İçeriğe atla

Türbe Höyük

Arkeolojik Höyük
Adı:Türbe Höyük
il:Siirt
İlçe:Eruh
Köy:Çiçekyurdu
Türü:Höyük
Tahribat:yapılaşma
Tescil durumu:
Tescil No ve derece:
Tescil tarihi:
Araştırma yöntemi:Kazı

Türbe Höyük, [not 1] Siirt il merkezinin 27 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Botan Çayı'nın Dicle'ye katıldığı bölgenin yaklaşık 6 km.[not 2] kuzeyinde, Botan Vadisi'nde, dere kıyısındadır. Boyutları yaklaşık 100 x 40 metredir.[1]

Höyüğün MÖ 6. binyıl ile MÖ 1. binyıl başarında yerleşim gördüğü anlaşılmaktadır. Ancak MÖ 2. binyıldaki yapılaşmanın büyük bir tahribat yaptığı görülmüştür. Yangın izlerinin de saptandığı bu yapı katları Orta Tunç Çağı'na tarihlenmektedir.[2]

Kazılar

Höyük, Guillermo Algaze tarafından 1988 yılında tespit edilmiş, ardından 2000 yılında Jale Velibeyoğlu, Alman Arkeoloji Enstitüsü'nden Andreas Schachner ve Şenay Schachner tarafından bir sezon için yüzey araştırması yapılmıştır. Yrd. Doç. Dr. Haluk Sağlamtemur[not 3] başkanlığındaki kazılar ise 2002 yılında başlamıştır.[1] Kazı çalışmaları 2007 yılına kadar sürdürülmüştür.[3]

Tabakalanma

Buluntular

Her ne kadar höyükteki yerleşim MÖ 6. binyılda başlamışsa da, (Halaf Kültürü Dönemi olarak tanımlanan) kazılarda MÖ 7. binyılın son çeyreğine tarihlenen buluntular da ele geçmiştir. Bunlar, üç taş sanduka mezardır. Sandukalardan birinde yedi kafatası ve bir insan kemikleri, ikinci sandukada sekiz kafatası ve iki insan kemikleri, üçüncü sandukada ise sadece birkaç kemik bulunmaktadır.[4]

MÖ 6. binyıla tarihlenen yapılar Halaf Dönemi'ne tarihlenmekteyken MÖ 5. binyıl yapıları Obeyd Dönemi'ne tarihlenmektedir. Fakat MÖ 4. ve 3. binyıla tarihlenen bir buluntu yoktur. Bu uzun dönem boyunca höyüğün iskan edilmediği düşünülmektedir. Bu dönem içinde höyüğün, Van Gölü bölgesinden güneye obsidiyen malzeme akışında bir ara istasyon işlevi gördüğü düşünülmektedir.[5] MÖ 2. binyıldan itibaren bölgenin yeniden Mezopotamya etkisine girdiği görülmektedir.[4]

Hemen hemen tüm alanda ilk tabakada çok sayıda Orta Çağ mezarı bulunmuştur. Çıkarılan iskeletlerin büyük çoğunluğu çocuk iskeletleridir. Doğu - batı yönünde sırt üstü yatırılan gömülerde bazen cam boncuk ve bilezik bulunmaktadır. Bu tabakada çanak çömlek ve alet bulunmadığından höyüğün Orta Çağ'da sadece mezarlık olarak kullanıldığı kabul edilmektedir.[6]

Orta Çağ mezarlığının hemen altında, höyüğün batısını çevreleyen 80 metrelik sur ve taş yapılar bulunmuştur. Höyüğün doğusundaki yapı duvarlarının sur işlevi gördüğü belirtilmektedir. Bu yerleşimin iki evreli olduğu, ilk evrede surla çevrilmiş bulunduğu kabul edilmektedir. Bu yapı katının Roma Dönemi öncesine tarihlenmesi öngörülmektedir.[6]

Höyüğün güneydoğusunda 250 x 300 metrelik bir alanda ele geçen obsidiyen buluntular, yerleşmede obsidiyen değiş – tokuşu yapıldığı şeklinde yorumlanmaktadır. Yerleşmenin Botan Vadisi girişinde ve Dicle Vadisi üzerinde bulunması, doğal ulaşım hatları açısından bir avantaj sağlamaktaydı.[1]

Kazılar sırasında çok sayıda Halaf Kültürü ve Ubayd Kültürü'ne ait çanak çömlek bulunmuştur.[1]

Türbe Höyük kazılarının önemli bir buluntusu da MÖ 9. yüzyıla, Yeni Asur Dönemi'ne ait bir kil tablettir. Bu kil tablette Asur Kralı II. Asurnasirpal'in[not 4] Garzan ve Botan bölgesine düzenlenen bir seferden 200 kadar köle, koyun, keçi ve sığırdan oluşan bir ganimetle döndüğü belirtilmektedir.[7]

