Türkeli

Türkeli
İlçe
Sinop İlçeleri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Sinop
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Safa Kahraman [1]
• Belediye başkanı	Veysel Şahin (AKP)
Yüzölçümü
• Toplam	236 km²
Rakım	20 m
Nüfus  (2018, 31 Aralık 2021)
• Toplam	17.947, 16,004
• Kır	9,677
• Şehir	6.296
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	57900
İl alan kodu	368
İl plaka kodu	57
Resmî site http://www.turkeli.bel.tr

Türkeli, Sinop ilinin batısında, Kastamonu sınırında, Karadeniz kıyısında bir ilçedir. Türkeli, daha önceleri Ayancık'a bağlı iken 1957 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. Günümüzde ilçeye bağlı 1 bucak (Güzelkent) ile 31 adet köy bulunmaktadır.

Kızılırmak Havzası'nda yer alan Türkeli İlçesi, İsfendiyar Dağları eteklerinde, iç kesimleri orman alanları ile kaplı bir ilçedir. Tarım Master Planı'nda sahil kesimini kapsayan I. agro-ekolojik alt bölgede yer alan ilçe topraklarının büyük kısmı VI ve VII. sınıf tarım topraklarından oluşmaktadır.

41° 57.0' 34° 19.8'

Türkeli nüfus büyüklüğü açısında ildeki altıncı büyük ilçedir. 2020 yılı nüfus sonuçlarına göre ilçe nüfusu 15.973 kişi olup, bunun 6.296 kişisi kentsel, 9.677 kişisi kırsal nüfusu oluşturmaktadır. Bu durumda, kentsel nüfus oranı %39.4, kırsal nüfus oranı %60.6’dır. Bölüm başındaki tablolarda, Türkeli İlçesi nüfusunun 1980'den itibaren az da olsa azaldığı görülmektedir. İlçede de 1980'li yıllardan itibaren kentsel-kırsal nüfus dağılım oranları kentsel nüfus lehine değişiklik göstermiştir. Türkeli İlçesi'ndeki kentsel-kırsal nüfus artış oranları da giderek azalmaktadır.

“Ekonomik yapı” bölümünde tespit edildiği ve aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi, Türkeli İlçesi’ndeki sektörel dağılım hizmetler, sanayi ve tarım şeklindedir. İlçede hizmetler sektörü oranı %81.6 iken; ilçedeki hizmetler sektörünün il genelindeki payı %4.6’dır. İlçe deniz kenarında ve Karadeniz coğrafyasına sahip olması nedeni ile deniz, dağ sporları ve yayla turizm, potansiyeline sahiptir. İl genelinde turistik yatak kapasitesinin %5’i ilçede bulunmaktadır.

Türkeli Güzelkent Beldesi'nde bir adet parke ve bir adet cam fabrikası ile kereste biçim atölyeleri, mobilya atölyeleri, marangozhaneler, tekstil ve tel fabrikaları mevcuttur. İlçede bir küçük sanatlar sitesi de bulunmaktadır. Sanayi sektörünün il geneli içindeki oranı %13.6; ilçe içindeki sektörel dağılımdaki oranı ise %0.1’dir.

Tarım sektörünün ilçe genelindeki oranı %4.7 iken, il genelinde oluşturduğu pay %3.4’tür. tarım topraklarının az olması nedeni ile tarımsal üretim halkın kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak yapılmaktadır. Ticari hayvancılık da yapılmamaktadır. Buna rağmen, 1999 yılında, Hacıköyü'nde kurulmuş bir devekuşu çiftliği bulunmaktadır. Çatak-Örencik ve Gökçealan köylerinde alabalık tesisleri kurulmuş olup, ilçe ekonomisine canlılık getirmiştir. Ormancılık da ilçedeki bir başka geçim kaynağıdır. Balıkçılığın da yaygın olduğu ilçede bir adet balıkçı barınağı bulunmaktadır. Her ne kadar ilçede tarıma elverişli arazi çok sınırlıysa da, devlet katkısı ve halkın teşvik edilmesiyle meyve üretimi konusunda oldukça elverişlidir. Kendiliğinden yetişen kestane inkâr edilemeyecek ölçüde bir gelir kaynağı teşkil etmektedir. Son yıllarda halkın ceviz ve diğer meyve türlerini yetiştirmeye başladığı görülmektedir. Bu çalışmalar şimdilik amatör düzeyde olsa da ileride halkın bilinçlenmesiyle profesyonel olarak devam edeceği kuşkusuzdur.

