İçeriğe atla

Türkiye'de bilimkurgu

İngilizce "science fiction" olan türün adını Türkçeye "bilimkurgu" olarak kazandıran kişi yazar Orhan Duru'dur. 1 Ocak 1973 tarihli Türk Dili ve Edebiyatı dergisinde science fiction kelimesinin Türkçe karşılığı olarak "bilim-kurgu" ismini önerir.[1][2] O tarihe kadar Yalçın İzbul’un ortaya attığı “kurgubilim” sözcüğü kullanılıyordu ancak Orhan Duru bu terimin “edebi bir türü yansıtmaktan çok bilim türünün adı” gibi olduğunu savunmuştu. TDK'nın Orhan Duru’nun önerisini sahiplenmesi ile bugün kullandığımız bilimkurgu kelimesi Türkçeye kazandırılmış oldu.[3]

Türkiye'de bilimkurgu edebiyatı

Türkiye'de bilimkurgu edebiyatının gelişmesi Avrupa'ya göre epeyce geç olmuş ve kısıtlı kalmıştır. Türkiye'de, bu alandaki eksikliğin sebebi olarak Avrupa'da yaşanan Sanayi Devrimi'ni ıskalamış ve Aydınlanma dönemini yaşamamış olmanın sonucu olarak bilimsel temel eksikliği gösterilir. 80'li yıllardan itibaren kitle iletişim teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla beraber küreselleşen dünyada farklılıkların azalmaya başlaması hem dünyada hem de Türkiye'de üretkenliğin artmasına yol açtı.[4]

Bilimkurgu edebiyatının dünyadaki ilk örnekleri olan Jules Verne romanları ilk kez Tanzimat döneminde tercüme edilip basılır. Bu dönemdeki roman çevirileri Tanzimat yazarlarında rüya kavramı ile birleşen ütopik bilimkurgu fikrinin ortaya çıkmasına sebep olur.[5]

1943’ten Nisan 2004’e kadar yerli yazarların yayınladığı bilimkurgu türündeki kitap sayısı sadece 71'dir.[5] Özellikle son yıllarda bilimkurgu türündeki yerli kitapların ve yeni yazarların sayısında gözle görülür artış yaşanmaktadır.[6]

Türkiye'de bilimkurgu yayıncılığı

Kitap

1950'lerde Çağlayan Yayınları, 70'lerde Okat Yayınevi, 80'lerde Baskan Yayınları[7] ve 90'larda Metis Yayınları[8][9][10] bilimkurgu türündeki kitap serileri yayınlamış ve Türk okurlarını bilimkurgu ile buluşturmuştur. 1990’lı yılların sonu ve 2000’lerin başlarında kaliteli bilimkurgu eserlerini yayınlamış olan İthaki Yayınları, günümüzde hâlâ bilimkurgu ve fantastik türdeki kitapların Türkiye'deki en önemli yayıncısı durumundadır.[11] İthaki Yayınları'nın ilk olarak 2015 yılında Dune romanı ile başlattığı[12] İthaki Bilimkurgu Klasikleri dizisi 45 kitaba ulaşmıştır.[13]

Dergiler

Türkiye'de bilimkurgu dergiciliği Ekim 1971'de 9 sayfalık bir teksir çalışması ile Sezar Erkin Ergin tarafından başlatılır. 1974’ten itibaren de ANTARES bilimkurgu dergisi düzenli olarak yayımlanmaya başlar. Türkiye'deki en uzun ömürlü bilimkurgu dergisi ise 1976'da yayına başlayan X-BİLİNMEYEN dergisidir. Bu dergileri 1980 yılında Göktaşı fanzini, 1988'de Çağdaş Sanat Bilimkurgu dergisi, 1989'da Öncü dergisi ve 1996'da Atılgan Bilimkurgu dergisi takip eder.[14] Günümüzde ise basılı olarak Lagari fanzini,[15] Roket[16] ve Yerli Bilimkurgu Yükseliyor, Gölge, Hayalet, Komplike ve AltZine e-dergileri yayınlanmaktadır.

  • Atılgan Bilimkurgu
  • Davetsiz Misafir
  • Antares
  • X-Bilinmeyen
  • Göktaşı (fanzin)
  • Çağdaş Sanat Bilimkurgu
  • Öncü
  • Nostromo
  • Albemuth
  • SFX Türkiye
  • Yabani
  • Lagari (fanzin)
  • Roket
  • Yerli Bilimkurgu Yükseliyor

Türkiye'deki bilimkurgu öykü ve roman yarışmaları

20. TBD Öykü Yarışması afişi

TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması

Ana madde: TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması

Türkiye'de bilimkurgu öykü yazarları üzerine 1998 yılından bu yana düzenli olarak Türkiye Bilişim Derneği'nin TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması yapılmaktadır. Yarışmada üç dereceye giren yazarlara derece ve para ödülü verilirken, seçilen öykülerden bazıları belli aralıklarla öykü derlemesi olarak yayınlanır. Yarışmada dereceye giremeyen ancak değeri göz önünde bulundurulan öyküler için jüri özel ödülü ve mansiyon da verilmektedir.

