İçeriğe atla

Türkiye'de balıkçılık

Karataş Limanı
Seyyar balıkçı, Adana

Türkiye'de balıkçılık; Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz'in Türk karasularında, Marmara Denizi ve boğazlar (İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı) ile iç sularda yapılmaktadır.

Üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye'nin kıyı uzunluğu 8.333 km'dir. Karasularımız Akdeniz ve Karadeniz'de 12 mil, Ege Denizi'nde 6 mil olarak uygulanmaktadır. 11.500 km2 alana sahip Marmara ve boğazlar Türkiye'nin iç suları sayılmaktadır. Doğal gölleri yaklaşık 10.000 km2, 3.442 km2 baraj gölleri, 178.000 km uzunluğunda akarsulara sahiptir.[1]

Marmara Denizi'nde 200, Ege Denizi'nde 300, Karadeniz'de 247, Akdeniz'de 500 balık türü yaşamaktadır. Ekonomik değeri olan ve avlanan balık türü yaklaşık 100 kadardır. Türkiye'nin 2003 yılında 578.715 ton su ürünü üretimi gerçekleştirmiştir. Bu miktarın; %7,6'sı iç sulardan, 13,6'sı kültür balıkçılığından, %78'i denizlerden, elde edilmiştir.[1]

Türkiye 503.345 ton (2004) balık avı ile dünyada 32. sıradadır. Dünya üretiminin (94.848.676 ton) %0,5 gibi düşük bir orandır. 2008'de 646.310 ton, 2009'da 622.962 ton su ürünleri üretilmiştir. 2002 yılında balık üretiminin %90 avlanma, %10 yetiştiricilikten sağlanmaktaydı. 2011'de avcılık %73,2 yetiştiricilik %26, 8 olmuştur. 2011 yılı için avcılık %5,93, yetiştiricilik %12,95 artmıştır.[2]

2014 yılında üretim 537.345 ton olarak gerçekleşmiştir. Üretimin %43'ü deniz balığı, %43 yetiştiricilik, %6,5 diğer deniz ürünleri, %6,7 iç su ürünlerinden oluşmaktadır.[3]

2013 yılı için denizlerimizde avlanan balıkların; % 61'i hamsi, %8,1'i sardalya, %7,4'ü kraça istavrit, %8,7'si ise diğer türlerdir (palamut, çaça, mezgit, karagöz istavrit, lüfer).[4]

Üç tarafı denizle çevrili yarımada üzerine kurulu Türkiye'de kişi başına balık tüketimi de oldukça düşüktür. Yılık balık tüketimi Türkiye'de 8 kg, dünya ortalaması 16 kg, AB ortalaması 26 kg'dır.[5] 47.000 kişiye istihdam sağlayan balıkçılık, ekonomiye %0,4'lük katkı yapmaktadır. Düşük balık tüketiminin nedenlerinin şu biçimde sıralanmaktadır:[2]

  • Halkın gelir düzeyi düşüktür.
  • Nüfus miktarı çok, buna karşın üretim az.
  • Yıllar içinde dalgalanan fiyatlar
  • Balık tüketim seçimleri. Türkiye'de insanlar balığı taze satın almayı seçmektedir.

Avlanacak balık stoklarının giderek azalması ülkeleri kültür balıkçılığına yönlendirmektedir. Günümüzde dünyada balık üretiminin yaklaşık yarısı kültür balıkçılığından elde edilir. Türkiye'de kültür üretimi 2001-2010 arasında %148 artmış, 67.244 tondan, 167.141 tona ulaşmıştır. Dünya kültür yetiştiriciliğinde Türkiye'nin payı %0,29'dur. Türkiye'de su ürünleri üretimi açısından dünyada 35. sırada, AB'de 7. sıradadır.[6]