İlçemizi Batı ve Doğu Karadeniz iklim özelliklerinin geçiş noktasındadır. Yaz ve kış sıcaklık ortalamalarında büyük farklılıklar görülmektedir. Her mevsim yağışlı geçer ve nem oranı yüksektir. Ortalama olarak açık gün sayısı 74, yarı açık gün sayısı 83, kapalı gün sayısı 198’tür.İlçemiz sismik bakımından genel olarak aktif bölgeler dışında 4. derece deprem kuşağı bölgesi içinde yer almaktadır. İlçede don olayları çok kısa sürmektedir. Toprağın ancak 2–3 cm derinliğine kadar inebilmektedir.

Kıyılardan iç kesimlere gidildikçe yeşil ormanlarla kaplı alanlar çoğalır. Yörede yeşilin ve sarının bütün tonlarını görmek mümkündür. Kıyılarda Akdeniz ve Türkiye'de Karadeniz iklimi karışık durumda olduğu için yaz ve kış yaprağını dökmeyen kısa boylu bodur ağaçlar yer almaktadır. Bunlar mersin, koca yemiş (bilyedin), zeytin ve defne ağaçlarıdır. İlçe orman bakımından ilin en zengin ilçelerinden birisidir. Zindan ormanlarında çam, köknar, kayın, gürgen, meşe, kestane, kavak ve dişbudak başlıca ağaç türlerini teşkil eder. Orman diplerinde sarı ve mor renkli orman gülleri bulunmaktadır. İlçenin gür ormanlarında defne (dafinus) bol miktarda yetişmektedir. Islah çalışmaları yapıldığında yöre için önemli bir gelir kaynağı olacaktır. Ayrıca ilçe arazisi mantar türleri bakımından da oldukça zengindir.

Türkeli ilçe merkezi, yerleşim yeri olarak yüzyıla yakın bir geçmişe sahiptir. İlçe önce Rum Pontusların, sonra Anadolu Selçuklu Devleti'nin, daha sonra İsfendiyaroğulları Beyliği'nin yönetiminde kalmış; 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Sinop'u almasıyla Osmanlı yönetimine geçmiştir.

İlk kurulduğu zamanki adı Yarna'dır. Daha sonra cumhuriyetin kuruluşu ile birlikte sahildeki bir gemi kalıntısına istinaden Gemiyanı adı verilmiştir. 1 Mayıs 1957'de Türklerin yerleşim yeri anlamına gelen Türkeli adını alarak ilçe olmuştur. İlçe olmadan önce Ayancık ilçesine bağlı bir bucaktı.

Sinop ilinin sahil şeridindeki üç ilçesinden biri olan Türkeli, ilin batı kıyısında yer alır. Doğusunda Ayancık, Batısında Kastamonu'nun Çatalzeytin ilçesi, Güneyinde Taşköprü ilçesi, Kuzeyinde ise Karadeniz bulunur. Toplam ilçe nüfusu 16.004, Yüzölçümü 421 km²'dir.

İlçe halkının ve köylerdeki nüfusun % 80’i yurt dışında işçi olarak çalıştığından ortalama 7.000 olan nüfus 7. ve 8. aylarda 10-12 bini bulunmaktadır. Bunun sonucunda da ilçeye bol miktarda döviz girişi olmaktadır. Bu da modern bina yapımlarını dolayısıyla inşaat sektörünü geliştirmekte, ilçe ticaretine canlılık katmaktadır. İnşaat işçiliği ve ustalığı halkın önemli geçim kaynakları içerisindedir. Yörenin en önemli geçim kaynağı ise orman ürünleri ve ormancılıktır. Genel olarak Türkeli Malmüdürlüğüne bağlı 814 mükellef kayıtlıdır. 22 dernek, 15 kahvehane, 3 pastahane, 2 otel, 2 adet içkili lokanta, 4 adet internet cafe oyun yeri, 1 adet cafe ve 1 adet düğün salonu bulunmaktadır.

