İçeriğe atla

Türkiye'de kömür enerjisi

Smoke rising from a tall chimney just after sunset against a background of mountains
Yeniköy (fotoğraftaki), Yatağan ve Kemerköy termik santralleri, Muğla'yı kükürt dioksit bakımından Türkiye'de hava kirliliğinin bir merkez noktası haline getirdi.[1][2]

Türkiye'de kömür, ülkenin elektriğinin dörtte biri ila üçte birini karşılamaktadır. Türkiye'de toplam kapasitesi 21 gigawatt (GW) olan 54 adet aktif kömür yakıtlı elektrik santrali bulunmaktadır.

Kömür yakıtlı termik santrallerinden kaynaklanan hava kirliliği, halk sağlığını olumsuz etkilemekte[3]:48 ve kömür kullanımının 2050'ler yerine 2030'a kadar tamamen sonlandırılması durumunda 100 binden fazla yaşamın kurtarılabileceği tahmin edilmektedir.[4] 2020 yılında baca gazı emisyonu sınırları iyileştirilmiş olsa da, emisyona yol açan tesislerce zorunlu olarak devlete raporlanan emisyon düzeyi verileri halka açık değildir. Türkiye, diğer ülkeleri kirleten ince tozların sınırlandırıldığı Gothenburg Protokolü'nü onaylamamıştır.

Türkiye'deki kömürün neredeyse tamamı düşük kalorili linyitten ibarettir ancak hükûmet politikaları kullanımını desteklemektedir. Örneğin bu duruma karşı olarak Almanya, 150 MW'nin altındaki linyit yakıtlı elektrik santrallerini kapatmaktadır.[5] Türkiye'de kuraklık sıkça görülmesine rağmen, termik santraller dikkate değer miktarda su kullanmaktadır.[6]

Kömür yakıtlı elektrik santralleri sera gazlarının en büyük kaynağıdır. Kömür yakıtlı santraller, üretilen her kilowatt saat başına 1 kg karbondioksit salınımı yapar[7] ve bu değer doğalgazla çalışan santrallerin iki katından fazladır. Akademisyenler, Türkiye'nin 2053'e kadar karbon nötr olma hedefine ulaşabilmesi için kömür enerjisinin 2030'ların ortalarına kadar aşamalı olarak sonlandırılması gerektiğini ortaya koymaktadır.[8] Ocak 2023'te yayınlanan Türkiye Ulusal Enerji Planı'nda, 2035'e kadar kömür enerjisi kapasitesinin 24,3 GW'a çıkacağı tahmin edilmekte[9]:23 ve aynı zamanda 2030'a kadar yeni kurulacaklar ile yerli kömürlü termik santral kapasitesinin 1,7 GW kadar artacağı öngörülmektedir.[9]:15 Plan, kömür enerjisinin azalacağını, ancak baz ve esnek elektrik üretimi için kapasite desteği ödemelerinin devam edeceğini öngörmektedir.[9]:25

Enerji politikası

Ayrıca bakınız: Türkiye'de enerji § Politika ve düzenleme

Enerji stratejisi, sadece Türkiye'de yenilenebilir enerjinin payını artırmakla kalmayıp, ülkenin gelişimini desteklemek ve enerji ithalatına bağımlılığı azaltmak için diğer yerel enerji kaynaklarının da payını artırmayı içermektedir.[10] Türkiye, 2022 yılı itibarıyla kükürt dioksit ve azot oksitler için emisyon üst sınırları getiren Gothenburg Protokolü'nü onaylamamıştır.[11] Türkiye, 2021 yılında iklim değişikliğini sınırlamak için Paris Anlaşması'nı onaylamış olmasına rağmen 2021 yılı Ekim ayı itibarıyla politikası hâlâ enerji üretiminde yerli kömür payını artırmak yönündeydi ve planlanan kömürden enerji üretimi artışlarının, CO2 emisyonlarını artıracağı öngörülmüştü.[12]:79, 87 Sera gazı emisyonlarının en geç 2038 yılında zirve yapacağı taahüt edilmektedir.[13]

