1 tane de Nagidos Adası adında adası bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sivaslı</span> Uşakın ilçesi

Sivaslı, Uşak ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Mersin</span> Mersin ilinin merkezi olan şehir

Mersin, Türkiye'nin Mersin ilinin merkezi olan şehirdir. Mersin Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'nde bulunan bir liman kentidir. Mersin Limanı Türkiye'nin en büyük limanları arasındadır. Şehirde turizm, sanayi, tarım, denizcilik gelişmiştir.

Ajdar Anık ya da gerçek adıyla Mehmet Anık, Türk şarkıcıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ovaköy, Altıeylül</span>

Ovaköy, eski ismi Atanaz, Balıkesir ilinin Altıeylül ilçesine bağlı bir köy.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de tarım</span>

Türkiye'de tarım, istihdam, ihracat ve ulusal gelire yaptığı katkı ile önemli bir sektördür.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de enerji</span>

Türkiye her yıl birincil enerjisi 6 exajoule tüketiyor, kişi başı 20 megawatt saat (MW/s)'ten fazla. Türkiye'de enerji beşte dört'ten fazla fosil yakıtan: %31 petrol, %28 doğalgaz ve %27 kömür(2016 itibarıyla). Türkiye'nin enerji politikası fosil yakıtın ithalatını küçültmek ister, çünkü onlar ithalatın ödemelerinden dörtte biri kapsamaktadır.. Enerjisi kaynaklarının fosil yakıt olması yüzünden Türkiye’den sera gazı emisyonları dünyada ortalama kişi başından daha büyük, yılda kişi başına 6 ton'dan fazla gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de elektrik</span>

Türkiye'de her yıl yaklaşık 300 TWs elektriği, yani Türkiye'nin birincil enerjisinin miktar karşı beşte bir, kullanılır. Türkiye'de elektriği çok kömür yakıyor, hem yerel hem ital. O yüzden Türkiye'nin sera gaz emisyonlarının en büyük kaynağı Türkiye'nin kömür yakan termik santralleri. Onlar'dan çok hükûmet sübvansiyon veriyor.

<span class="mw-page-title-main">Togg</span> Türkiye merkezli otomobil üreticisi

Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu veya kısaca Togg, Türkiye merkezli bir otomobil üretici şirkettir. Şirket, fikrî mülkiyet haklarına sahip olduğu ilk otomobili 29 Ekim 2022 tarihinde seri üretime hazır hâle getirdi. Yapılan bir araştırmaya göre aracın maliyetinin Eylül 2022 itibarıyla 750 bin Türk lirası olduğu tahmin edilmektedir. 14 Mart 2023'te aracın başlangıç fiyatı 953 bin Türk lirası olarak açıklandı.

<span class="mw-page-title-main">Balık yetiştiriciliği</span>

Balık yetiştiriciliği, binlerce yıldan beri bilinen, bir tarım koludur. Dünyada en çok sazan ve alabalık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Türkiye'de son 10 yılda Balık yetiştiriciliği 2 kat artmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de avokado üretimi</span>

Türkiye, FAO'nun 2020 verilerine göre Avokado üreten ülkeler arasında 41. sırada yer almaktadır. Sıcak iklimlerde kültüre alınan meyvenin Türkiye'de tamamına yakını Akdeniz Bölgesi'nde Antalya'dan Hatay'a kadar olan kuşakta ve Muğla ilinde yetiştirilir. Buna ek olarak Rize gibi donun az olduğu Doğu Karadeniz Bölümü'ndeki illerde yetiştirilmesi denenmektedir. 1970'li yılların başında FAO aracılığıyla ABD'nin Kaliforniya eyaletinden deneme amaçlı çeşitli avokado fideleri getirilmiş, deneme üretimine başlanmış ve bu şekilde avokado Türkiye'ye girmiştir. Türkiye'de BATEM gibi enstitüler Avokado üretimini denetlemektedir. Hass, günümüzde dünyada ve Türkiye'de yetiştirilen en yaygın Avokado kültivarıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.