İçeriğe atla

Türkiye'de elektrik dağıtımı

Tarihçe

Türkiye'de elektrik ile tanışma 1902 yılında II. Abdülhamid devrinde olmuştur. Tarsus'ta kurulan 2 KW'lık bir enerji santrali ile sokaklarda ve bazı konutlarda aydınlatma yapılmıştır. İlerleyen yıllarda elektriğe talebin artmasıyla santralde güç artışı yapılmıştır.[1]

İstanbul sokaklarının elektrik ile aydınlatması ise 1914 yılında Silahtarağa Elektrik Santralinden yapılmıştır.[2]

1921 yılında Ankara'nın sokak aydınlatması tesis edilen bir havagazı jeneratörü sayesinde olmuştur. 1928-1930 yılları arasında elektrik direkleri ve yeraltı havagazı boruları döşenmiştir.[3]

Türkiye'nin bazı il ve ilçelerinde 1950’li ve 1960’lı yıllarda dizel jeneratörlerle elektrik sağlanmıştır, örneğin Silifke’de 400 kVA dizel jeneratör ile enerji sağlanmıştır.[4]

15.07.1970 tarih ve 1312 sayılı kanun ile TEK (Türkiye Elektrik Kurumu) kurulmuştur. Elektrik hizmetlerinde bütünlüğün sağlanması için dağınık bir şekilde yürütülen elektrik hizmetleri diğer kurumlardan devralındı.[5]

1994 yılında yeniden yapılandırılarak TEAŞ (Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş.) ve TEDAŞ (Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.) olarak ikiye bölünmüştür.[6]

2001 yılında TEAŞ tekrar TETAŞ (Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş.),TEİAŞ (Türkiye Elektrik İletim A.Ş.) ve EÜAŞ (Elektrik Üretim A.Ş.) olarak yeni bir yapılanmaya girmiştir.[6]

TEDAŞ 2004 yılında Özelleştirme Yüksek Kurul Kararı ile özelleştirme kapsamına alınmıştır.[7] Türkiye'de 2019 yılında 290,4 milyar kilovatsaat elektrik tüketilmiştir.[8]

Türkiye'de Elektrik Dağıtım

Enerji, santrallerde üretildikten sonra yükseltici transformatörler vasıtasıyla iletim seviyelerine (380 kV, 154 kV) yükseltilirler. Elektrik iletim hatları yük tevzi merkezlerinden yerleşim yerlerine enerji sağlarlar. Millî Yük Tevzi Merkezi ve dokuz tane bölge yük tevzi merkezleri aracılığıyla, enterkonnekte sistemimizin üretim ve tüketiminin dengede tutulması SCADA vasıtasıyla kontrol edilmektedir.[9][10]

Türkiye'de 380 kV, 154 kV ve 66 kV yüksek gerilim seviyeleri ile 6,3 kV, 15 kV ve 33 kV orta gerilim seviyeleri kullanılmaktadır. Fakat yüksek gerilimde 66 kV ve orta gerilimde 6,3 kV ve 15 kV seviyeleri artık kaldırılmaktadır.[11]

Enerji nakil hatları yük tevzi merkezlerinden şehirlerde bulunan trafo merkezlerine gelirler. Şehirlerde bulunan trafo merkezlerinde (indirici merkezde denilmektedir) sonlanan bu hatlar, trafo merkezlerinde 33 kV veya bazı yerlerde 15 kV seviyesine dönüştürülerek şehir elektrik dağıtım şebekesindeki yük noktalarına (trafo postalarına) bağlanır. Türkiye'de kullanılan 15 kV ve 6,3 kV ise güç kayıplarının fazla olması sebebiyle terk edilmektedir.[12]

Ayrıca kullanılan 33 kV seviyesinin Avrupa standartlarıyla uyumlu olmaması ve özel üretilmesinden dolayı Türkiye'ye daha pahalıya mal olduğu fikri belirtilmektedir.[13]

Dağıtım şebekelerinde son kullanıcılara (tüketicilere) elektrik gücünün ulaşması için trafo postalarında 33 kV veya 15 kv seviyesi 0,4/0,231 kV alçak gerilim seviyesine indirilir. Trafo postaları direk tipi veya köşk tipi bina içinde veya kabin içinde veya yer altında korunaklı bir şekilde bulunur. Hem 33 kV (veya 15 kV) seviyesi hem de 0,4/0,231 kV seviyesi elektrik direklerinde veya şehir içindeki nüfus yoğunluğu olan bölgelerde yer altında taşınabilir.[14]