Kaynakça

  1. ^ Oberschelp, C.; Pfister, S.; Raptis, C. E.; Hellweg, S. (February 2019). "Global emission hotspots of coal power generation". Nature Sustainability. 2 (2). ss. 113-121. doi:10.1038/s41893-019-0221-6. hdl:20.500.11850/324460. ISSN 2398-9629. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021. 
  2. ^ "MUÇEP "Muğla'daki tüm santreller kapatılsın"". Anter Haber. 3 Ocak 2020. 9 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Karababa, Ali Osman; ve diğerleri. (August 2020). "Dark Report Reveals the Health Impacts of Air Pollution in Turkey". Right to Clean Air Platform. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022. Coal-fired thermal power plants threaten the health of humans 
  4. ^ Curing Chronic Coal: The health benefits of a 2030 coal phase out in Turkey (İngilizce). Health and Environment Alliance. 2022. 13 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023. 
  5. ^ Shrestha, Priyanka (27 Kasım 2020). "EU approves German scheme to compensate hard coal plants for early closure". Energy Live News (İngilizce). 7 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021. 
  6. ^ El-Khozondar, Balkess; Koksal, Merih Aydınalp (2017). "Investigating the water consumption for electricity generation at Turkish power plants" (PDF). Hacettepe Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü. 28 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  7. ^ Vardar, Suat; Demirel, Burak; Onay, Turgut T. (22 Mart 2022). "Impacts of coal-fired power plants for energy generation on environment and future implications of energy policy for Turkey". Environmental Science and Pollution Research (İngilizce). 29 (27). ss. 40302-40318. doi:10.1007/s11356-022-19786-8. ISSN 1614-7499. PMC 8940263 $2. PMID 35318602. 
  8. ^ Şahin, Umit; ve diğerleri. (2021). "Turkey's Decarbonization Pathway Net Zero in 2050 Executive Summary" (PDF). Sabancı Üniversitesi. 29 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  9. ^ a b c Türkiye Ulusal Enerji Planı 6 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rapor). Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. 2022.
  10. ^ "TÜRKİYE'NİN ULUSLARARASI ENERJİ STRATEJİSİ". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 12 Ocak 2022. 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023. 
  11. ^ "United Nations Treaty Collection: Protocol to the 1979 Convention on Long-range Transboundary Air Pollution to Abate Acidification, Eutrophication and Ground-level Ozone". treaties.un.org. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022. 
  12. ^ "Overview of the Turkish Electricity Market" (PDF). PricewaterhouseCoopers. October 2020. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ekim 2021. 
  13. ^ Kucukgocmen, Ali (15 Kasım 2022). "Turkey raises greenhouse gas emission reduction target for 2030". Reuters (İngilizce). 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kömür</span> katmanlı tortul çökellerin arasında bulunan katı, koyu renkli, karbon ve yanıcı gazlar bakımından zengin kayaç

Kömür, katmanlı tortul çökellerin arasında bulunan katı, koyu renkli, karbon ve yanıcı gazlar bakımından zengin kayaçtır. Taşkömürü torkugillerden oluşur. Kömür çoğunlukla diğer elementlerin değişken miktarlarda bulunmasıyla oluşur. Asıl bileşeni karbondur; bunun yanında değişken miktarda hidrojen, kükürt, oksijen ve azot içerir. Isı için yakılan bir fosil yakıt olan kömür dünyanın birincil enerjisinin yaklaşık dörtte birini ve elektriğinin beşte ikisini sağlar. Bazı demir ve çelik üretimi yapan işletmeler ve diğer endüstriyel faaliyetler kömürü yakar. Kömürün ekstraksiyonu ve kullanımı birçok erken ölüme ve çok fazla hastalığa neden olur. Kömür'den her yıl binlerce kişi erken ölüyor.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer enerji santrali</span> Nükleer reaktör yardımıyla elde edilen enerjiyi dağıtan merkez

Nükleer santral (NPP) veya atom santrali (APS), ısı kaynağının nükleer reaktör olduğu termik santraldir. Termik santrallerde tipik olduğu gibi, ısı, elektrik üreten jeneratöre bağlı buhar türbinini çalıştıran buhar üretmek için kullanılır. Eylül 2023 itibarıyla Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, dünya çapında 32 ülkede faaliyette olan 410 nükleer santral ve inşa halinde olan 57 nükleer santral olduğunu bildirdi.

