İçeriğe atla

Türkiye'de LGBT tarihi

19. yüzyıl kitabı Sawaqub al-Manaquib'da Osmanlı'da eşcinsel anal seksi resmeden bir minyatür[1]

Türkiye'de LGBT tarihi, lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender bireylerin ve Türkiye'de LGBT topluluğunun tarihçesi.

Osmanlı dönemi

Ana madde: Osmanlı'da eşcinsellik

Erkekler arasındaki eşcinsellik, Osmanlı'da oğlancılık ya da lûtîlik olarak adlandırılmış, dönemin edebî eserlerinde ve sonraki tarihî incelemelerde işlenmiştir. Öncesinde de oğlancılığa hoşgörüyle bakılan dönemler olsa da, resmen suç olmaktan çıkarılması 1858'de Tanzimat reformları kapsamında olmuştur.

Zaman çizelgesi

19. yüzyıl

Hükümdarlığı altında eşcinsellik suç olmaktan çıkarılan Abdülmecid.
Genç bir erkeğin grup seks için kullanılmasını resmeden bir Osmanlı illüstrasyonu (Sawaqub al-Manaquib kitabından), 19. yüzyıl.[1]

20. yüzyıl

21. yüzyıl

2008'deki İstanbul Onur Yürüyüşünden bir görüntü.
  • 2001 - Siyah Pembe Üçgen kuruldu.[4]
  • 2003 - İstanbul'da çoğunluğu Müslüman olan bir ülkede ilk kez bir onur yürüyüşü düzenlendi. Yürüyüşe yaklaşık 30 kişi katıldı.
  • 15 Eylül 2005 - Kaos GL tüzel kişilik kazandı.[5]
  • 20 Mart 2006 Bursa Gökkuşağı LGBTT Derneği resmi olarak kuruldu[6]
  • 2006 - Lambdaistanbul tüzel kişilik kazandı.[2]
  • 2006 - Ankara'da ilk kez onur yürüyüşü düzenlendi.
  • 2006-Türkiye'nin ilk resmi yürüyüşü Türkiye 1.Eşçinseller Yürüyüşü için Bursa Gökkuşağı Derneği adına Öykü Evren Özen 6 Ağustos 2006 tıda yürüyüş için izin almıştır. Yürüyüşe katılan dernekler Bursasporlu taraftarların saldırısına uğramıştır.[7][8]
  • 30 Haziran 2006 Pembe Hayat kuruldu.[9]
  • 06 Ağustos 2006 Türkiye'nin ilk resmi LGBTİ yürüyüşü Bursa'da düzenlendi.[10]
  • 2009 - Siyah Pembe Üçgen tüzel kişilik kazandı.[4]
  • 2011 - İstanbul'da o güne kadarki en büyük onur yürüyüşü yaklaşık 10.000 kişinin katılımıyla gerçekleşti. Bu aynı zamanda Güneydoğu Avrupa'da düzenlenen en büyük LGBT onur yürüyüşü olmuştur. CHP, BDP gibi partilerden temsilciler de yürüyüşe destek vermiştir.[11] SPoD Sosyal Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği kurulmuştur.[12]
  • 2011-Bursa Travestileri, Transeksüelleri, Lezbiyenleri,Geyleri, Lezbiyenleri ve Biseksüelleri Koruma Yardımlaşma Derneği.Kısa adı ile Bursa Gökkuşağı LGBTT Derneği Bursa 12.Asliye Ceza Mahkemesi Kararı ile Kapatıldı.[13]
  • 2013 - İstanbul Onur Yürüyüşü, Gezi Parkı olayları'nın da etkisiyle 100.000 kişinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir.[14]
  • 2017 - Türkiye'nin ilk LGBTİ korosu 7 Renk Koro kuruldu. Homofobiye karşı farklı illerde farklı konserler düzenledi.[15]

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Türkiye'de LGBT tarihi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ a b "Gay Art - Two Young Men Having Sex - Sawaqub al-Manaquib - Liwat - Homosexual Turkish Art". www.gay-art-history.org. 4 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2020. 
  2. ^ a b "Özetle; Lambdaistanbul Ne Yaptı?". Lambdaistanbul resmi sitesi. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2011. 
  3. ^ "Cinsel yönelim ayrımcılığı ve STK'lar". Radikal. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013. 
  4. ^ a b 10'da var mıyım?. İzmir: Siyah Pembe Üçgen. Aralık 2011. s. 6. 
  5. ^ "Savaş karşıtları". 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2012. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2015. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2017. 
  8. ^ https://www.youtube.com/watch?v=ac6Q4FkKYj4&feature=youtube.com []
  9. ^ ""Pembe bir hayat istiyoruz"". Kaos GL resmi web sitesi. 1 Temmuz 2006. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2012. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2015. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2012. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2015. 
  13. ^ http://bianet.org/biamag/toplumsal-cinsiyet/126984-mahkeme-valilik-sikayetiyle-lgbt-dernegini-kapatti []
  14. ^ "Vandaag in beeld" (Felemenkçe). De Telegraaf TV. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2013. 
  15. ^ "Türkiye'nin ilk LGBTİ korosu". CNN Türk. Mart 2017. 9 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lambdaistanbul</span>

