İçeriğe atla

Türkistan İslâm Partisi

Türkistan İslâm Partisi
Kuruluş1997
Bağlı gruplar
Lider(ler)Hasan Mahsum (ölü)
Abdül Hak  (ölü)
Abu Usman Adil (ölü)
Abdülşükür el-Türkistani (ölü)
Abdullah Mansur[1]
Etkin bölgelerÇin (Sincan)
Pakistan (Kuzey Veziristan)
Afganistan
Suriye (Yalnızca İdlib ve Lazkiye)
İdeoloji
Siyasi yelpazeAşırı sağ
Müttefikler
Rakip(ler)Ülke olan rakipleri

Türkistan İslâm Partisi (TİP) (Uygurca: تۈركىستان ئىسلام پارتىيىسى‎; Arapça: الحزب الإسلامي التركستاني, Hizb ul-İslâmî el-Türkistânî; Çince (basitleştirilmiş): 突厥斯坦伊斯兰党; Çince (geleneksel): 突厥斯坦伊斯蘭黨; pinyin: Tūjuésītǎn Yīsīlán Dǎng) veya eski adıyla Doğu Türkistan İslâmî Hareketi (ETIM), Doğu Türkistan'ın Çin'den bağımsızlığını kazanması amacıyla kurulan ayrılıkçı radikâl İslâmcı bir silahlı örgüt. Suriye İç Savaşı'nda hükûmet karşıtı koalisyonda yer almıştır. İdlib'in güneyinde ve merkezinde, Lazkiye'nin doğusunda silahlı faaliyetlerini sürdürmüştür.[2]

Terör örgütü olarak tanınması

Örgüt Birleşik Arap Emirlikleri,[3] Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Suriye ve Türkiye[4][5] tarafından terör örgütü ilan edilmiştir. 27 Mayıs 2020 tarihinde İdlib'de devriye görevi yürüten Türk Silahlı Kuvvetleri konvoyuna saldırı düzenleyen örgütün Türkistan İslâm Partisi olduğu iddia edilmektedir.[6][7] Saldırı sonucu piyade teğmen Canbert Tatar ölmüştür.[8]

ABD Hükûmeti 2002'de terör örgütü olarak tanıdığı örgütlerin listesine Türkistan İslâm Partisi'ni ekledi, fakat Ekim 2020'de TİP'i bu listeden kaldırdı.[9][10][11][12]

Kaynakça

  1. ^ MacLean, William (19 Aralık 2015). "Islamist group calls Tiananmen attack 'jihadi operation': SITE". Reuters. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015. 
  2. ^ "Suriye ordusu, Hama'da bir grup Türkistan İslam Partisi örgütü militanını öldürdü". Sputnik. 1 Ocak 2019. 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019. 
  3. ^ "List of groups designated terrorist organisations by the UAE". The National (Abu Dhabi). 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015. 
  4. ^ "Türkiye, Doğu Türkistan İslami Hareketi'ni terör örgütü olarak tanıdı". Euronews. 3 Ağustos 2017. 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017. 
  5. ^ "Turkey lists "E. Turkestan Islamic Movement" as terrorists" (İngilizce). People.cn. 7 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2017. 
  6. ^ "Rusya: İdlib'de bir Türk askerinin öldüğü saldırıdan Türkistan İslam Partisi sorumlu". Sputnik Türkiye. 27 Mayıs 2020. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020. 
  7. ^ ""Yargıda AKP ve MHP'ye kontenjan verirmiş, aralarında pazarlık yapılmış" - 18 Dakika (28 Mayıs 2020)". Tele 1. 28 Mayıs 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020. 
  8. ^ "İdlib'de şehit olan Teğmen Canbert Tatar'ın ailesine şehadet haberi ulaştı". Anadolu Ajansı. 27 Mayıs 2020. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020. 
  9. ^ "China could face greater terrorism threat as US 'delists' East Turkestan Islamic Movement, experts say". South China Morning Post. 7 Kasım 2020. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2020. 
  10. ^ "US Removes Anti-China Militant Group From Terror List". Voice of America. 6 Kasım 2020. 6 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
  11. ^ "China accuses US of double standards as it drops ETIM from terrorism list". South China Morning Post. 6 Kasım 2020. 6 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
  12. ^ "ABD Doğu Türkistan İslami Hareketi'ni terör örgütü listesinden çıkardı". euronews. 7 Kasım 2020. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">PKK</span> Kürt milliyetçisi ayrılıkçı silahlı örgüt