Değerlendirme

Türbe Höyük kazılarında ortaya çıkan "Habur Çanak Çömleği", bu çanak çömleğin yayılma alanıyla ilgili bigilerde önemli sayılabilecek bir değişikliği sağlamıştır. Kuzey Mezopotamya'dan yayılan ve Orta Tunç Çağı'nın tarihlendirilmesinde yararlanılan bu mal grubunun kuzey yayılması Malatya – Elazığ hattı olarak kabul edilmekteydi. Ancak Türbe Höyük'teki Habur Çanak Çömleği buluntuları bu kuzey sınırını Yukarı Dicle ve Botan Vadisi'ne kadar genişletmiştir.[8] Habur Çanak Çömleği'nin böylesi geniş bir alana yayılmasının temel nedeni, bu tür malların kronolojik olarak ortaya çıkışının, Asur Ticaret Kolonileri Çağı'na denk gelmesi olarak görülmektedir.[7]

Türbe Höyük'ün, Obsidiyen buluntuları, Van Gölü bölgesinden gelen bu malzemenin güneye, Ubayd ve Halaf Kültürü'nün de kuzeye üzerinden yayıldığı önemli bir geçiş yolu olduğu kabul edilmektedir.[6]

Notlar

  1. ^ Zonguldak / Devrek, Gümüşpınar yakınlarındaki Türbe Tepe Höyük'le karıştırılmamalıdır.
  2. ^ bazı kaynaklarda 2 km. Türbe Höyük Kazıları, edebiyat.ege.edu.tr 1 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Ege Ünlversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Protohistorya ve Önasya Arkeoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi
  4. ^ Hükümdarlık dönemi MÖ 883 - 859

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b c d TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları
  2. ^ Elif Baştürk, Habur Çanak Çömleğinin Siirt-Türbe Höyük Verileri Işığında Değerlendirmesi Sh.: 156
  3. ^ "Mardin Müzesi". 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2012. 
  4. ^ a b Siirt-Türbe Höyük Kazısı 2002-2007
  5. ^ Haluk Sağlamtemur, Siirt-Türbe Höyük 2002 Yılı Kazı Çalışmaları, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı Sh.: 465
  6. ^ a b c Türbe Höyük Kazıları, edebiyat.ege.edu.tr 1 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ a b Elif Baştürk, Sh.: 157
  8. ^ Elif Baştürk, Sh.: 154, 155

İlgili Araştırma Makaleleri

Pirot Höyük ya da İkiz Höyük, Malatya ilinin yaklaşık 42 km. doğusunda yer alan bir höyüktür. Adını, hemen yakınında bulunan Kıyıcak köyünden almıştır.

Yunus Höyük, Gaziantep il merkezinin güneydoğusunda yer alan bir höyüktür.

<span class="mw-page-title-main">Halaf kültürü</span>

Halaf Kültürü, Kuzey Mezopotamya'nın Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'ında, Tell Halaf'da kesintisiz olarak gelişen bir tarihöncesi kültürdür. Tell Halaf yerleşimi, MÖ 6.000 civarı ile MÖ 5.400 arasında Halaf Dönemi olarak adlandırılan bir dönem boyunca gelişmiştir. Halaf Kültürü'nü yine aynı bölgede Obeyd Kültürü izlemiştir. Halaf Kültürü adını, günümüzde Türkiye – Suriye sınırının hemen güneyinde yer alan ve Erken Kalkolitik Çağ'a tarihlenen Tell Halaf yerleşiminden almaktadır. Halaf Kültürü'nün Samarra ve Hassuna kültürlerinden kaynaklanmadığı ama onlardan etkilendiği görüşü hakimdir.

Tilkitepe Höyüğü ya da eski kaynaklarda Şamramaltı Van il merkezinin 7 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Günümüzde Van Havaalanı sınırları içinde olup kısmen havaalanı olarak kullanılmaktadır. Höyük 55 metre çapında, 6-7 metre yüksekliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">Coba Höyük</span>

Coba Höyük, Gaziantep il merkezinin yaklaşık 45 km. batı kuzeybatısında, eski adı Keferdiz olan Sakçagözü bucağına 3 km. mesafede yer alan bir höyüktür. Orta boy bir höyük olan Coba Höyük, 140 x 90 metre boyutlarında ve 9 metre yüksekliğinde bir tepedir. Bazı arkeolojik metinlerde Sakçegözü ya da Sakçagözü olarak de geçen höyük bu adı, İslahiye Ovası'nın devamı olan Sakçagözü Ovası'ndan almıştır. Ova, Amanos Dağları ve Sof Dağı'ndan kaynaklanan ve güneyde Asi Nehri'ne dökülen küçük derelerin yer aldığı verimli bir ovadır.

Mezraa - Teleilat Höyüğü, Şanlıurfa il merkezinin kuzeybatısında, Birecik ilçesinin 5 km güneyinde, Mezraa Köyü'nün hemen batısında ve kısmen altına yayılmış olan bir höyüktür. Yayıldığı alan 7 hektar olan höyük 450 x 160 metre boyutlarında olup 4 metre yüksekliktedir.