Lambdaistanbul LGBTİ+ Dayanışma Derneği ya da kısaca Lambdaistanbul, 1993 yılında İstanbul'da kurulan ve 2006 mayısında resmîleşen LGBTİ dayanışma derneğidir. Dernek kurulduğu 1993 yılından beri ILGA üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kaos GL</span> Türkiyede bir LGBT derneği

Kaos GL Derneği, 1994'ün Eylül ayında Türkiye'deki LGBTQ+ bireylerin bir araya gelerek, maruz bırakıldıkları ayrımcılığa karşı mücadele ederek özgürleşmek amacıyla Ankara'da kurduğu, eşcinsellerin kurtuluşunun heteroseksüelleri de özgürleştireceği fikrini şiar edinen bir LGBTQ+ derneğidir. 1994'ün yazında İnsan Hakları Derneği (İHD), Ankara Şubesi'nde oluşturulan Gey ve Lezbiyen Hakları Komisyonu'nda çalışmalar yürüten aktivistler Kaos GL’nin oluşmasına katkıda bulundular.

<span class="mw-page-title-main">LGBT</span> Lezbiyen, gey, biseksüel ve trans bireyler için kullanılan kısaltma

LGBT veya GLBT ya da LGBTQ+, 1990'larda LGB kısaltmasından sonra ortaya çıktı ve 1980'lerin ortaları ile sonlarından bu yana gey sözcüğü yerine kullanılarak LGBT topluluğunu temsil etmeye başladı. Birçok etkinci, gey topluluğu kullanımının eksik bir tanımlama olduğunu düşünerek LGBT topluluğu kullanımına geçti.

<span class="mw-page-title-main">Onur Yürüyüşü</span> Haziran ayında gerçekleştirilen LGBTQ+ ve LGBTQ+ destekçileri tarafından yapılan yürüyüş

Onur Yürüyüşü, her yıl Haziran ayının sonlarında Dünya genelinde kutlanan ve Stonewall ayaklanmasının yıl dönümünde gerçekleştirilen, LGBT bireyler ve LGBT bireylere destek veren kişilerin katılımıyla gerçekleşen bir dizi etkinlikler ve törenler bütünüdür. LGBT topluluğunda onur yürüyüşü veya gey onur yürüyüşü gibi isimlerle de bilinir. Bir dizi etkinliklerin ve geçiş törenlerinin gerçekleştirildiği etkinlikler Stonewall ayaklanmaları anısına gerçekleştirilmektedir.

TIMM, 2008 yılında Berlin merkezli olarak yayına başlayan Almanya'nın bir eşcinsel televizyon kanalı. İlk açıldığı dönemde sadece akşamları yayın yapan kanal, daha sonra tüm gün yayın yapmaya başladı ve genel olarak programlarını 16:9, yani geniş ekran olarak yayınlıyor.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de LGBT hakları</span> Türkiyede lezbiyen, gey, biseksüel ve trans bireylerin hakları

Türkiye'de lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT) bireyler diğer vatandaşlara göre dezavantajlı durumdadırlar. Türkiye eşcinsel ilişkileri tanısa da medeni kanununda cinsel yönelim ya da cinsiyet kimliği gibi bir ifadeye yer vermez ve eşcinsel çiftlerin birlikteliklerini yasal zeminde tanımaz. 2013 yılında ILGA-Europe, Türkiye'yi LGBT haklarının korunması konusunda 49 ülke arasında 39. sıraya yerleştirmişti ancak 2024 yılında 46. sıraya geriledi. Türkiye'yi sıralamada sadece Azerbaycan ve Rusya takip etti.

<span class="mw-page-title-main">Coming Out Day</span>

Coming Out Day, coming out için uluslararası kutlanan medeni farkındalık günüdür ve lezbiyen, biseksüel, aseksüel, eşcinsel ve transseksüel (LGBTT) sorunları hakkında tartışmadır. LGBT toplulukları ve bunların destekçileri tarafından her yıl 11 Ekim gününde kutlanılmaktadır.