FABİSAD GİO Ödülleri

Ana madde: GİO Ödülleri

Fantazya ve Bilimkurgu Sanatları Derneği FABİSAD, bilimkurgu öykü kategorisinin yanı sıra, yayınlanmamış roman, çizgi roman ve illüstrasyon kategorilerinde de ödüller vermektedir.

FABİSAD

Ana madde: FABİSAD

Fantazya ve Bilimkurgu Sanatları Derneği FABİSAD, Türkiye'deki fantastik, bilimkurgu ve korku türlerinin gelişimi, bu konuda üretkenlik gösteren yazar ve sanatçıların gelişmesini ve daha iyi eserler ortaya çıkmasını amaçlayarak 2011'de kurulmuş bir dernektedir.[17] FABİSAD, bu amaçla her yıl GİO Ödülleri adını verdiği yarışmayla, farklı kategorilerde yazar ve sanatçılara ödüller vermektedir.

Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi

Ana madde: Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi

Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi, 2007 yılında hayatını kaybeden genç bilim insanı Özgen Berkol Doğan’ın anısını yaşatmak üzere 2012 yılı Aralık ayında kurulmuş, Türkiye’nin ilk ve tek bilimkurgu kütüphanesidir.[18] İstanbul, Kadıköy, Moda'daki kütüphane; bilimkurgu, fantastik ve korku edebiyatı türlerinde, Türkiye’de yayınlanmış eserlerin tümünü Türkçe haricinde farklı dillerde de barındırmayı hedeflemektedir. Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi koleksiyonunda 10 bini aşkın kitap ve süreli yayın bulunmaktadır. Kütüphane bünyesinde düzenli olarak bilim ve bilimkurgu konularında konuk konuşmacıların katılımıyla “perşembe söyleşileri” ve sinema gösterimleri de yapılmaktadır.

Bilimkurgu Kulübü

Ana madde: Bilimkurgu Kulübü

Bilimkurgu Kulübü, 8 Ekim 1999'da İsmail Yamanol tarafından kurulan ve merkezi İstanbul'da bulunan bir sivil toplum kuruluşudur.[19] Bilimkurgu kulübü, kendi internet sitesi üzerinden, aralarında Türk bilimkurgu edebiyatından yetkin isimlerin de bulunduğu geniş kadrosuyla, özgün ve çeviri içerikler yayınlayarak Türkiye'nin en geniş online bilimkurgu içerik arşivini oluşturmaktadır. Bilimkurgu Kulübü, 18. kuruluş yıldönümünü kutladığı 2018'de Yeryüzü Müzesi adlı bir kısa bilimkurgu öykü antolojisi yayınlandı.[20]

Turist Ömer Uzay Yolunda (1973)

Türk Bilimkurgu filmleri

Türk bilimkurgu oyunları

  • Dark Raid, Vector Games (2014)
  • Solarix, Pulsetense Games (2016)
  • Tartarus, Abyss Gameworks (2017)

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  5. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  13. ^ https://www.goodreads.com/list/show/115847._thaki_Bilimkurgu_Klasikleri_Dizisi []
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  16. ^ "Türkiye'nin ilk bilimkurgu öykü dergisi Roket, okuyucularını bekliyor". Cumhuriyet. 23 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Bilimkurgu, bilim kurgu ya da bilim-kurgu, yakın ya da uzak gelecek ile ilgili öykülerin bugün olası olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını da kullanarak oluşturulmasıdır. Bilimkurgu bazen geçmişi de kurgulayabilir. Bilimkurgu kitap, sanat eserleri, televizyon, film, bilgisayar oyunları, tiyatro eserleri ve diğer kitle iletişim araçlarında bulunabilir. Yapısal ve pazarlama bağlamında bilimkurgu güncel gerçeklik içinde bulunmayacak kurgusal ögeler içeren yaratıcı çalışmaları tanımlamak için kullanılabilir. Bu tanımlama fantastik, korku ve ilgili türleri de içerir.

<span class="mw-page-title-main">Orkun Uçar</span> Türk gazeteci

Orkun Emin Uçar, Türk gazeteci, yazar.

Aşkın Güngör Türk yazar.

