İçeriğe atla

Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi

Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi
KısaltmaTÜRKPA
Kuruluş21 Kasım 2008
TürParlamenter Asamble
MerkezBakü, Azerbaycan (Genel Sekreterlik)
Üyeler
Resmî dillerAzerice
Kazakça
Kırgızca
Türkçe
İngilizce
Dönem BaşkanlığıAzerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi
Dönem BaşkanıAzerbaycan Sahibe Gafarova
Genel SekreterMehmet Süreyya Er
Resmî siteturkpa.org
Eski adıTürk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi

Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi veya eski adıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) (İngilizce: Parliamentary Assembly of Turkic States), 21 Kasım 2008 tarihinde kurulan ve temeli Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi'ne dair anlaşmaya (21 Kasım 2008 İstanbul Anlaşması) dayanan parlamentolar arası iş birliğidir.

TÜRKPA kurucu anlaşması olan İstanbul Anlaşması Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanmıştır. Anlaşma, Dolmabahçe Sarayı'nda yapılmıştır. Bu yüzden bu anlaşmaya İstanbul Anlaşması denilmektedir. Anlaşma, TBMM adına Köksal Toptan, Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi adına Oktay Asadov, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu adına Senato Başkan Yardımcısı Muhammet Kopeyev ve Kırgız Cumhuriyeti Jogorku Keneşi adına Meclis Başkanı Aytibay Tagayev tarafından imzaladı.[1]

29 Eylül 2009 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti başkenti Bakü`de, Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi’nin (TÜRKPA) 1. Genel Kurul Toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda TÜRKPA'nın İçtüzüğü, Sekretaryası ve Bakü Beyannamesi kabul edilmiştir. Aynı zamanda TÜRKPA Sekretaryası'nın sürekli Bakü şehrinde yerleşik olması karara bağlanmıştır.

TÜRKPA başkanlığı rotasyon usulüne göre İngiliz alfabesi esas alınarak, her yıl bir üye ülke tarafından yürütülmektedir.

2021 yılında Türkiye'de gerçekleşen Türk Devletleri Teşkilatı zirvesi sonrasında Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi adını almıştır.[2]

28 Nisan 2023 tarihinde Türkiye'nin başkenti Ankara'da gerçekleştirilen 12. Genel Kurul toplantısındaKaynak hatası: <ref> etiketi için </ref> kapanışı eksik (Bkz: )

Amaçları

  1. Parlamentolar arası işbirliğinin kalite yönünden parlamento diplomasisi araçlarının yardımıyla devletler arasında politik diyalogun daha da geliştirilmesine katkıda bulunmak;
  2. Tarih, kültür ve dil ortaklığına dayanarak ulusal yasamaların yakınlaştırılması ve parlamentolar arası işbirliğine ilişkin diğer konularda karşılıklı faaliyetin daha da yoğunlaştırılması.
  3. Türk dili konuşan ülkeler ve diğer bölge ülkeleri arasında karşılıklı faydalı ve eşit düzeyli işbirliğinin geliştirilmesine katkıda bulunmak;
  4. Üye ülkelerin yasamalarının, aynı zamanda kültürel mirasın ve tarih, sanat, edebiyat ve diğer alanlarda Türk dili konuşan ülkeler için ortak önem taşıyan değerlerin korunması ve gelecek nesillere devredilmesine yönelmiş yasamaların yakınlaştırılması üzere tavsiyeler vermek;
  5. Taraflar arasında politik, sosyo-ekonomik, kültürel, insani, hukuki ve diğer alanlarda ilişkilerin geliştirilmesine yardım göstermek yönünde faaliyetleri devam ettirmektir.

Türk Dili Konuşan Ülkerler Parlamenter Asamblesi faaliyetlerini; bağımsızlık, egemenlik, toprak bütünlüğü ve devlet sınırlarının ihlal edilmezliği, eşitlik, birbirinin iç işlerine karışmama ilkelerine saygı duyulması, zor kullanmaktan ve zor kullanılması ile tehdit, ekonomik ve başka baskı yöntemlerinden imtina temelinde, devletlerin siyasi ve ekonomik güvenliğinin güçlendirilmesi, doğal kaynakları tam ve verimli kullanmak yoluyla halkların refahının yükseltilmesi, ulusal ekonomilerin dinamik geliştirilmesi, parlamento diplomasisi alanında yeni başarılara imza atılması, bölge ve diğer uluslararası camianın üyesi olan ülkelerin parlamentoları ve diğer uluslararası örgütler ile yeni ilişkilerin kurulması ve mevcut ilişkilerin geliştirilmesi esasında yürütmektedir.