Denizler

Karadeniz Türkiye balık üretiminin %76'sını karşılar. Başta hamsi olmak üzere 3 kabuklu ve 38 balık türü avlanır. Karadeniz'den avlanan balıkların; %61,5'i hamsi, %26'sı çaça, %4,3'ü Karadeniz istavriti, %2'si palamuttur. Karadeniz'de balıkçılığın %5'i Rusya, %1'i Bulgaristan, %0,05'i Romanya geri kalan kısmı Türkiye tarafından yapılmaktadır. Karadeniz'de yakalanan hamsinin %92,8'ini Türkiye avlamaktadır.[7]

Kültür balıkçılığı

1970'li yıllarda başlayan kültür balıkçılığı 2003 yılından itibaren destek kapsamına alınmıştır. 2007'de 139.000 tondan, 2011'de 188.790 tona ulaşmıştır. Türkiye toplam su ürünlerinin %25'i kültür yetiştiriciliğinden elde edilmektedir. Kültür balıkçılığının %46,79'u denizlerde, %53,21'i iç sularda yapılmaktadır. Denizde levrek ve çipura, iç sularda çoğunlukla alabalık yetiştirilir. Türkiye su ürünleri yetiştiriciliğinde dünyada Çin ve Hindistan'dan sonra en hızlı büyüyen 3. ülkedir.[8]

Yıllar Deniz avcılığı %'si İçsu avcılığı %'si Yetiştiricilik %'si Toplam Kişi başına tüketim (kg)
2002 522.744 83,3 43.938 7,0 61.165 9,7 627.847 6.7
2003 463.074 78,8 44.698 7,6 79.943 13,6 587.715 6.7
2004 504.897 78,3 45.585 7,1 94.010 14,6 644.492 7.8
2005 380.381 69,8 46.115 8,5 118.277 21,7 544.773 7.2
2006 488.966 73,9 44.082 6,7 128.943 19,5 661.991 8.2
2007 589.129 76,3 43.321 5,6 139.873 18.1 772.323 8,6
2008 453.113 70,1 41.011 6,3 152.186 23,5 646.310 7.8
2009 425.046 68,2 39.187 6,3 158.729 25,5 622.962 7.6
2010 477.658 67,9 37.097 5,3 188.790 26,8 703.545 7,0
2011 477.658 67,9 37.097 5,3 188.790 26,8 703.545 7,0

Kaynakça

  1. ^ a b YAŞAR, Doç. Dr. Okan (2004). "Türkiye'deki Su Ürünleri Sanayii." (PDF). MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, s:9. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015. 
  2. ^ a b ÇİÇEK, Gülten (2013). "Balıkçılık ve Denizel Ürünler Ekonomisi" (PDF). tarim.gov.tr. 8 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015. 
  3. ^ "Su Ürünleri, 2014". tuik.gov.tr. 26 Haziran 2015. 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015. 
  4. ^ "Su Ürünleri İstatistikleri 2013". Tüik. 2013. 6 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015. 
  5. ^ "Neden az balık yiyoruz?". haberturk.com. 12 Nisan 2013. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015. 
  6. ^ ŞAHİN, Yeliz (2011). "AB ve İş Dünyası:Balıkçılık Sektörü" (PDF). ikv.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015. 
  7. ^ "Karadeniz'in Türkiye sularında balıkçılık" (PDF). Türkiye Balıkçılık Mevcut Durum Raporu. south-stream-offshore.com. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015. []
  8. ^ "Su Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu raporu" (PDF). kalkinma.gov.tr. 2014. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz</span> Avrupa ve Asya arasında yer alan bir iç deniz

Karadeniz, güneydoğu Avrupa ile Anadolu yarımadası arasında yer alan, kuzeyinde Ukrayna, kuzeydoğusunda Rusya, doğusunda Gürcistan; güneyinde Türkiye, batısında Romanya ve Bulgaristanla çevrili, Atlas Okyanusu'na Akdeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi aracılığıyla bağlanan bir iç denizdir. İstanbul Boğazı vasıtasıyla Marmara, Kerç Boğazı vasıtasıyla ise Azak Denizi'ne bağlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Denizi</span> Karadeniz ve Ege Denizi arasındaki iç deniz

