Türkiye'de el konulan Ermeni mülkleri
İncirlik Hava Üssü'ndeki (solda) bazı araziler, Ermeni Kırımı sırasında Osmanlı Hükûmeti tarafından el konulmadan önce Ermenilere aitti.[1][2] Günümüzde Türkiye cumhurbaşkanı yardımcısının resmî ikametgâhı olan Çankaya Köşkü (sağda), aslen Kasapyan Bağevi'ydi ve Ermeni Kırımı'ndan kaçan Ohannes Kasapyan adlı bir Ermeni'ye aitti.[3] İlk olarak Bulgurluzade ailesinin eline geçen mülk, daha sonra Türkiye'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından satın alındı.[4][5]
Türkiye'de Ermeni mülklerine el konulması, ülkenin Ermeni topluluğuna ait varlıklara, mülklere ve topraklara yönelik Osmanlı hükûmetleri tarafından başlatılan ve Türkiye hükûmetleri tarafından devam ettirilen el koyma olayı. 1890'ların ortalarında Hamidiye katliamları sırasında ilk örnekleri görüldü ve Ermeni Kırımı sırasında zirveye ulaştı. Daha sonra 1955'teki 6-7 Eylül Olayları'na ve 1974'teki yeni girişimlere kadar devamlı bir şekilde sürdü.[6] Ermeni Kırımı sırasında yaşanan el koymaların çoğu, Ermenilerin Suriye Çölü dahil olmak üzere çeşitli yerlere zorunlu göç ettirilmesinin ardından hükûmetin Ermenilerin mal varlıklarını "terk ettiğini" söylemesiyle yapıldı. Ermenilerin hemen hemen tüm mülklerine el konularak yerel Müslüman nüfusa dağıtıldı. 1974'te çıkan bir kararla birlikte ulusal güvenlik gerekçe gösterilerek 1936'da getirilen mülk beyan etme ve tapuya kayıt ettirme zorunluluğu sonrasında Ermeniler tarafından edinilen mal varlıklarına el konuldu.
Bazı tarihçilere göre Ermeni mülklerine toplu bir şekilde el konulması, Türkiye'nin ekonomisinde sermaye artırımını sağlayarak ülkenin ekonomik temelinin oluşumunda önemli bir rol oynadı. Ayrıca yeni Türk burjuvazisinin ve seçkin orta sınıfın ortaya çıkmasına yol açtı.
Öne çıkan el koymalar
| Ad | El koyma | Mevcut durum |
|---|---|---|
| Bomonti Mıhitaryan Ermeni Okulu | 1979'da Vakıflar Genel Müdürlüğü, 1936'daki beyannamede yer almadığı için okulun yeni binasının yasa dışı olduğunu belirterek yapıya el koydu. Bunun üzerine mülk, hisse haklarını inşaat şirketi Miltaş'a satan eski sahiplerine geri döndü ve şirket okulu tahliye ettirdi.[7][8][9] | Kasım 2012'de çeşitli yasal süreçlerin sonucunda mülk tekrar Ermenilerin eline geçti.[7][8] |
| Ohannes Kasapyan’ın arazisi Çankaya Köşkü | Ankara’daki Çankaya Köşkü ve bağ, Ermeni Kırımı’na kadar zengin bir kuyumcu ve tüccar olan Ohannes Kasapyan’a aitti.[3][10] Kasapyan ailesi Ankara’dan İstanbul’a kaçınca Bulgurluzade ailesi tarafından sahiplenildi.[3] 1921’de gelecekteki Türkiye’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, köşkü Bulgurluzade Tevfik Efendi’den ₺4.500 karşılığında satın aldı.[10][11][12] | |
| İncirlik Hava Üssü Alex Bakalian, Anais Haroutunian ve Rita Mahdessian'ın iddiaları. | İncirlik Hava Üssü'nün üzerine inşa edildiği bazı araziler, Ermeni Kırımı'nda ölen Ermenilere aitti. 2010'da üç Amerikalı Ermeni, üssün yaklaşık yüzde dördüne denk düşen 122 km2lik bir alanının kendilerine ait olduğunu iddia ederek tazminat davası açtı.[1][2] Şikayetçilerden biri, Ziraat Bankası’nın arazisini 1923'te sahiplendiğini belirtti.[13] | ABD'deki bir mahkeme davayı kabul etti ve Türkiye'ye 21 günlük cevap süresi verdi.[14] Davacılar, el koyma için $63 milyon talep ederken tahakkuk eden gelir için ise $100 milyon talep etti.[13] Davalı Ziraat Bankası’na savunma yapması için Eylül 2011’e kadar süre verildi ve davanın beklemede olduğu bildirildi.[15] |
| Diyarbakır Havalimanı | 2012'de Amerikalı Ermeni Zuart Sudjian, Diyarbakır'daki askeri hava üssü ve kamu havalimanının bulunduğu arazinin kendisine miras kaldığını belirterek miras haklarına sahip olduğunu iddia etti. Sudjian'a göre arazi, kendisinin üyesi olduğu Basmacıyan ailesine aitti ve ailenin Ermeni Kırımı'ndan kaçması üzerine devlet tarafından kamulaştırılmıştı.[16] Daha sonradan mülkün kadastro çalışmaları sırasında devlete tahsis edildiği ortaya çıktı.[17] | Zuart Sudjian, avukatı Ali Elbeyoğlu aracılığıyla araziyi geri almak için dava açtı. Nisan 2013'te Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesi, zamanaşımı gerekçesiyle davayı reddetti. Bunun üzerine dava Yargıtay'a götürüldü ve Yargıtay, yerel mahkemenin kararını bozdu.[17] |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Sassounian, Harut (23 Aralık 2010). "Armenians Sue Turkey Claiming U.S. Air Base Land". Huffington Post. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ a b "Lawsuit Seeks Return of Seized Lands: Incirlik Airbase Sits on Disputed Territory News". Armenian Mirror Specter. 30 Eylül 2011. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ a b c Ruggles 2012, s. 174.