Siyah Pembe Üçgen; resmî adıyla Siyah Pembe Üçgen İzmir Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Kimliği Araştırmaları ile Ayrımcılığına Karşı Dayanışma Derneği, Türkiye'de kurulmuş beşinci LGBT derneğidir.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Onur Yürüyüşü</span>

İstanbul Onur Yürüyüşü, Türkiye'nin en kalabalık kenti İstanbul'da düzenlenen geleneksel LGBT Onur Yürüyüşü. İlk kez 2003'te yaklaşık otuz kişi tarafından düzenlenen yürüyüş, Haziran ayının son pazarı yapıldı. 2010'da katılımcısı beş bin kişiye ulaşan yürüyüş, 2011'de on bin kişiye ulaşmıştır: Balkanlar'da ve Türkiye'de düzenlenen en büyük onur yürüyüşüdür. Yürüyüş 2013'te, Gezi Parkı olaylarının da etkisiyle 100.000 kişinin katılımıyla gerçekleştirildi. 2014'teki yürüyüşte katılımcı sayısı on binlerle ifade edilmektedir.

İstanbul LGBTT Dayanışma Derneği, kısaca İstanbul LGBTT, 2007 yılı ekim ayında Türkiye'nin en büyük kenti İstanbul'da kurulan bir LGBTT dayanışma derneğidir. Gacı İstanbul adında bir fanzin çıkaran bir grubun kafelerde toplanarak bir web sitesi hazırlama, sonrasında teknik çalışma ve tartışma grupları oluşturmasıyla ilk adımları atıldı. Fanzinin adı daha sonra kadın ve erkek transların sesi olmak amacıyla Gacı Laço olarak değiştirildi. Dernek, Türkiye'deki diğer LGBT örgütleriyle birlikte LGBTT Hakları Platformu'na üyedir.

Dünya çapında LGBT hakları örgütleri listesi. Bir bölümü genel LGBT haklarını savunurken bazıları çeşitli uzmanlık alanları dahilinde çalışmakta olan örgütlerin listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Homofobi ve Transfobi Karşıtı Yürüyüş</span>

Homofobi ve Transfobi Karşıtı Yürüyüş, 2003 yılından beri Türkiye'nin başkenti Ankara'da geleneksel olarak gerçekleştirilen yürüyüş. 2012 yılında 7. Uluslararası Homofobi ve Transfobi Karşıtı Yürüyüş kapsamında gerçekleştirilen yürüyüş Kaos GL tarafından düzenlenmektedir. 2011 ve 2012 yıllarındaki yürüyüşlere İran'da eşcinsellere yönelik ölüm cezası ve homofobik yasalara son verilmesini isteyen İranlı mülteciler de katılmıştır. Aynı gün Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi'nde de kampüs yürüyüşleri olmaktadır.

LGBT sembolleri, Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Transgender birliğini göstermek ve cinsel kimlik ve cinsel yönelimleri tanımlamak için semboller kabul edilir, semboller gey gurur, değerler ve tanımlamaları temsil eder. II. Dünya Savaşı'nda Naziler tarafından kullanılan pembe üçgen de bir eşcinsellik sembolüdür ancak Nazi Soykırımı'ndaki çağrışımları yinelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Demet Demir</span> Türkiyede yaşayan LGBTQ+ aktivisti

Demet Demir, Türkiye'de LGBT hareketinin en önemli temsilcilerinden transseksüel lider. Türkiye'de ilk kez LGBT bireylerine tüzüğünde yer veren Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nden 1999 yılında yerel seçimlere katılan ilk LGBT bireyidir. 2007 genel seçimlerinde ise Isparta milletvekili adayı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İzmir Onur Yürüyüşü</span>

İzmir Onur Yürüyüşü, Türkiye'nin İzmir şehrinde 2013'ten beri her yıl düzenlenen Onur Yürüyüşü'dür.

İstanbul Onur Haftası, her yıl haziran ayının sonlarında Stonewall ayaklanmalarının anısına gerçekleştirilen etkinliklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Hande Kader cinayeti</span> Hande Kader cinayeti

Hande Kader, nefret cinayeti sonucu ölen transseksüel kadın ve LGBT hakları savunucusu. Haziran 2015'te polis tarafından engellenen İstanbul Onur Yürüyüşü'nde polise karşı direnirken çekilen fotoğraflarıyla basında yer alarak Türkiye'de LGBT topluluğu için bir simge hâline gelmişti.

<span class="mw-page-title-main">Pembe Hayat KuirFest</span>

Pembe Hayat KuirFest veya KuirFest, Türkiye'de farklı kentlerde düzenlenen LGBT temalı uluslararası film festivalidir. İlki, 2011 yılında düzenlenen festival, Türkiye'nin ilk LGBT temalı film festivalidir. 2013'e kadar sadece Ankara'da düzenlenen festival, 2014 yılından itibaren İstanbul, Denizli ve Mersin'de de düzenlenmeye başlandı.

Yasemin Öz avukat ve LGBT hakları aktivistidir. 2013 yılında KAOS GL yönetim kurulu başkan yardımcılığını yapmıştır ve halihazırda Türkiye'deki insan hakları sorunlarını takip eden raporlar yazmaktadır. Birleşmiş Milletler Kadın gruplarına katılmaktadır. 2013 yılında OutRight Action International tarafından Felipa de Souza ödülüne layık görülmüştür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.