<span class="mw-page-title-main">Termik santral</span> ısı enerjisinin elektrik enerjisine dönüştürüldüğü santral türü

Termik santral, ana işletici makinesi buhar gücüyle çalışan güç santralıdır. Isıtılan su buhara dönüştürülerek bir elektrik üretecini süren buhar türbinini döndürmekte kullanılır. Türbinden geçen buhar Rankine çevrimi denilen yöntemle bir yüzey yoğunlaştırıcıda yoğunlaştırılırak geri suya dönüştürülür. Termik santralların tasarımları arasındaki en büyük farklılık kullandıkları yakıt tiplerine göredir. Bu tesisler ısı enerjisini elektrik enerjisine dönüştürmekte kullanıldığından bazı kaynaklarda enerji dönüşüm santrali olarak da geçer. Bazı termik santrallar elektrik üretmenin yanı sıra endüstriyel ve ısıtma amaçlı ısı üretimi, deniz suyunun tuzdan arındırılması gibi amaçlarla da kullanılır. İnsan üretimi CO2 emisyonunun büyük kısmını oluşturan fosil yakıtlı termik santralların çıktılarını azaltma yönünde yoğun çabalar harcanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik üretimi</span>

Elektrik üretimi, elektrik ve diğer kaynaklardan birincil enerji üretme sürecidir. Elektrik üretiminin temel ilkeleri İngiliz bilim insanı Michael Faraday tarafından 1820'lerde ve 1830'ların başında keşfedildi. Onun temel yöntemi bugün hâlâ kullanılmaktadır: Elektrik, bakır gibi iletken bir telin manyetik bir alan içinde hareket ettirilmesi ile üretilir. Elektrik jeneratörü, bir mıknatıs içinde dönen sarılı iletken tellerin bulunduğu ve bu tellerin mıknatıs içinde dönmesiyle elektrik akımı üreten bir makinedir. Evlerimizde, işyerlerimizde, endüstride gereksinim duyduğumuz büyük miktardaki elektrik enerjisini elde etmek için, elektrik jeneratörlerini döndürecek büyük güç santrallarına ihtiyaç duyarız. Çoğu güç santrali, jeneratörü döndürmek için ısı üretiminde bulunurlar. Fosil yakıtlı santrallar ısı üretimi için doğal gaz, kömür ve petrol yakarlar. Nükleer santrallar da uranyum yakıtını parçalayarak ısı üretirler. Ancak bütün bu değişik tip santrallar ürettikleri ısıyı, suyu buhar haline dönüştürmek için kullanırlar. Oluşan buhar ise elektrik jeneratörüne bağlı olan türbine verilir. Su buharı, türbin şaftı üzerinde bulunan binlerce kanatçık üzerinden geçerken daha önce üretilen ısıdan almış olduğu enerjiyi kullanarak, türbin şaftını döndürür. İşte bu dönme, jeneratörün elektrik üretmek için gereksinim duyduğu mekanik harekettir. Jeneratörde oluşan elektrik ise iletim hatları denilen iletken teller ile kullanılacağı yere gönderilir. Türbinden çıkan, enerjisi diğer bir deyişle basınç ve sıcaklığı azalmış buhar ise yoğunlaştırıcı (kondenser) denilen bölümde soğutulup su haline dönüştürüldükten sonra, tekrar kullanılmak üzere santralın ısı üretilen bölümüne geri gönderilir. Yoğunlaştırıcıda soğutma işini sağlayabilmek için deniz, göl veya ırmaklarda bulunan su kullanılır. Su kaynaklarından uzak bölgelerde ise santralın hemen yanında bulunan ve uzaktan bakıldığı zaman geniş dev bacalara benzeyen soğutma kuleleri kullanılır. Bu kulelerin üzerinde görülen beyaz duman ise su buharıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de enerji</span>