PKK veya tam adı ile Partiya Karkerên Kurdistanê, Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Irak'ın kuzeyi, Suriye'nin kuzeydoğusu ve İran'ın kuzeybatısını kapsayan bölgede öz yönetim kurmayı amaçlayan ve bu amaçla söz konusu topraklara sahip olabilmek için askerî hedeflere, köy korucularına ve sivillere karşı saldırılar düzenleyen yasa dışı ayrılıkçı silahlı örgüt. PKK; Avrupa Birliği ülkeleri, NATO, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Japonya, Kanada, Kazakistan ve bölgedeki Türkiye, Suriye, Irak ve İran'ın da aralarında bulunduğu çeşitli ülke ve uluslararası kuruluşlar tarafından terör örgütü olarak tanınmaktadır. Rusya, Çin, Hindistan, İsviçre, Mısır, İsrail, Tunus, Suudi Arabistan, Ukrayna, Birleşik Arap Emirlikleri ise PKK'yı terör örgütü olarak kabul etmeyen ülkelerden bazılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan Cumhuriyeti</span> Çin istilası altındaki Türk devleti

Doğu Türkistan Cumhuriyeti, bugünkü Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzey kesminde Gulca 'da 12 Kasım 1944'te Sovyetler Birliği siyasi müdahalesi ve Kızıl Ordu'nun askerî desteğiyle kurulan, 20 Ekim 1949'da Çin Komünist Partisi'ne itaat eden ve Aralık 1949'de Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun bölgeye konuşlandırılmasıyla Çin'e ilhak edilen cumhuriyet.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan</span> Orta Asyada tarihî bir bölge

Doğu Türkistan veya Uyguristan, bağlam ve kullanıma bağlı olarak birden çok anlamı olan bir terimdir. Doğu Türkistan, Orta Asya'nın orta bölümünde yer alan Büyük Türkistan'ın doğu kesimidir. "Doğu Türkistan" kavramının coğrafî kapsamı, farklı zamanlarda ve farklı belgelerde hep farklılık göstermiştir; kimi kaynaklara göre Tarım Havzası bölgesini – yani günümüz Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin güney ve batı kesimlerini – kimi kaynaklara göre Xinjiang'ın tümünü kapsar.

<span class="mw-page-title-main">PYD</span> Suriye Kürtleri tarafından kurulmuş Siyasi parti

PYD tam adı ile Demokratik Birlik Partisi, 2003 yılında Kürtler tarafından Suriye'nin kuzeyinde kurulmuş bir siyasi partidir. Günümüzde hâlâ faaliyet göstermektedir. Partinin eş başkanlık görevini Haziran 2022'den beri Salih Müslim ve Asya Abdullah yürütmektedir. Askerî kolu yaklaşık 85 binden fazla militana sahip YPG'dir.

<span class="mw-page-title-main">İslamcı terörizm</span> Radikal dinci motivasyon ve hedeflere sahip grupların veya kişilerin yaptıkları eylemler

İslamcı terörizm, İslami köktendinciler tarafından cihat olarak gerçekleştirilen çeşitli siyasi veya dinî amaçlara ulaşma amaçlı bir çeşit dinî terörizm.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan Kurtuluş Örgütü</span>

Doğu Türkistan Kurtuluş Örgütü, Sincan'da "Doğu Türkistan" adlı bağımsız bir devlet kurma amacındaki ayrılıkçı bir örgüt idi. Örgüt, çoğunlukla Uygur, Han, Kazak ve diğer Türki topluluklarının yaşadığı Sincan bölgesinde Çin yönetimine karşı savaşmak amacıyla 1990'larda Türkiye'de kurulmuştur. DTKÖ, Çin, Kazakistan ve Kırgızistan hükümetleri tarafından terör örgütü ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">El-Kaide Kürt Taburları</span>

El-Kaide Kürt Taburları, Irak'taki Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde, el-Kaide'ye bağlı bir şekilde faaliyet gösteren silahlı Kürt-cihatçı Selefi örgüt. Mart 2007'de kurulmuş olup, Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı ve Kanada hükûmeti tarafından terör örgütü olarak tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Muhammed el-Cevlani</span> Örgüt lideri

Ahmed Hüseyin el-Şara veya tanınan adıyla Ebu Muhammed el-Cevlani, silahlı İslamcı grup Şam Fethi Cephesi'nin kurucusu ve lideri olan, daha sonra Şam Fethi Cephesi'ni bir araya getirdiği muhalif gruplarla genişleterek kurduğu Tahrir el-Şam örgütünün kurucusu ve lideri olan Suriyeli, İslamcı. Grubun öncülü olan el-Nusra Cephesi'nin de kurucusu ve lideriydi.