Marmara Denizi ya da Klasik Antik Çağ'ında Propontis, Karadeniz'i, Ege Denizi ve Akdeniz'e bağlayan bir iç denizdir. Karadeniz'e İstanbul Boğazı, Ege Denizi'ne Çanakkale Boğazı ile bağlanır. Türkiye'nin Asya ve Avrupa kısımlarını da birbirinden ayırır. Marmara Adasında bol miktarda mermer bulunması yüzünden adaya ve denize, Yunanca mermer anlamına gelen "Marmaros" denmiştir. Denizin bir diğer eski adı da '"Propontis"'tir. Türkiye'nin en büyük şehirlerinden İstanbul ve Kocaeli bu denizin kıyısında, diğer bir büyük şehri Bursa ise hızla deniz kıyısına doğru genişlemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ege Denizi</span> Akdenizin parçası olan deniz

Ege Denizi veya Türkçe diğer adı ile Adalar Denizi, Balkan ve Anadolu Yarımadaları arasında, Akdeniz'e bağlı bir denizdir. Marmara Denizi ve Karadeniz'den Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile ayrılan bu denizin kuzey sınırları karalarla çizilmiş olmakla birlikte, güney sınırlarını Yunanistan'a bağlı adalar olan Rodos ve Girit çizer. Ege Denizi'nin tüm kıyıları Türkiye ve Yunanistan ile çevrilidir. Karadeniz üzerinden taşınan petrol ürünlerinin dünya pazarına ulaşmasında başlıca yoldur.

Trol ağları, yelkenli gemilerden bu yana kullanılan av araçlarıdır. İlk tipleri Danimarka ığrıpları ve kirişli trollerdir. Daha sonra iki gemi ile çekilen troller ve en son olarak kapılı troller geliştirilmiştir. Günümüzde kullanılan trolleri Kapılı troller ve Kapısız troller olarak iki gruba ayırabiliriz. Trol gemileriyle balık avlamaya ise "Trollemek" ismi verilir.

<span class="mw-page-title-main">Hamsi</span> balık türü

Engraulis encrasicolus, Hamsi veya Avrupa hamsisi, Engraulis cinsine bağlı bir balık türüdür.

Hayvansal üretim ya da yaygın adı ile hayvancılık; ürünleri ve güçleri ile insanlara yararlı evcil hayvanların bakımı, beslenmesi, üretimi ve yetiştirilmesini kapsayan çiftlik ve tarım koludur.

<span class="mw-page-title-main">Balıkçılık</span>

Balıkçılık; denizlerde, göllerde ve akarsularda balıkların ve diğer deniz ürünlerinin çeşitli yöntemlerle avlanmasıdır. Balığın yanı sıra midye, karides, ıstakoz, pavurya, istiridye ve ahtapotun hatta balina gibi deniz memelilerinin avlanması da balıkçılık kapsamına girer. Gölet, havuz ya da denizlerdeki suni tesislerde balık ve diğer deniz hayvanlarının üretilmesi de balıkçılığın bir parçasıdır. Amatör balıkçılık, ticari balıkçılık, zanaatkar balıkçılık, rekreasyonel balıkçılık, kültür balıkçılığı gibi balıkçılık yöntemleri bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Şarköy</span> Tekirdağın ilçesi

Şarköy, Tekirdağ ilinin bir ilçesi. Tekirdağ'ın güneybatısında, Marmara Denizi kıyısında kurulmuştur. Doğusunda ve güneyinde Marmara Denizi, batısında Gelibolu ilçesi, kuzeyinde Tekirdağ Merkez ilçesi ve Malkara ilçesi ile çevrilmiştir. Şarköy ilçesinde biri ilçe merkezi ikisi kasaba olmak üzere 3 belediye teşkilatı vardır. Bunlar dışında ilçe merkezi 3 mahalleden oluşurken, ilçeye bağlı 26 köy bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Alâeddin Konserveleri</span> Geliboluda sardalya, ton balığı ve domates salçası üretimi yapan tarihi firma