Türkiye her yıl birincil enerjisi 6 exajoule tüketiyor, kişi başı 20 megawatt saat (MW/s)'ten fazla. Türkiye'de enerji beşte dört'ten fazla fosil yakıtan: %31 petrol, %28 doğalgaz ve %27 kömür(2016 itibarıyla). Türkiye'nin enerji politikası fosil yakıtın ithalatını küçültmek ister, çünkü onlar ithalatın ödemelerinden dörtte biri kapsamaktadır.. Enerjisi kaynaklarının fosil yakıt olması yüzünden Türkiye’den sera gazı emisyonları dünyada ortalama kişi başından daha büyük, yılda kişi başına 6 ton'dan fazla gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'nin enerji politikası</span>

Türkiye'nin enerji politikası, kaynak ülke ve güzergâh çeşitliliğine gidilmesini, Türkiye'de enerji karışımında yenilenebilir enerjinin payını arttırırken, nükleer enerjiden de yararlanılmaya başlanılmasını, enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik çalışmalarda bulunulmasını ve Avrupa’nın enerji güvenliğine katkıda bulunulmasını amaçlamaktadır. 2019 itibarıyla, Türkiye'nin elektrik enerjisi toplam kurulu gücü 91 gigawatt'tır (GW). Bunun %31'ini hidroelektrik, %29'unu doğal gaz, %22'sini kömür, %8'ini rüzgâr, %6'unu güneş ve %2'sini jeotermal enerjisi oluşturmaktadır.

Türkiye'deki kömür, en düşük kaliteli linyittir. fakat Türkiye'nin enerji politikası kömür santrallerini mali olarak desteklemektedir. Türkiye'nin birincil enerjisinin dörtte biri ve elektriğinin üçte biri kömürden elde edilmektedir. Çelik, çimento ve şeker fabrikalar kömür kullanır. Türkiye'de taş kömürü ve doğalgaz ithalatını minimize etmek aynı zamanda artan nüfus ve ekonomi ihtiyacını karşılamak için hükûmet tüm linyit rezervlerini termik santrallerde kullanmak istiyor.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de sera gazı emisyonu</span> Avrasya ülkelerinde iklim değişikliğine sebep olan gazlar

Türkiye'de sera gazı emisyonu ya da salınımı kişi başına yaklaşık 6 tondur. Türkiye her yıl 500 milyon ton sera gazı salmaktadır. Bu oranla Türkiye, dünyanın yıllık salınımının yaklaşık olarak %1'ini meydana getirmektedir. Sera gazı salınımının yaklaşık üçte biri kömür kaynaklıdır. Türkiye, hidroflorokarbon sera gazı salınımının azaltılması hakkındaki Montreal Protokolü'nün Kigali Düzeltmesini imzaladı ve 2021 yılında onayladı.

Eren Enerji Çatalağzı Termik Santrali (ZETES-Zonguldak Eren Termik Santrali), Zonguldak, Çatalağzı'nda kurulu, Eren Holding'e ait termik santraldir. Toplam kurulu gücü 2790 MW olan üç kömür santrali bulunur. Bir yılda Türkiye'nin sera gazı emisyonlarının % 2'sinden fazlasına karşılık gelen 10.25 Mt CO2 yaydığı tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de hava kirliliği</span> Avrasya ülkesinde kirli hava

Türkiye'de hava kirliliği, ülkedeki en ölümcül çevre sorunudur: her yıl binlerce insan hava kirliliği ile ilişkili hastalıktan ölmektedir. Türkiye'de hava kirliliği ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ilgilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de elektrik</span>

Türkiye'de her yıl yaklaşık 300 TWs elektriği, yani Türkiye'nin birincil enerjisinin miktar karşı beşte bir, kullanılır. Türkiye'de elektriği çok kömür yakıyor, hem yerel hem ital. O yüzden Türkiye'nin sera gaz emisyonlarının en büyük kaynağı Türkiye'nin kömür yakan termik santralleri. Onlar'dan çok hükûmet sübvansiyon veriyor.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki kömür yakıtlı elektrik santralleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'deki kömür yakıtlı elektrik santralleri listesi, Türkiye'de kömürden elektrik enerjisi üreten bütün tesisleri listelemektedir. Türkiye'de 2020'den bu yana elektrik üreten bütün kömür yakıtlı termik santraller aşağıda listelenmiştir.