Silahlı İslami Grup (GIA), Cezayir İç Savaşı sırasında faaliyet gösteren bir radikal İslamcı bir silahlı örgüttü. Örgüt, 1990'ların başında 1992 darbesinin ardından küçük silahlı örgütlerin birleşmesiyle kuruldu ve savaş sırasında hükûmet karşıtı iki büyük örgütten biriydi.

Tahrir el-Şam veya Şam Kurtuluş Heyeti, kısaca HTŞ, Suriye İç Savaşı'na katılan aktif bir selefi cihad örgütüdür. Örgüt, 28 Ocak 2017'de Cebhe Fetih el-Şam, Ensaruddin Cephesi, Ceyşu's-Sünne, Liva El-Hak ve Nureddin Zengi Hareketi grupları arasında bir birleşmeyle kuruldu. Açıklamanın ardından ek gruplar ve kişiler katıldı. Birleştirilmiş grup şu anda Cebhe Fetih el-Şam ve eski Ahrar el-Şam liderleri tarafından yönetiliyor, ancak Yüksek Komuta diğer grup liderlerinden oluşuyor. Daha muhafazakâr ve selefi unsurları temsil eden pek çok grup ve kişi Ahrar el-Şam’dan ayrıldı. Hâlen, bazı analistler ve medya kuruluşları bu gruba önceki isimleri olan el-Nusra Cephesi veya Cebhe Fetih el-Şam demeye devam etmektedir. Tahrir el-Şam'ın Suriye'de el-Kaide'nin temsilcisi olarak görülmesi ve grubun üst düzey yöneticilerinin el-Kaide ile bağlantısı olduğu iddiası, özellikle Ebu Cabir'in de aynı şekilde aşırı görüşlere sahip olduğu iddiası sonrası Ensaruddin Cephesi ve Nureddin Zengi Hareketi HTŞ ile bütünlüğü bozdu, bağımsız hareket etmeye başladı. Bu iddialara karşın Tahrir el-Şam el-Kaide'nin Suriye şubesi olduğunu kabul etmemektedir ve örgüt kurulurken yapılan açıklamada, grubun "önceki kuruluşların veya hiziplerin bir uzantısı değil, bağımsız bir örgüt olduğunu" söylenmiştir. Ek olarak, birleşmenin bir parçası olan Nureddin Zengi gibi bazı hizipler bir zamanlar ABD tarafından desteklenmiştir. Rusya, Tahrir el-Şam'ın Suriye'yi el-Kaide'nin İslami bir emirlik hâline getirme hedefini sürdürdüğünü iddia ediyor. Tahrir el-Şam, İdlib ilinde varlık gösteren Suriye Kurtuluş Hükûmeti'ne bağlılık göstermektedir.

Suriye İç Savaşı'na Türkiye'nin müdahalesi veya Suriye İç Savaşında Türkiye, 2011 yılından bu yana devam eden Suriye İç Savaşına kara bağlantısı olmamasına karşın müdahale eden Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya ile birlikte güneyde en uzun kara sınırına sahip Türkiye'nin sınırları içerisinde iç savaş ile direkt bağlantılı olarak olayların meydana gelmesi ve bölgesel huzurun bozulması ile buna gerekçe olarak Türk Silahlı Kuvvetleri'nin doğrudan müdahalesi ile devam eden bir dizi askerî kara ve hava harekâtı anlamına gelmektedir. NATO'nun bir üyesi olarak Türkiye sınırlarını koruma hakkına doğrudan sahiptir.

2020 İdlib çatışmaları, Suriye Silahlı Kuvvetleri'nin Rusya Silahlı Kuvvetleri ve İran Devrim Muhafızları ile birlikte 2019 yılından başlayarak 5 Mart 2020'de birçok yerleşim yerinin Suriyeli muhaliflerin elinden alınmasıyla sonuçlanan muharebe.

<span class="mw-page-title-main">2020 İdlib saldırısı</span> Suriyede Türk güçlerine yönelik gerçekleştirilen hava saldırısı

İdlib saldırısı, 27 Şubat 2020'de Rusya ve Suriye Silahlı Kuvvetleri'nin, Suriye'nin İdlib ilinde, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bağlı tabura düzenlediği hava saldırısı. Otuz altı Türk askerinin ölümüyle sonuçlanan saldırı Türkiye'nin Suriye İç Savaşı kapsamında tek seferde en büyük kaybı olarak tanımlanmaktadır.