Orman köylerinin tamamı geçimini müsaadeli orman kesimi ve nakliyesi ile karşılamaktadır. İlçede bu ürünleri bir araya toplayacak Orman İşletme Müdürlüğü deposunun bulunması ile, orman ürünleri, ilçe nakliyecileri, kereste fabrikaları, atölyeleri, parke fabrikası için malzeme ve gelir kaynağıdır. İlçenin zengin ormanlarında yetişen kestane ağaçlarından elde edilen kestane, bölgenin bir başka ürünüdür. Islahı yapılmamış kestane ağaçlarının meyvesi küçük fakat lezzetlidir. Bol miktarda bulunan kestane ağaçlarının aşılanması ile daha kaliteli ürün alınabilecek, düşük fiyat ve var olan pazarlama sorunu çözümlenecektir.

Çevrede bol miktarda bulunan deniz ürünleri de önemli geçim kaynaklarındandır. Pek çok türde balık bulunmakta ve avlanmaktadır. Bunlar: Hamsi, istavrit, palamut, kefal, dil balığı, çupra, kalkan, izmarit, tirsi, uskumru ve hatta mersin balığıdır. İlçedeki akarsularda da tatlı su balıkçılığı yapılmaktadır. Az da olsa kırsal alanlarda arıcılık da vardır. Tarım ve hayvancılık halkın geçim kaynakları arasında önemli bir yere sahiptir.

Güzelkent beldesinde bir adet parke fabrikası, cam fabrikası, kereste biçim atölyeleri, mobilya atölyeleri, marangozhaneler, tekstil ve tel fabrikaları mevcuttur. İlçe merkezinde irili ufaklı marketler, atölyeler, sanayi alanı, küçük el sanatları atölyeleri vardır. İlçe belediyesine ait sanayi sitesinde 30 işyeri hizmet vermektedir. Ayrıca her perşembe günü belediye ait pazar alanında haftalık pazar kurulmaktadır

Coğrafi yapı ve tabiat güzelliği ile deniz ve ormanın kucaklaştığı ilçede turizm alanında gelişmeler her yıl artmaktadır. Son yılda ulaşımda sağlanan ve sağlanmakta olan gelişmelerle turist sayısında artışlar görülmektedir. İlçe merkezinde modern bir otel ve bir adet öğretmen evi bulunmaktadır. Merkez sahilinde bol miktarda çay bahçeleri piknik alanları bulunmakla birlikte yeterli değildir. Sahil şeridinde denize girmeye elverişli çok sayıda plaj vardır. Belediyenin düzenlediği plaj ise 2 tanedir. İlçenin doğusunda 5 km uzaklıktaki Güzelkent sahilleri, çay bahçeleri 2 adet oteli, diskosu, cafeleri ile turizme hizmet vermeye çalışmaktadır. İlçe ve çevresinde yaz turizmi daha fazla gelişmiştir. Bunun sebebi olarak da göç nedeniyle yurt dışına ve yurt içine çalışmak için gidenlerin tatillerini memleketlerinde geçirmek istemeleri söylenebilir. Yazları nüfus 2-3 kat artmaktadır. İlçe ve beldelerinde turizm etkinliklerine çoğunlukla yazın rastlanmaktadır. Festivaller, futbol turnuvaları, çeşitli yarışmalar bu dönemde fazlaca yapılır. Halk da kendini buna göre ayarlamış; düğün nişan, borç ödemeleri, eğlenceler yaz döneminde yapılmaktadır. İlçeye 5 km uzaklıktaki Oymayaka köyü Güllüsu sahili, deniz banyosu için en güzel köşelerindendir. İlçe merkezinin güneybatısında Kirengediği mevkiinde sahilden 10 km içeride yer alan Kurugöl yaylası, yayvan yapraklı orman dokusuna sahip olup, çevrede açık alanlar mevcuttur. Orman dibi bitki örtüsü sarı, mor ve beyaz renkli orman gülleri ile donatılmıştır.Zindan ormanlarında ve bu ormanda yer alan Çatak yaylalarında yaban hayvan avcılığı yapılmaktadır. Yaz aylarında çok soğuk suları, tertemiz havası ve yeşilin tüm tonları ile zindan ormanları ve Çatak yaylaları görülmeye, gezilmeye, piknik ve kamp yapmaya değer güzelliktedir. Gökçealan ve Çatak Köylerinde hizmet veren alabalık tesislerinde her zaman taze alabalık yiyebilir, merakınız varsa Hacıköyünde deve kuşu çiftliğini gezebilirsiniz. İlçemiz bol kaynak suları, günü birlik piknik alanları, doğal plajları, enfes deniz ve doğa manzaralarıyla gözde turizm merkezi olmaya adaydır.