- ^ Üngör & Polatel 2011, s. 69.
- ^ Öktem, Kerem (2008). "The Nation's Imprint: Demographic Engineering and the Change of Toponymes in Republican Turkey". European Journal of Turkish Studies, 7. ISSN 1773-0546. 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ Üngör & Polatel 2011, s. 11: "Sait Çetinoglu has placed the expropriation of Armenians during the 1915 genocide in a much wider historical context. He argues that from the prism of the longue durée, the period 1895–1955 brought a complete obliteration to the economic life of Ottoman Armenians. This process moved from the 1895 Abdulhamid massacres to the Adana massacre, reached a zenith with the genocide and ultimately in the burning of Smyrna, continued in peacetime during the interwar discriminations, accelerated during the Wealth Tax launched during World War II, and found a conclusion in the 6–7 September 1955 pogrom. Within only sixty years, Ottoman Armenians had been eradicated–economically and in many other ways."
- ^ a b Bedrosyan, Raffi (6 Aralık 2012). "'2012 Declaration': A History of Seized Armenian Properties in Istanbul". Armenian Weekly. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ a b "İstanbul Ermeni Vakiflarinin El Konan Mülkleri". Hrant Dink Foundation. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ Demir, Ela (27 Eylül 2012). "Armenian foundation seeks to regain property rights to school". Zaman. 28 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ a b Yalçın, Soner (25 Mart 2007). "Çankaya Köşkü'nün ilk sahibi Ermeni'ydi". Hürriyet. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ Üngör & Polatel 2011, s. 84.
- ^ Bumin, Kürşat (20 Mayıs 2007). "Bir varmış bir yokmuş ..." Yeni Şafak. 19 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ a b Schleifer, Yigal (27 Eylül 2011). "US Lawsuit Charges Turkey's Incrilik Air Base Sits on Stolen Armenian Land". EurasiaNet. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ Ziflioğlu, Vercihan (17 Mayıs 2011). "US court requests Turkey's defense in lawsuit filed by Armenian-Americans". Hürriyet Daily News. 10 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "ABD'den, 'Ermeniler İncirlik'i istiyor' notası!". Sabah. 2 Eylül 2011. 31 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Diyarbakır Havaalanı Sudjian'a ait çıktı". Milliyet. 3 Haziran 2015. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ a b Gültekin, Uygar (31 Aralık 2014). "Basmacıyanların arazisine havaalanı kondurmuşlar". Agos. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
Bibliyografi
- Akçam, Taner (2007). A Shameful Act: : The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility. Macmillan. ISBN 978-0-8050-8665-2. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Akçam, Taner (2012). The Young Turks' Crime Against Humanity the Armenian Genocide and Ethnic Cleansing in the Ottoman Empire. Princeton: Princeton University Press. ISBN 1-4008-4184-4. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Atılgan; Eren; Mildanoğlu; Polatel, Mehmet; Onat; Nora; Mehmet (2012). 2012 Beyannamesi: İstanbul Ermeni vakıflarının el konan mülkleri. Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları. 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Baghdjian, Kevork K. (2010). A.B. Gureghian (Ed.). The Confiscation of Armenian properties by the Turkish Government Said to be Abandoned. Printing House of the Armenian Catholicosate of Cilicia. ISBN 978-9953-0-1702-0.