Bahar Kalkanı Harekâtı veya İdlib Operasyonu, 27 Şubat 2020'de Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ve Suriye Millî Ordusu (SMO)'nun Suriye'nin İdlib iline yönelik başlattığı sınır ötesi askerî harekât. İdlib'de Rusya destekli Suriye Silahlı Kuvvetleri tarafından 27 Şubat 2020'de yapılan hava saldırısı sonrası başlamıştır. Harekâtı 2. Ordu Komutanı Korgeneral Sinan Yayla yönetmiştir. Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar harekâtın amacının Adana, Astana ve Soçi mutabakatları çerçevesinde ateşkesi sağlamak, göçü önlemek, birliklerin, halkın ve Türkiye sınırlarının güvenliğini sağlamak olduğunu açıklamıştır. Moskova'da varılan antlaşmaya göre bölgede ateşkes ilan edilmiştir. Hatay'ın Antakya ilçesindeki Serinyol mahallesinde Bahar Kalkanı Harekât Bölgesi Komutanlığı kuruldu ve 10 Ağustos 2023 itibarıyla Tuğgeneral Nihat Ergün komutanlığa atandı.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan Maarif ve Dayanışma Derneği</span>

Doğu Türkistan Maarif ve Dayanışma Derneği, Doğu Türkistan bağımsızlık hareketine bağlı bir örgüttür. Örgüt, 2006 yıl Mayısta kurulmuş olup merkezi İstanbul'da yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi</span>

Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi veya Uygur bağımsızlık hareketi, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin Doğu Türkistan adıyla Uygur halkının anavatanı olarak bağımsızlığını isteyen siyasi ve sosyal bir harekettir. Sincan bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti tarafından Çin Cumhuriyeti'nin Sincan Eyaleti'ni Çin Halk Cumhuriyeti yönetimine geçmesinden bu yana sürekli kontrol edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Özbekistan ilişkileri</span>

Çin-Özbekistan ilişkileri Çin ile Özbekistan arasındaki ikili ilişkidir. Her iki ülke de Şanghay İşbirliği Örgütü üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ensaru'l İslam</span> Irak merkezli olan cihatçı Selefi silahlı örgütt

Kürdistan'da Ensaru'l İslam, veya Ensaru'l İslam veya Kürt Talibanı Irak merkezli, Suriye ve Irak'ta faaliyet gösteren Kürt cihatçı Selefi ve silahlı bir örgüttür. Şeriat kanunlarına göre bir İslam devleti kurmak, Kürtleri korumak ve haklarını elde etmek ve korumak için kuruldular. Ebu Abdullah eş-Şafii'nin liderliğini yaptığı Cundu'l Şam ile Kürdistan İslami Hareketi'nden ayrılan Fatih Krekar liderliğindeki bir grup tarafından Krekar'ın liderliğinde Eylül 2001'de, Irak Kürdistanı'nda yer alan Hemrin Dağları'nda kuruldu. 2003 Irak askerî müdahalesi sırasında, koalisyon güçleri ile Peşmerge'ye karşı savaştı. Koalisyon güçlerinin çekilmesinin ardından da Irak ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi hükûmetleriyle savaşmaya devam etti. 29 Ağustos 2014'te, örgütün 50 lideri ve üyesi tarafından yapılan açıklamayla örgütün feshedilerek Irak ve Şam İslam Devleti'ne tâbi olduğu ifade edildi. Ancak örgüt içindeki görece daha küçük bir grup, bu birleşmeyi kabul etmeyerek Ensaru'l İslam'ın bağımsız olarak faaliyetlerini sürdüreceğini bilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Türkistan İslam Partisi (Suriye)</span>

Türkistan İslam Partisi (Suriye); Suriye İç Savaşı'nda askeri varlık gösteren örgüt, Türkistan İslam Partisi'nin Suriye koludur. TİP Suriye'de aktif olmakla birlikte, örgütün liderliği Çin, Afganistan ve Pakistan'da bulunuyor.

Doğu Türkistan Halkın Devrimci Partisi, Doğu Türkistan'da faaliyet göstermiş sosyalist bir parti ve silahlı örgüttü. Örgüt, 1969 yılında Kültür Devrimi sırasında kurulmuş olup 1989'da feshedilmeden önce Sincan çatışmasındaki en büyük silahlı ayrılıkçı gruptu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.