Genel kurul toplantıları

Daimi komisyonlar

  • Çevre ve Doğal Kaynaklar Daimi Komisyonu[15]
  • Eğitim, Kültür, Sosyal ve İnsani Meseleler Komisyonu[16]
  • Ekonomik İş Birliği Daimi Komisyonu[17]
  • Hukuk İşleri ve Uluslararası İlişkiler Daimi Komisyonu[18]

Üye ülkeler

Ülke Meclis Nüfus (2018) Alan (km²) GSYİH (nominal) (2018) Kişi başına GSYİH
(nominal) (2018) 		Öngörülen Kişi başına GSYİH
(nominal) (2019)
 AzerbaycanAzerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi9,898,08586,600$39,207 milyar$4,097$11,674
 KazakistanKazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu18,272,4002,724,900$179 milyar$9,709$20,609
 KırgızistanCogorku Keneş6,309,300199,900$7,061 milyar$1,139$1,898
 TürkiyeTürkiye Büyük Millet Meclisi80,810,525783,562$909 milyar$11,114$13,301
 Türk Devletleri Teşkilatı115,290,0313,794,962$1,134,268 milyar$6,514$13,718

Gözlemci ülkeler

Ülke Nüfus Alan (km²) GSYİH (nominal) Kişi başına GSYİH
(nominal)
 Macaristan9.769.526 (2020)
 Kuzey Kıbrıs326.000 (2017)
Toplam

Olası gelecek üye ülkeler

Ülke Nüfus (2018) Alan (km²) GSYİH (nominal)
(2018) 		Kişi başına GSYİH
(nominal) (2018)
 Özbekistan32,653,900447,400$71,824 milyar$2,238
 Türkmenistan5,851,466488,100$42,355 milyar$7,645
Toplam38,840,821938,855$114,582 milyar$8,330

TÜRKPA Yayınları

Kaynakça

  1. ^ "TÜRKPA - GENEL BİLGİLER". TBMM. 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2018. 
  2. ^ "Türk dünyası entegrasyona yelken açtı". www.aa.com.tr. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  3. ^ "TÜRKPA 1. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  4. ^ "TÜRKPA 2. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  5. ^ "TÜRKPA 3. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  6. ^ "TÜRKPA 4. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  7. ^ "TÜRKPA 5. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  8. ^ "TÜRKPA 6. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  9. ^ "TÜRKPA 7. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  10. ^ "TÜRKPA 8. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  11. ^ "TÜRKPA 9. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  12. ^ "TÜRKPA 10. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  13. ^ "TÜRKPA 11. Genel Kurulu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  14. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; twelfth-plenary isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  15. ^ "Çevre, Doğal Kaynaklar ve Sağlığın Korunması Komisyonu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  16. ^ "Eğitim, Kültür, Sosyal ve İnsani Meseleler Komisyonu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  17. ^ "Ekonomik İşbirliği Komisyonu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 
  18. ^ "Hukuk İşleri ve Uluslararası İlişkiler Komisyonu - TURKPA". Parliamentary Assembly of Turkic States. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti</span> ilk Azerbaycan cumhuriyeti (28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km2 olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Türk birliği</span> Turan birliği

Türk Birliği, Türk dilleri konuşan ve Türki soydan gelen toplulukların bir arada olmasını, ortak hareket etmesini, ortak siyasi ve ekonomik kararlar almasını tanımlayan fikri ve siyasi bir kavram.

<span class="mw-page-title-main">Kasım Gülek</span> Türk siyasetçi

Kasım Gülek, Türk ekonomist, siyasetçi, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Sekreteri (1950-59).

<span class="mw-page-title-main">NATO Parlamenter Asamblesi</span> hükümetler arası kuruluş

NATO Parlamenter Asamblesi, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne üye ülkelerden 158 parlamenter 1955 yılında Paris’te toplanarak kurdukları örgüttür. Bu örgütün ismi 1966 yılında Kuzey Atlantik Asamblesi; 1999 yılında ise NATO Parlamenter Asamblesi olarak değiştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi</span>

Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi ya da Türkçe Konuşan Ülkeler Devlet başkanları Zirvesi, Türk dil ve lehçelerini konuşan altı Türk ülkesinin devlet başkanlarının ve üst düzey yetkililerinin katıldığı bir zirvedir. Bir diğerinin egemen eşitliğine karşılıklı saygı temeline dayanan bu zirve, ortak tarih ve kültürel yapıya sahip ülke cumhurbaşkanlarını bir araya getirmektedir. 1992 yılından beri belirli aralıklarla düzenlenen zirvede Türk dünyasının sorunları gündeme getirilmektedir. 3 Ekim 2009'da, Nahçıvan Anlaşması'yla daimî sekreteryası kurulmuş ve adı Türk Keneşi olmuştur.