Şehirlerde alçak gerilim dağıtım şebekesi üç fazlı sistemlerden, kırsal kesimde nüfus yoğunluğunun az olduğu yerlerde tek fazlı sistemlerden oluşabilir. Şehirlerde trafolardan çıkan bu alçak gerilim hatları dağıtım kutularından (box) binalardaki tüketicilere ait sayaç panolarına bağlanır.[14]

Tüketiciler genelde konutlarda alçak gerilim abonesi olabileceği gibi orta gerilim veya daha yüksek gerilim seviyelerinde abone olan sanayi kuruluşları ve işletmeler olabilmektedir. Ayrıca yüksek gerilim doğru akım kullanan ark ocakları da bulunmaktadır.[15]

Türkiye’de alçak gerilim dağıtım şebekelerinin TT sistem olarak inşa edilmekte olduğu fikri mevcuttur. Tüketicilerde ise değişik kullanımlar mevcuttur. Tüketicilerde TT sistem kullanılıyorsa; tüketicilerin koruma hatları nötr ile bağlı olmamalı ve kaçak akım rölesi bulunmalıdır. Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğinde TT sistemde nötr hattının ev bağlantılarında su borusu şebekesine bağlanması şartı çelişkiye sebep olduğu belirtilmiştir. TN sistem kullanıyorsa, alçak gerilim şebekesi hava hattı direkleri, nötr hattına bağlı olmalıdır.[16]

Elektrik Piyasası ve Düzenlemeler

Türkiye’de Elektrik Piyasası Kanunu istikrarlı bir elektrik piyasasının oluşturulmasını amaçlar. Türkiye'de elektriğin üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan satışı, perakende satışı, ithali veya ihracı ve bu işlerle ilgili gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülükleri bu kanun kapsamında bulunmaktadır. Bu kanuna ait yürütme işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından gerçekleştirilmektedir.[17] Bu kanunlar doğrultusunda 2013 yılında elektrik dağıtım şirketlerinden elektrik tedarik ve satış yetkisi alınmış ve bu yetki elektrik tedarikçilerine verilmiştir. 2014 yılı itibarıyla da elektrik tedarikçileri iki ana gruba ayrılarak görevli ve görevli olmayan tedarikçiler olarak düzenlenmiştir.[18]

EPDK kamuoyunu ve tüketicileri elektrik faturalarında alınan bedeller ve yasal dayanakları hakkında bilgilendirmektedir.[19]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  4. ^ Şehir Elektrik Dağıtım Şebekeleri Projeleri, Birol YILMAZ
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015. 
  6. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 15 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  8. ^ "Türkiye'de geçen yıl 290,4 milyar kilovatsaat elektrik tüketildi". Bloomberg HT. 3 Ocak 2020. 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  11. ^ Şehir Elektrik Dağıtım Şebekeleri Projeleri, Birol YILMAZ, sf. 104
  12. ^ Şehir Elektrik Dağıtım Şebekeleri Projeleri, Birol YILMAZ, sf. 196
  13. ^ Şehir Elektrik Dağıtım Şebekeleri Projeleri, Birol YILMAZ, sf. 106
  14. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  16. ^ Yeni yönetmeliğin getirdikleri, İsa ILISU 19 temmuz 2012 EMO Bursa (http://www.konelsis.com.tr/sablon/konelsis/pdf/TOPRAKLAMA_YONETMELiGi.pdf 2 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  17. ^ http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.4628&MevzuatIliski=0& 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sourceXmlSearch=%
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2014. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi</span>

Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ), 8 Haziran 1984 tarih ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve değişiklikleri ile 22 Ocak 1990 tarih ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye dayanılarak çıkarılan, 2001/2026 sayılı kararnamenin eki Bakanlar Kurulu kararı ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde faaliyette bulunmak üzere kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gerilim (elektrik)</span>

Gerilim ya da voltaj elektronları maruz kaldıkları elektrostatik alan kuvvetine karşı hareket ettiren kuvvettir. Bir elektrik alanı içindeki iki nokta arasındaki potansiyel fark olarak da tarif edilir:

<span class="mw-page-title-main">Hidroelektrik santrali</span>

Hidroelektrik santrali, barajda biriken su yer çekimi potansiyel enerjisi içermektedir. Su, belli bir yükseklikten düşerken, enerjinin dönüşümü prensibine göre Yerçekimi Potansiyel Enerjisi önce kinetik enerjiye daha sonra da türbin çarkına bağlı jeneratör motorunun dönmesi vasıtasıyla potansiyel elektrik enerjisine dönüşür. Buna da yenilenebilir enerji sınıfına giren hidroelektrik enerji santrali denir. Fizikten bilindiği gibi 1 kg'lık bir kütle, 1 m yükseklikten düştüğünde:

<span class="mw-page-title-main">Kompanzasyon</span> Faz farkının sıfıra yakın tutulmasını sağlayan olaya denir

Gerilim kontrolü ve reaktif güç yönetimi, elektrik iletim şebekelerinin güvenilirliğini sağlayan ve bu şebekelerde elektrik piyasasını kolaylaştıran yardımcı hizmetin iki yüzüdür. Bu faaliyetin her iki yönü iç içe olduğundan bu maddede Kirby & Hirst (1997) tarafından önerildiği gibi "gerilim kontrolü" terimi bu faaliyeti belirtmek için kullanılır. Gerilim kontrolü AC çevrimindeki reaktif güç enjeksiyonlarını içermez, bunlar sistem kararlılık hizmeti denilen ayrı bir yardımcı hizmetin parçasıdır. Reaktif güç iletimi doğası gereği sınırlıdır bu nedenle voltaj kontrolü sistemde genel aktif güç dengesini korumaya dayanan frekans kontrolünün aksine güç şebekesindeki ekipman parçaları aracılığıyla sağlanır.

<span class="mw-page-title-main">Topraklama</span>

Topraklama, elektrikli cihazların herhangi bir elektrik kaçağı tehlikesine karşı gövdelerinin bir iletkenle toprağa gömülü vaziyetteki "topraklama" sistemine bağlanması yöntemi. Böylece cihazda elektrik kaçağı varsa, dokunduğumuzda elektrik akımı bizim üzerimizden değil, direnci daha az olan toprak hattı üzerinden geçer ve çarpılma tehlikesi ortadan kalkmış olur.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik iletim hattı</span>

Elektrik iletim hattı, elektrik santralinde kontrollü ve planlı olarak elde edilmiş elektrik enerjisinin, santrallerden dağıtım hatlarına iletilmesini sağlayan hatlardır. Elektrik üretim tesisleri ile, elektrik tüketim bölgeleri yakınlarındaki transformatör istasyonları arasında elektrik enerjisi iletimini sağlayan sistemdir. Elektrik hatlarının döşenmesinde maliyet, iletim hattının güzergahı, coğrafik durum, arazi durumu, hattın işletme kolaylığı, gerilim düşümü hesabı, kapasite ve taşıma gücü gibi hususlar incelenir. Elektrik hattının güvenli bir şekilde yapımı ve elektriğin minimum kayıplarla iletilmesi çok önemlidir.

Güç Faktörü Düzeltme, elektriksel yüklerin karakteristiklerinde değişiklik yapılarak güç faktörlerinin düzeltilerek birim (1,00) değere yaklaştırılması işlemine verilen addır. Bu işlem şebekenin kararlılığını ve verimini artırmak amacıyla enerji dağıtım şebekeleri tarafından yapılabileceği gibi, bağımsız olarak elektrik tüketicileri tarafından da gerçeklenebilir. Yüksek güç faktörünün yüksek yani 1,00'a yakın olması, enerji iletim hattı kayıplarının azaltılması ve yüke verilen gerilimin düzeltilmesi için gereklidir.

<span class="mw-page-title-main">Alternatif akım</span>

Alternatif akım, genliği ve yönü periyodik olarak değişen elektriksel akımdır. En çok kullanılan dalga türü sinüs dalgasıdır. Farklı uygulamalarda üçgen ve kare gibi değişik dalga biçimleri de kullanılmaktadır. Bütün dalgalar birbirlerine elektronik devreler aracılığı ile çevrilebilir. Devrede kondansatör, diyotlar, röleler ile bu çevrim yapılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Rüzgâr gücü</span> Rüzgârdan elektrik enerjisi üretimi

Rüzgâr gücü, elektrik üretmek için rüzgâr türbinleri, mekaniksel güç için yel değirmeni, su veya kuyu pompalama için rüzgâr pompaları veya gemileri yürütmek için yelkenler kullanarak rüzgârın kullanışlı formundaki rüzgâr enerjisinin sonucudur.