- Balakian, Peter (2003). The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response. New York: HarperCollins. ISBN 0-06-019840-0.
- Cagaptay, Soner (2013). Islam, secularism, and nationalism in modern Turkey: who is a Turk?. Routledge. ISBN 978-1-134-17448-5. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Dadrian, Vahakn N. (1995). The History of the Armenian Genocide: Ethnic Conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus. Oxford: Berghahn Books. ISBN 1-57181-666-6.
- Hartunian, Abraham H. (1986). Neither to laugh nor to weep: a memoir of the Armenian genocide (2.2kaynak=harv bas.). Cambridge, Mass.: Armenian Heritage Press. ISBN 0-935411-00-3. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Hatemi, Kezban; Kurban, Dilek (2009). Bir "yarbancı"laştırma hikâesi: Türkiye'de gayrımüslim cemaatlerin vakif ve taşınmaz mülkiyet sorunu (PDF). İstanbul: TESEV Yayınları. ISBN 605-5832-06-2. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Hovannisian, Richard G. (1971). The Republic of Armenia: The first year, 1918–1919. 1. Berkeley: University of California Publishing. ISBN 978-0-520-01805-1.
- Hovannisian, Richard G. (2008). Richard G. Hovannisian (Ed.). The Armenian genocide cultural and ethical legacies. New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers. ISBN 1-4128-0891-X. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Kardeş, Selahattin (2012) [2008]. Tehcir ve Emval-i Metruke Mevzuatı (PDF) (2.2kaynak=harv bas.). Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı (Finance Ministry of the Republic of Turkey). ISBN 975-8195-17-4. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Kevorkian, Raymond H. (2010). The Armenian genocide : a complete history (Reprinted. bas.). Londra: I. B. Tauris. ISBN 1-84885-561-3. 29 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Marashlian, Levon (1999). Richard G. Hovannisian (Ed.). Finishing the Armenian Genocide: Cleansing Turkey of Armenian survivors. Wayne State University Press. ss. 113-146. ISBN 978-0-8143-2777-7. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Oran, Baskın (2006). Türkiye'de azınlıklar: kavramlar, teori, Lozan, iç mevzuat, içtihat, uygulama (3 bas.). İstanbul: İletişim. ISBN 975-05-0299-X. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Peroomian, Rubina (2008). And those who continued living in Turkey after 1915: the metamorphosis of the post-genocide Armenian identity as reflected in artistic literature. Erivan: Armenian Genocide Museum-Institute. ISBN 978-99941-963-2-6. 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Ruggles, D. Fairchild (2012). On location heritage cities and sites. New York, NY: Springer. s. 174. ISBN 978-1-4614-1108-6. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Sachar, Howard M. (2007). A History of the Jews in the Modern World. Random House LLC. ISBN 0-307-42436-7. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Sarafian, Ara (1998). James L. Barton (Ed.). "Turkish atrocities": statements of American missionaries on the destruction of Christian communities in Ottoman Turkey, 1915–1917. Ann Arbor, Michigan: Gomidas Institute. ISBN 1-884630-04-9. 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Toriguian, Shavarsh (1988). The Armenian question and international law (2.2kaynak=harv bas.). La Verne, Calif., U.S.A.: ULV Press. ISBN 978-0-911707-13-7.
- Turabian, Hagop (1962). L'Arménie et le peuple arménien (PDF) (Fransızca). Paris, Fransa: Katcherian. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Üngör, Uğur Ümit; Polatel, Mehmet (2011). Confiscation and destruction: The Young Turk Seizure of Armenian Property. New York: e Continuum International Publishing Group. ISBN 978-1-4411-3578-0. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Vryonis, Speros (2005). The Mechanism of Catastrophe: The Turkish Pogrom Of September 6-7, 1955, And The Destruction Of The Greek Community Of Istanbul. Greekworks.Com Incorporated. ISBN 978-0-9747660-3-4. 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- Winter, J. M. (2003). America and the Armenian Genocide of 1915. Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-16382-1. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
Dış bağlantılar
 |