<i>Atılgan Bilimkurgu</i>

1996 yılında Hakan Alpin'in sahipliği ve Bülent Akkoç'un editörlüğünde çıkmaya başlayan Atılgan Bilimkurgu dergisi, 2000 yılına kadar toplam 14 sayı yayınlamıştır. İlk 10 sayısı düzenli olarak iki ayda bir yayınlanan dergi, 11. sayısından itibaren giderek artan zaman aralıkları ile yayınlanmış ve 15. sayısının içeriği hazır olmasına rağmen ekonomik güçlüklerden dolayı çıkarılamamıştır.

Mehmet Açar, Türk sinema eleştirmeni, roman ve öykü yazarıdır. 1963 yılında Konya'da doğdu. Galatasaray Lisesi'nin ardından Boğaziçi Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden mezun oldu.

Doğu Yücel, Türk yazar ve senarist.

Demir Özlü, Türk öykü ve roman yazarı. Tezer Özlü'nün ağabeyidir.

Yiğit Değer Bengi, yazar, çevirmen.

<i>Hepimiz Vampiriz</i> Richard Mathesonın 1954 tarihli gotik korku-bilimkurgu türünden çok satan bir romanı

Hepimiz Vampiriz ya da Ben, Efsane Norveç asıllı Amerikalı bilimkurgu ve korku yazarı Richard Matheson'ın 1954 yılında yazdığı Gotik korku-bilimkurgu türünden çok satan romanı. Özgün adı I Am Legend olan roman ilk kez 1972 yılında da Türkiye'de Milliyet Yayınları "Kara Dizi" serisinden 25. kitap olarak piyasaya verilmiştir. Özgün dili İngilizce olan romanın bu ilk Türkçe çevirisini A. Yesari yapmıştır. Roman 2003 yılında İthaki Yayınları'nda tarafından Ben, Efsane! adıyla ve Özgen Berkol Doğan'ın çevirisiyle ikinci kez yayımlandı. Daha sonraki baskılarda ise Ben, Efsane başlığı kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Bilimkurgu Kulübü</span>

Bilimkurgu Kulübü, merkezi İstanbul'da bulunan bir sivil toplum kuruluşudur. 8 Ekim 1999'da İsmail Yamanol önderliğinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi</span> Türkiyede bir bilimkurgu kütüphanesi

Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi, 2007 yılında hayatını kaybeden genç bilim insanı Özgen Berkol Doğan’ın anısını yaşatmak üzere 2012 yılı Aralık ayında kurulmuş, Türkiye’nin ilk ve tek bilimkurgu kütüphanesidir.

<span class="mw-page-title-main">TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması</span>

TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması, Türkiye Bilişim Derneği'nin 1998 yılında başlattığı ve her sene düzenli olarak gerçekleştirdiği para ödüllü yarışma. FABİSAD'ın GİO Ödülleri ile birlikte Türkiye'deki en prestijli iki bilimkurgu öykü yarışmasından biridir.

<span class="mw-page-title-main">FABİSAD</span>

Fantazya ve Bilimkurgu Sanatları Derneği (FABİSAD), Türkiye'deki bilimkurgu, fantastik ve korku türlerinin gelişimine katkıda bulunmayı, bu konuda üretkenlik gösteren kişileri bir araya getirerek bir dayanışma içinde olmayı amaçlayan dernek. FABİSAD bu amaçla düzenli olarak ödüllü yarışmalar, etkinlikler düzenlemekte ve kitaplar yayınlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">GİO Ödülleri</span>

GİO Ödülleri, Fantazya ve Bilimkurgu Sanatları Derneği (FABİSAD) tarafından 2013 yılından bu yana düzenli olarak yapılan ödüllü yarışma. GİO Ödülleri, Türk sinemasına ve edebiyatına önemli katkıları olan Giovanni Scognamillo onuruna düzenlenmektedir. GİO ödülleri en iyi öykü, en iyi illüstrasyon, en iyi öykü kitabı, en iyi roman kategorilerinde yapılmaktadır. 2014 yılından itibaren Mavi Anka onur ödülü ve 2016 yılından itibaren de kurumsal kategoride başarı ödülü verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Fuat Sevimay</span>

Fuat Sevimay, Türk yazar ve çevirmendir.

Ercan Y. Yılmaz, Kürt kökenli Türk yazar ve şairdir.

<i>İlk</i> (kitap)

İlk, 21 Türk bilimkurgu yazarının 21 kısa öyküsünü içeren ve ilk baskısı Şubat, 2021'de İthaki Yayınları tarafından yapılan öykü antolojisi.

Neslihan Önderoğlu, Türk yazar.

<span class="mw-page-title-main">Bartu Bölükbaşı</span> Türk çizer ve yazar

Bartu Bölükbaşı, Türk çizer ve yazar. Türk Mitolojisi ile harmanlayarak yarattığı Gesar serisi ve Türk Mitolojisi çizimleri ile tanınır.

Tevfik Uyar, Türk mühendis, yazar, çevirmen ve araştırmacı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.