<span class="mw-page-title-main">Şalt sahası</span>

Şalt sahası, transformatörler kullanılarak gerilimin yüksek formdan alçak veya ters forma dönüştürüldüğü elektrik üretim, iletim ve dağıtım sisteminin bir alt istasyonudur. Elektrik, üretim santrali ve müşteriler arasındaki birkaç istasyonda akabilir ve gerilim birkaç adımda değişebilir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Elektrik Dağıtım</span>

Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ), Türkiye'de elektrik enerjisinin; dağıtımından ve perakende satışından sorumlu iktisadi devlet teşekkülü.

Elektrik dağıtımı elektriğin son kullanıcıya ulaştırılmasıdır. Bir dağıtım sisteminin şebekesi elektriği iletim sisteminden tüketiciye ulaştırır. Örnek olarak, şebeke; trafo merkezleri, orta gerilim hatları, dağıtım merkezleri, dağıtım transformatörleri, alçak gerilim dağıtım hatları ve bazen ölçü devrelerini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik şebekesi</span>

Elektrik şebekesi üretilen elektrik enerjisini kullanıcılara iletmek için oluşturulmuş bileşik bir ağdır. Elektrik gücü üreten enerji santralları, üretim kaynaklarından talep merkezlerine enerji aktaran iletim (nakil) hatları ve kullanıcılara bağlantı sağlayan bileşik dağıtım hatlarından oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Yalıtkan (elektrik)</span>

Elektriksel yalıtkan, elektrik yükünün serbestçe akamadığı maddelerdir. Bu yüzden elektrik alanının etkisi altında kaldıklarında, elektrik akımını iletmeleri zordur. Mükemmel yalıtkanlar bulunmamaktadır. Ancak, cam kâğıt ve polietilen tabanlı vesaire gibi yüksek özdirence sahip bazı maddeler çok iyi elektrik yalıtkanlarıdır. Daha düşük özdirençleri olan maddeler hala elektrik kablolarında kullanılmak için yeterlidir. Kauçuk benzeri polimerler ve birçok plastik bu gruba dâhildir. Bu tür malzemeler düşükten orta dereceli gerilimleri güvenli bir şekilde yalıtılmasına hizmet eder.

<span class="mw-page-title-main">Yüksek gerilim</span> Elektriğin yüksek birimlerde olma hali

Yüksek gerilim, genel olarak yaşayan canlılara zarar verecek yükseklikte gerilimdeki elektrik enerjisi anlamına gelir. Yüksek gerilim taşıyan gereçler ve iletkenler belirli güvenlik gereklilikleri ve prosedürlerini temin etmelidir. Bazı endüstrilerde yüksek gerilim belli bir eşiğin üstündeki gerilim anlamına gelir. Yüksek gerilim, elektrik güç dağıtımı, katot ışın tüpleri oluşturmak, X-ışınları ve parçacık demeti üretmek, arklanma kurmak, kıvılcımlanma için, fotoçoğaltıcı tüplerde ve yüksek güçlü yükseltici vakum tüplerde ve diğer endüstriyel ve bilimsel uygulamalarda kullanılır.

Etiyopya Elektrik Gücü, Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti'nde devlete ait bir elektrik üreticisidir. Enerji santralleri geliştirme, yatırım, inşaat, işletme ve yönetim ile enerji üretimi ve enerji iletimi konularında faaliyet göstermektedir. Şirket, Etiyopya enerji sektöründe ana oyuncudur.

<span class="mw-page-title-main">Akıllı şebeke</span>

Akıllı şebekeler, içlerinde çeşitli işlemlerin yürütüldüğü, akıllı sayaçlar ile enerji ölçümlerinin yapıldığı ve yenilenebilir enerji kaynakları ile birlikte diğer verimli enerji kaynaklarının bulunduğu bir çeşit elektrik şebekeleridir. Elektriksel gücü düzenleme, kontrolü ve dağıtımı akıllı şebekelerin önemli özelliklerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik iletim kulesi</span>

Elektrik iletim kulesi, üstten geçen bir elektrik iletim hattını desteklemek için kullanılan, genellikle çelik bir kafes kule olan yüksek bir yapıdır.

Astor Enerji, Türkiye'de bulunan, Transformatör ve Anahtarlama Ürünleri sektöründe faaliyet gösteren bir şirkettir. Şirket merkezi ve 140.000m²'lik arsa üzerine kurulu, 105.000m²'lik kapalı alana sahip üretim tesisi Ankara’da olup, İstanbul’da da bir ofise sahiptir. Şirket, Astor ve Astor Şarj markalarıyla hizmet vermektedir. Şirket, Avrupa, Ortadoğu, Kuzey Afrika, Birleşik Krallık, Orta Asya ve Kafkas bölgelerinde 90’dan fazla ülkeye ihracat yapmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.