Afşin Elbistan C Termik Santrali 1800 MW Kahramanmaraş taki Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ)tan önerilen kömür yakan termik santralidir. ₺17 milyar yatırımlı termik santrali açıldığı takdirde ÇED raporunu göre yıllık 61 Mt dan fazla CO2 salması tahmin ediliyor, Türkiye’nin toplam sera gaz emisyonları %10 dan fazla artış gösterecek. Açılırsa Afşin Elbistan C yakın sahadan linyit alacak.

<span class="mw-page-title-main">Ugljevik Enerji Santrali</span>

Ugljevik Enerji Santrali, Bosna-Hersek'in Ugljevik kentinde bulunan yakıtı kömür olan bir elektrik santralidir. Elektroprivreda Republike Srpske'nin ortaklığıyla enerji santrali Rudnik i termoelektrana Ugljevik'e aittir ve Rudnik i termoelektrana Ugljevik tarafından işletilmektedir. RiTE Ugljevik, entegre bir kömür madenciliği ve enerji üretim şirketidir.

Sırbistan'da enerji, Sırbistan'daki enerji ve elektrik üretimi, tüketimi ve ithalatını açıklar.

<span class="mw-page-title-main">Ülkelere göre nükleer enerji üretimi</span> Vikimedya liste maddesi

Nükleer santraller şu anda 30 ülkede faaliyet gösteriyor. Çoğu Avrupa, Kuzey Amerika, Doğu Asya ve Güney Asya'dadır. Amerika Birleşik Devletleri en büyük nükleer enerji üreticisi iken, Fransa nükleer enerji ile en fazla elektrik üreten ülkedir. Fransa, enerji güvenliğine dayalı mevcut bir politika nedeniyle elektriğinin yaklaşık %75'ini nükleer enerjiden elde etmektedir. Politikada yapılan bir değişikliğe göre ülke, 2035 yılına kadar bu oranı %50'ye düşürmek zorunda. 2012'de küresel nükleer elektrik üretimi 1999'dan bu yana en düşük seviyesindeydi.

Çoban Yıldızı Termik Santraller, Türkiye'deki kömür yakıtlı bir termik santraldir.

Kardemir Termik Santrali Türkiye'de kömür yakıtlı bir termik santraldir.

<span class="mw-page-title-main">Elbistan Kömür Sahası</span>

Elbistan Kömür Sahası veya Afşin-Elbistan Linyit Rezervi, Türkiye'nin Kahramanmaraş iline bağlı Elbistan ilçesinde bulunan bir linyit kömür sahasıdır. Elbistan Türkiye'nin en fazla kömür içeren sahasıdır. Kışlaköy Kömür Madeni artık sahada madencilik yapıyor. Bu sahadan 2016 yılı öncesinde linyitin yakılmasıyla 200 milyon ton karbon dioksit salınıyordu, gelecekte ise 2,4 milyar ton karbon dioksit salınımı gerçekleşebileceği tahmin edilmektedir. Linyitin kükürt ve nem oranı yüksektir ve yalnızca 1.000 ila 1.500 kcal/kg veya 5 MJ/kg'dan azdır; bu da tipik termal kömürün dörtte biri kadardır. Kömür yatağı Afşin-Elbistan termik santrallerinin ihtiyacını karşılamaktador.

Kışlaköy Kömür Madeni veya Afşin-Elbistan Kömür Madeni, Türkiye'nin Kahramanmaraş ilinde Elbistan Kömür Sahası'nda bulunan bir kömür madenidir. Türkiye'nin en büyük linyit madenlerinden biridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.