Türk Kurultayı, Türk devlet ve toplulukları arasındaki dostluk, kardeşlik ve iş birliğinin geliştirilmesi amacıyla, 1993'ten beri düzenlenen etkinliklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Parlamenter sistem</span> ülke yönetim sistemi

Parlamenter sistem veya parlamenterizm, yürütme organının, yasama organının denetiminde olduğu demokratik bir yönetim sistemidir. Parlamenter sistemlerde devlet başkanı veya cumhurbaşkanı, ülke yönetiminde etkin olmayan sembolik mevkilerdir ve devleti temsil ederler. Ülke yönetiminde etkin makam başbakandır, yürütme gücü parlamentodan çıkan başbakan ve kabinesi tarafından yürütülür. Parlamenter sistemde, parlamento belirleyici üst organdır ve başbakan yasama organı tarafından denetlenmekle birlikte yönetimde yüksek güce sahiptir. Genel olarak başbakan olarak bilinen hükûmetin başı, ülkelere göre şansölye gibi isimler alabilir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Devletleri Teşkilatı</span> uluslararası Türk birliği

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) veya eski adıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye'nin üye; Macaristan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkmenistan'ın gözlemci statüsünde yer aldığı Türk devletlerinden oluşan bir uluslararası kuruluştur. Genel amacı, Türk dilleri konuşan devletler arasında kapsamlı iş birliğini teşvik etmek olan bir hükûmetlerarası kuruluştur.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi</span>

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi ('AKPM), Avrupa Konseyi'nin parlamenter koludur.

<span class="mw-page-title-main">Parteş</span>

Parteş, Kosova'nın güneydoğusunda, Gilan yakınlarında bir köy ve belediye merkezi. Kosova'da yeni oluşturulan bir belediyedir.

<span class="mw-page-title-main">Emin Önen</span> Türk siyasetçi

Abdulkadir Emin Önen, Türk siyasetçi. Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı Parlamenter Asamblesi (AGİTPA) Türk Grubu Başkanı, AK Parti Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı görevlerini yürüten Emin Önen, 2007-2015 yılları arasında Adalet ve Kalkınma Partisi Şanlıurfa milletvekili olmuş, ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın başdanışmanlığında bulunmuştur. 1 Aralık 2017 tarihinde Pekin Büyükelçisi olmuştur.

Ali Rıza Alaboyun, Türk siyasetçi.

İslam İşbirliği Teşkilatı Parlamento Birliği (İSİPAB) (İngilizce: Parliamentary Union of the Organization of Islamic Cooperation Member States, Fransızca: 'Union Parlementaire des Etats Membres de l'OCI, Arapça:اتحد مخالس الدول الأضاء في منظمه التعاون الإسلامي),İslam ülkeleri arasında dayanışmanın arttırılması amacıyla kurulan İslam İş Birliği Teşkilatı (İİT)’nın parlamento ayağını oluşturur. İİT’ye üye ülkelerin parlamentolarından heyetlerin bir araya geldiği bir platformdur. Ancak, İİT’ye üye olup da İSİPAB’a henüz üye olmamış beş ülke vardır.

Nurhayat Altaca Kayışoğlu Türk avukat ve siyasetçi. TBMM 25, 26, 27 ve 28. dönem CHP Bursa milletvekilidir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu</span>

Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Parlamentosu, 7 Aralık 1918 tarihinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Türk Devletleri Teşkilatı-Türkiye ilişkileri</span>

Türkiye, Türk Devletleri Teşkilatı'nın 4 kurucu üyesinden birisidir. Teşkilatın genel sekreterliği İstanbul'da yer almaktadır. Bu zamana kadar 8 zirve ve 1 toplantı Türkiye'de yapılmıştır. Türk Devletleri Teşkilatı bayrağı'nın üstünde yer alan beyaz hilâl, Türkiye'nin bayrağında yer alan hilâldir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Özbekistan ilişkileri</span> Devletler arası ilişkiler

Azerbaycan-Özbekistan ilişkileri, Azerbaycan Cumhuriyeti ile Özbekistan Cumhuriyeti arasındaki mevcut ikili ilişkileri tarif eder.

<span class="mw-page-title-main">Asya Parlamenter Meclisi</span>

Asya Parlamenter Meclisi (APM), genel olarak ve özel olarak Asya bölgesinde barışı teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Asya Barış Parlamentoları Birliği ('ABPB) olarak Eylül 1999'da Şeyh Hasina tarafından kuruldu ve 2006 yılında ABPB'nin Yedinci Oturumu sırasında bugünkü adını aldı. APM, 2007 itibarıyla 41 üye parlamento ve 17 gözlemciden oluşuyordu. Her üye parlamento, nüfuslarının büyüklüğüne göre mecliste belirli bir sandalye sayısına sahiptir. Toplam sandalye sayısı ve dolayısıyla oy sayısı şu anda 206'dır. Meclis üyeleri, üye parlamentoların üyeleri tarafından seçilmelidir. APM Tüzüğü ve Tahran Deklarasyonu, Asya ülkeleri arasında bir işbirliği çerçevesi ortaya koymakta ve bir vizyona işaret etmektedir: Asya Entegrasyonu.

Ramil Hasan Azerbaycanlı bir diplomattır. Temmuz 2014-Temmuz 2018 tarihleri arasında Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri olarak görev yapmıştır. Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenterler Meclisi'nin (TÜRKPA) genel sekreterliğini de yapmıştır.

Aşağıda 1992 ve 2010 yılları arasında düzenlenen Türk Keneşi Devlet Başkanları Zirveleri listelenmiştir. 1992-2010 yılları arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler zirveleri yılları arasında gerçekleştirilmiştir. 2022 yılından beri Türk Devletleri Teşkilatı zirveleri olarak düzenlenmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.