İlçe merkezinde faaliyette olan dört camii vardır: Türkeli Merkez Camii, Sahil Camii ve Fatih Camii ve Gemiyanı Camii.

Klasik Osmanlı cami mimarisini yansıtan Türkeli Merkez Camii 2010 yılında ibadete açıldı.

Merkez Camii'nin bulunduğu yerde 1950’li yıllarda mezarlık vardı ve bu mezarlık içinde cami olarak taş yığma tarzında bir oda kullanılmaktaydı. Türkeli 1956’da ilçe olunca namaz kılınan bu oda, Turhan Köyü’nden Salim Bozkurt adındaki usta öncülüğünde küçük bir camiye çevrildi ve bir minare yapıldı.

1980’li yıllara gelindiğinde caminin eskimesi ve yetersizliği sebebiyle yıkılıp yeniden yapımı gündeme geldi. Nihayet 1984 yılında cami tamir edilerek biraz genişletildi ve kubbeler ilave edildi.

20 yılı aşkındır akim kalan birçok teşebbüsten sonra Mimar Ömer Eryılmaz’a çizdirilen proje ile 2007’de yapımına başlandı ve toplam 1 milyon 297 bin TL harcandı.^[21]

İlçemizde her gün İstanbul ve Samsun hatlarında otobüs seferleri, ayrıca Kastamonu ve Sinop merkez istikametlerine de minibüs seferleri düzenlenmektedir.

1. Akçabük (Marbel),
2. Alagöz (Sırtıvan),
3. Ayaz (Çay),
4. Çatakgeriş,
5. Çatakgüney,
6. Çatakörencik,
7. Direkli (Kalasa),
8. Düzköy
9. Düzler,
10. Gaziler (Dayısta),
11. Gencek,
12. Gökçealan (Cible/ Cibliye),
13. Gündoğdu (Kirtoz),
14. Hacıköy,
15. Hamamlı (Ayandon),
16. Işıklı (Moğan),
17. Karabey (Banamar),
18. Kayabaşı,
19. Kuşçular (Güvendi),
20. Kuz,
21. Oymayaka (Coray),
22. Sarmaşık,
23. Satıköyü,
24. Sazkışla,
25. Taçahmet (Tacamet),
26. Taşgüney (Cabanay),
27. Turhanlı (Tosos),
28. Yapraklı (Bolla),
29. Yazıcı (Yacıköyü),
30. Yeşiloba (Reyfez),
31. Yusuflu.

6 km doğusunda, Türkeli - Ayancık yolu üzerinde "Güzelkent" beldesi bulunur.

Türkeli limanının yapımı 2001'de tamamlanmıştır. Yat limanı ve balıkçı barınağı olarak çalışmaktadır. Ayrıca belediye turizm gelirlerini artırmak amacıyla suni bir plaj yaptırmıştır.

Türkeli Anadolu Lisesi, Türkeli Mimar Sinan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ve Türkeli Anadolu İmam Hatip Lisesi ilçenin ortaöğretim kurumlarıdır. İlçede yükseköğrenim kurumu, Türkeli Meslek Yüksekokulu adıyla 2019 yılında açılmıştır.

Gurbetçilerin desteği ilçenin her yanında görülmektedir. İnsanlar geride bıraktıkları akrabalarını ve bölge insanını düşünerek 50 yatak kapasiteli, 3 polikliniği olan Türkeli Devlet Hastanesi'ni yaptırmıştır. Hastanenin giderlerinin neredeyse tamamı bağışlarla karşılanmaktadır.

İlçede gurbetçilerin etkisi barizdir. Bölge insanı geçim kaynağı bulamayınca Avrupa'ya işçi olarak gitmiştir. Yaz aylarında gurbetçilerin getirdiği kaynak sayesinde ilçe ayakta durmaktadır. Çay bahçeleri ve deniz bölgenin önemli eğlence ve gelir kaynağıdır.

• https://web.archive.org/web/20180322221140/http://turkeli.bel.tr/
• http://www.turkeli.gov.tr/ 18 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

TÜRKELİ'den yönler
	Karadeniz
Çatalzeytin	K B D G	Ayancık
	Taşköprü