Türkiye'de mülteciler ve suç

Türkiye'de mülteciler ve suç, Suriye İç Savaşı sonucunda başlayan sığınmacı krizi sonucunda Türkiye'ye göç eden çoğunluğu Suriyeli ve Afgan olmak üzere 6-8 milyon mülteci, sığınmacı ve Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) altında statüsü tanımlanmış göçmenlerin toplumsal suç oranlarına katkısını ve buna bağlı olarak çıkmış sivil itaatsizlikleri ifade eder.^[1][2][3]

Prof. Dr. Murat Erdoğan'ın aktarımlarına göre Türk halkının; mültecilerin suç oranını, işsizliği ve istikrarsızlığı arttırdığına dair endişeleri ve bu endişelerden kaynaklanarak çıkan eylemler gün geçtikçe artmakta.^[3] Mülteci krizinin başından beri ülkeyi yöneten AK Parti hükümeti ise artan suç oranı ve mülteci krizinin artırmakta olduğu işsizlik gibi sebeplerden dolayı popülerliğini gün geçtikçe yitirmekte.^[4][5] Suriyeli mülteci hakları savunucusu Taha Elgazi ise bu nefretin gerekçesiz olduğunu ve Ak Parti hükûmetinin başta olmasının dolayısıyla yaptığı hataların sorumlusunun sığınmacılar olmadığını ve suç oranına Suriyelilerin etkisinin yüksek olmadığını belirtti.^[6] 2022 yılında, mülteci hakları savunucusu Elgazi gibi aktivistlerin de içinde bulunduğu birden fazla platform da suç oranlarında belirli bir artış olmaması şeklindeki görüşleri paylaştı.^[7][8]

Resmi rakamlara göre mültecilerin suç oranı 2014 yılından itibaren 2022 yılına kadar %1.32^[9][10] seviyesinde belirtilse de bu rakam hükûmetin mülteci politikası ve resmi rakamların sekiz senedir değiştirilmemiş olmasından dolayı çoğu çevrelerce gerçekçi bulunmadı.^[1][11][12] Sözcü'ye göreyse 2016 yılında sadece Kilis'te Suriyelilerin suç oranı %30'du.^[2]

2021 tarihli çalışma, suça yatkınlık ile ilişkilendirilen daha genç, erkek ağırlıklı ve ortalama eğitim seviyesinin altında olma göstergelerinin Türkiye'deki Suriyeli demografisine uymasına rağmen Suriyelilerin Ağır Ceza ve Asliye Ceza Mahkemeleri'nde her yıl açılan yeni dava sayıları ile çeşitli suçlardan hüküm giyenler baz alındığında Türkiye’deki suç oranları üzerinde, Türkiye kamuoyu tarafından inanılan yaygın kanın aksine, artırıcı bir etkisi bulunmadığını tespit edilmiştir.^[13] Çalışmada toplumda yer alan bu kanın sebebi çeşitli medya kuruluşlarının 2016 yılından beri sürdürdüğü "ayrımcı dile" ve genel mülteci karşıtlığına bağlanmıştır.^[13] Ancak bazı çevreler mültecilerin suç oranlarının gizli tutulması konusunda büyük bir titizlik mevcut olduğunu iddia ederek hükûmetin bu gizleme politikasına karşın, yalnızca açık kaynaklardan elde edilen veriler bile bu oranların düşük olmadığını savunmakta.^[1]

Suriyeli Barometresi anketine göre 2019 anketine göre Türk toplumunda ortalamada her on kişiden birisi, sınır illerinde her on kişiden ikisi Suriyelilerden “kişisel zarar” gördüğünden söz etmekte olup, bu zararları “hırsızlık” (%43,5), “sataşma/taciz” (%40,5), “şiddet” (%38,2) ve “huzursuzluk/gürültü” (%38) oluşturmuştur.^[3] Toplumsal algıyı anlamaya yönelik yapılan anket çalışmaları çoğunluğun Suriyelileri suç işleyerek toplumsal düzene zarar verdiğine inandığını ortaya koymaktadır.^[13]

Aralık 2021'de Süleyman Soylu, 3,7 milyon Suriyeliden 2020'de 37 bin 418, 2021'de 50 bin 231'inin suça karıştığını duyurdu.