Alâeddin Konserveleri, Türkiye'nin ilk balık konservesi üreticisi. 1929'de Alâeddin Kemerli tarafından kuruldu. Firma özellikle sardalya konserveleri ve ançuezleriyle tanınır. Kızlı Marka sardalyalar, firmanın en bilinen ürünüdür. Sardalya konservelerinin sade, domates soslu, zeytinli vs. çeşitleri vardır. Ton balığı, uskumru, domates salçası gibi başka konserve ürünleri de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye faunası</span>

Türkiye direyi, hayvanlar âleminin Türkiye sınırları içerisinde yaşayan üyelerinin tümüdür. Birçok farklı hayvan türünü barındırması ile dikkat çeker. Anadolu'nun Asya ile Avrupa arasındaki konumu bunda başlıca etkendir. Farklı iklim özelliklerinde coğrafi bölgelere sahip olduğu için, bitki örtüsünün diğer Orta Doğu ülkelerine göre daha zengin olması ise diğer önemli etkendir ve bu yüzden, farklı iklim ve besin ihtiyacı olan birçok hayvan türü kendisine uygun yaşam alanı bulabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gezende Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span> Ermenek Çayı üzerinde inşa edilmiş baraj

Gezende Barajı, Karaman'de, Ermenek ilcesinde Ermenek Çayı üzerinde enerji üretmek amacıyla 1979-1990 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır.

<span class="mw-page-title-main">Türk Deniz Araştırmaları Vakfı</span>

Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, (TÜDAV) bir gurup bilim insanı, denizci ve doğasever tarafından Türk deniz ve iç sularıyla ilgili bilimsel araştırma, yayın, eğitim, koruma alanları ve bilgi bankası gibi konular hakkında çalışmak üzere 1997 yılında kurulmuş, ulusal ve uluslararası ölçekte faaliyet gösteren bir sivil toplum kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">Balık eti</span> bir çok canlı tarafından tüketilen yemek çeşidi

Balık eti, deniz, nehir, göl ve diğer tatlı sularda yakalanan soğuk kanlı solungaçları ile solunum yapan hayvanların besin olarak kullanılan etleridir. Midye, yengeç, karides, ıstakoz gibi etleri yenen birçok kabuklu deniz ürünleri mevcuttur ancak bunlar balık eti sayılmaz. Bunlar balık etiyle birlikte deniz ürünleri olarak sınıflandırılır. Birçok balık türü insanlar tarafından yakalanır ve dünyanın hemen her yerinde gıda olarak tüketilir. Balık ürünleri, insanlık tarihi boyunca önemli bir protein ve diğer besin kaynağı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kültür balıkçılığı</span>

Kültür balıkçılığı, okyanus ve deniz sularında gıda veya diğer amaçlar için sucul canlıların yetiştirilmesi, okyanusların kapalı bölümlerinde, deniz suyunun doldurulduğu tanklar ve göletlerde yapılan özel yetiştiriciliktir. Tuzlu su havuzlarında balık ve karides gibi kabuklu su ürünleri, istiridye, deniz yosunu yetiştirme işi de kültür balıkçılığının bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de tarım</span>

Türkiye'de tarım, istihdam, ihracat ve ulusal gelire yaptığı katkı ile önemli bir sektördür.

Türkiye'de yetiştirilen tarım ürünleri, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye'deki nüfusun büyük çoğunluğu tarım sektöründe çalışmaktaydı. Ancak bu dönemdeki tarım anlayışı daha çok geleneksel yöntemler eşliğinde yapılıyordu. Tarımın bu şeklide yapılmasında ülkenin yeni kurulmuş olması ve farklı dönemlerde farklı devletlerle topyekün savaşlar yapmasından kaynaklanan ekonomik darlıktır. İlerleyen dönemlerde devletin tarım politikaları değişmiş ve daha farklı tarım yöntemleri uygulanmıştır. Bu farklı yöntemlerle birlikte tarımda makineleşme de artmıştır. Tarımda makineleşmenin artmasına paralel olarak da göçler yaşanmıştır. 1950-1960 yılları arasında uygulanan ekonomi politikası ile çiftçiye verilen tarım kredileri artmıştır ve tarım ürünleri için yüksek fiyat politikası izlenmiştir. Genel olarak 1950'li yıllardan sonra Türkiye'de tarım arazilerinin genişletilmesi, makine kullanımının artması ile sulama ve gübreleme gibi çalışmalar hızlanmıştır. Türkiye'de tarımsal faaliyetler ve buna bağlı olarak da yetiştirilen tarımsal ürünler bölgeden bölgeye göre farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların temel sebepleri arasında Türkiye'nin eğimli ve yüksek bir arazi yapısına sahip olması başta gelmektedir. Türkiye'nin özel ve matematik konumu tarımsal faaliyetleri kısıtlamasına sebep olduğu gibi çeşitli olmasına da katkı sağlamaktadır. Türkiye'nin orta kuşakta bulunması ve dört mevsimi yaşaması da tarımsal çeşitliliği arttıran etmenlerdendir. Türkiye'de aktif nüfusun 1/4'ü tarım sektöründe çalışmakta ve milli gelirin yüzde 10'u tarımsal faaliyetlerden sağlanmaktadır. Türkiye'de ekili dikili alanlarda en fazla tahıllar, daha sonra ise endüstri bitkileri ile sebze ve baklagiller gelmektedir. Türkiye'de yetiştirilen fındık, fıstık, incir, üzüm, tütün ve çeşitli sebze meyveler ihracatta pay sahibidir. Ayrıca Türk sanayisi de çoğunluklu olarak ham maddesi tarımsal faaliyetlere dayanan ürünlerden oluşmaktadır. Türkiye'de tarımı destekleyen kayda değer kuruluşlara Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi ve Ziraat Bankası örnek verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Dalyan (balıkçılık)</span> balıkların geçtiği yerlere sabit ağ, çapa, yüzdürücü gibi malzemeler ile yapılan tuzak ve kapanlar

Dalyan, Balıkların geçtiği yerlere sabit ağ, çapa, yüzdürücü gibi malzemeler ile yapılan tuzak ve kapanlara denir. Balık avlamak için deniz kıyısında büyük ağaçlarla çevrilen yer olarak da tanımlanmaktadır. Genellikle lagünlerin denize bağlandığı ağız kısımları üzerine uygulanır. Kamış ve sazlardan hasır gibi örülen seddeler balık geçit alanlarına geçiş bırakacak şekilde sabitlenir. Yumurtlamak için balık sürüleri lagüne girdikten sonra kapaklar kapatılır. İç kısımda kalan balıklar avlanır. Eski çağlardan beri balık avlamak için kullanılan dalyanlar denizin sahiline yakın yerlerine, göl ve nehirlerin ise ağızlarında kurulur.

<span class="mw-page-title-main">Hamsigiller</span>

Hamsigiller (Engraulidae), Ringagiller (Clupeiformes) takımına bağlı bir familyadır. Familya içinde 17 cins ve 150 tür yer alır. Çoğu türü deniz suyunda bulunurken, bazıları acı suya girer ve hatta Güney Amerika'da tatlı suda yaşar. Hamsiler içinde en çok avlanan ve özellikle son yıllarda dünya üretiminin %10'unu veren cins ise Engraulis‘tir. Yüksek av veren bu cinste yer alan hamsi türleri de şunlardan oluşuyor:

<span class="mw-page-title-main">Balık yetiştiriciliği</span>

Balık yetiştiriciliği, binlerce yıldan beri bilinen, bir tarım koludur. Dünyada en çok sazan ve alabalık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Türkiye'de son 10 yılda Balık yetiştiriciliği 2 kat artmıştır.

Su Ürünleri Mühendisliği sucul canlıların ve alglerin yetiştiriciliğindeki teknik sorunların çözümüne yardımcı olmak için mühendislik biliminden faydalanan, mühendisliğin multidisipliner bir alanı. Optimizasyon ve mühendislik gerektiren yaygın kültür balıkçılığı sistemleri arasında deniz kafesleri, havuzlar ve devridaim sistemleri bulunur. Bu sistemlerin tasarımı ve yönetimi, üretim hedeflerine ve çiftçilik operasyonunun ekonomisine dayanmaktadır.