2016 yılında sokakta dört kişilik bir mülteci grubunu köpek tekmelediği için uyardığı iddia edilen 18 yaşındaki Mehmet Bayraktar adlı genç aynı uyardığı grupla çıkan kavga sonucunda bıçaklanarak öldürüldü, aynı kavgada 26 yaşındaki İbrahim adlı genç öldürüldü.^[14] Bunun takibinde Beyşehir'de olayın gerçekleştiği bölgede halk sokağa inerek hükûmet ve mülteci karşıtı söylemler çerçevesinde eylemler yaptı. Olayı takriben sosyal medya platformlarında Beyşehirliler mültecileri istemediklerini belirtti.^[15]

2021 yılının Haziran ayında Ayşegül Aydın adlı 17 yaşındaki lise öğrencisi dershane bitişi evine doğru yürürken A.M isimli Afgan bir sığınmacı tarafından cinsel saldırıya uğradı. Cinsel saldırıya direnmeye çalışan Aydın'ın kafasına taşla birden fazla kez vurup baygın halde yol kenarına sürükledikten sonra yakınlarda bulunan fabrikanın birine gidip insanlara birinin bayıldığının haberini verdi. Bu saldırıdan 4,5 ay sonra Aydın hayatını kaybetti. Bu olayın detaylarının netleşmesi sonrasında olay mahalleliler tarafından 1 hafta boyunca protesto edildi. Protestolarda yaygın olarak ''Ayşegül'ün sesini duy!'' sloganı kullanıldı.^[16][17][18]

Emirhan Yalçın,10 Ağustos 2021 tarihinde iddialara göre bir çocuk parkında arkadaşı Ali Yasin Güler'le oturduğu sırada bilinmeyen sebeplerden Suriyeli grubun ölüm tehditleri ve sözlü saldırılarına maruz kaldı ve bunu takip eden bıçaklama olayı sonucunda öldü. 26 yaşındaki Yahya Abdo ile Muhammed Abdo olayın ardından Yalçın'ı yaraladığı iddiası ile tutuklandı. Abdo ifadesinde "Daha önce görmediğim Emirhan'la parkta aniden tartışmaya başladık. Sonra kavga edince parkta bulduğum bıçak ile Emirhan'a vurdum. Daha sonra panik yaparak kaçtım. Bu suçu işlediğim için çok pişmanım" dedi. Gruptaki 4 kişinin de önceden sabıkası olduğu tespit edildi.^{[19][20][20][21]} Bu olay sonrasında Türkiye'de mülteci krizi patlak verdiğinden bu yana, bu konuda yaşanmış en büyük sivil itaatsizlik olayı olan Altındağ olayları gerçekleşti. Olaylarda bölgede bulunan Suriyelilerin dükkânlarına saldırıldı ve Suriyeliler olay sonucu bölgeden tahliye edildi.^[22]

2022 yılının Mayıs ayında 10 yaşındaki çocuğa bir mültecinin taciz ettiği iddiası üzerine Esenyurt'ta halk sokağa döküldü. Çocuk tacizi ile gözaltına alınan mevzu bahis sığınmacı güvenlik güçleri tarafından kalabalık sebebiyle karakola götürülemedi ve bölgede bulunan bir camiye saklandı ve olaylar yatıştırılmaya çalışıldı. Olayların dinmemesi üzerine bölgeye İstanbul valisi Ali Yerlikaya ve bölge emniyet müdürü gitti. Olaylar sonucunda linç girişimi başarısız oldu ve şüpheli karakola götürüldü.^[23][24]

2022 yılının Haziran ayında üç kişilik Afgan bir grubun saldırısına uğrayan 14 yaşındaki^[25] Selehattin Çelik kaçmaya çalıştığı esnada akan trafikte bir otomobilin çarpması sonucu olay yerinde öldü. Trafiğe çıkan Çelik'e çarpan M.Ş ifadesinde ''Karakolda öğrendiğime göre, çarpmış olduğum şahıs Afgan şahıslarla kavga ediyormuş. Onların elinden kaçıyormuş. O sırada yola fırlamış. Olayda benim suçum, kusurum yoktur''^[26][27] şeklinde kendini savundu ve adli kontrol şartı ile tahliye edildi. Çelik'e saldıran ve kovalayan Afgan şahıs Ş.A ise Hakimlerce ''somut deliller ışığında'' Çelik'in kendinden kaçmaya çalışırken öldüğünün ifade edilmesi ve olaydan sorumlu olması üzerine tutuklandı.^[28] Olayın yaşandığı Ataşehir'de olay yankı uyandırırken Yeni Mahalle'de halk sokaklara döküldü. Yapılan eylemlerde sık sık ''Ülkemde mülteci istemiyorum'' sloganları atıldı.^[29]