Akarçay Tepe Höyük ya da Akarçay Höyük, Şanlıurfa il merkezinin batısında, Birecik ilçesinin 15 km. güneyinde bulunan bir höyüktür. Yaklaşık 350 x 150 metre büyüklüğündeki höyük 6 metre yüksekliktedir. Çanak çömlek yayılımına göre yerleşmenin 2,9 hektarlık bir alana yayıldığı belirtilmektedir.

Dilkaya Höyüğü, Van il merkezinin 24 km. güneybatısında Edremit ilçesinin Dilkaya Köyü'nün hemen batısında yer alan bir höyüktür. Hoşap Suyu'nun kuzey tarafında, Van Gölü kıyısındadır.

Tille Höyük, Adıyaman ilinin Kâhta ilçesinin 30 km. doğusunda, Fırat'ın batı tarafında yer alan bir höyüktür. Höyüğün doğu, batı ve güney yamaçlarında eski adı Tille, günümüzde adı Geldibuldu olan küçük bir köy yerleşimi vardır. Fırat'a katılan bir derenin dar vadisindeki yerleşme doğu terasıyla birlikte 200 x 140 metre, 26 metre yüksekliktedir ve üstünde bir düzlük vardır.

Zank Höyük, Nevşehir İl merkezinin kuzeydoğusunda, Avanos İlçesi'nin Sarılar kasabasının yaklaşık 4 km. kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Tepe yaklaşık 300 metre çapında ve 30 metre yüksekliktedir. Höyüğün 20 dönüm kadar bir alana yayılmış olduğu tahmin edilmektedir.

Kusura Höyük, Afyon İl merkezinin 55 km. güneybatısında, Sandıklı İlçesi'nin 12 km. güneyinde, Kusura Köyü'nün hemen batısında yer alan bir höyüktür. Tepe 400 metre çapında, 14 metre yüksekliğindedir.

Fıstıklı Höyük, Şanlıurfa İl merkezinin batı kuzeybatısında, Birecik İlçesi'nin yaklaşık 4 km güneyinde Mezra Köyü'nün 1,5 km kuzeyinde yer alan bir höyüktür. Yerleşme Fırat'ın sol yakasında, Karkamış'a 25 km mesafededir ve Karkamış Barajı su toplama sahası içinde kalmıştır. Eski arkeolojik yayınlarda Zeytinlibahçe Höyüğü'ne 1 km mesafede olmasından hareketle Zeytinlibahçe Yanı I adıyla geçmektedir. Tepe yaklaşık 4 metre yüksekliktedir ve yarım hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Bugün için üzeri fıstık ağaçlarıyla kaplıdır.

Çayboyu Höyüğü, Keban Barajı yapılmadan önce Elazığ İli, Muratcık Köyü'nün 750 metre doğusunda yer alan bir höyüktü. Tepe, 100 x 80 metre boyutlarında olup 3 metre yüksekliktedir. Ancak erozyon, sulama kanalları ve tepenin doğusundan akan derenin yol açtığı tahribat nedeniyle gerçek büyüklüğü vermemektedir.

Karavelyan Höyüğü, Diyarbakır'ın doğusunda, Bismil İlçesi'nin 13 km. doğusunda, Bismil'in Tepe Beldesi, Merdan Köyü'nün yaklaşık 2 km. batısında, Karavelyan Düzünün kuzeydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Arkeoloji yazınında Karavelyan Tarlası 2 olarak da geçmektedir. Höyüğün çok yakınında Çeltikdüzü olarak bilinen bataklık bir alan vardır. Birbirine yakın iki hafif yüksek iki düzlük, yöre halkı tarafından Karavelyan ve Hınçıka olarak adlandırılır. Bu iki düzlükten batıdaki Karavenyan, devlet haritalarında Karaveyan Düzü olarak geçer. Tepe, 75 metre çapında olup 1-2 metre yüksekliktedir. Dicle'nin güney, Savur Çayı'nın batı kıyısındadır. Çevre, birikinti sekileri, yaz kış akan akarsularla verimli topraklara sahip olduğu gibi hayvancılık için uygun otlak alanları vermektedir. Yerleşme yeri olarak seçilmesinde bu çevresel özelliklerin belirleyici olduğu düşünülmektedir. Çok küçük bir höyük olup bir Halaf yerleşmesidir. Hınçıka Höyük yüzey araştırmalarında ulaşılan buluntulardan, Höyük'ün Orta Asur ve Geç Asur Dönemleri'nde iskan edildiği anlaşılmaktadır. Karavelyan Höyük'te iskanın MÖ 5700 yıllarında başladığı ileri sürülmektedir. Yerleşimin Halaf Dönemi'nden sonra terk edildiği, Orta Asur Dönemi'nde ise Karavelyan'ın değil 100 metre doğudaki Hınçıka Höyük'e yerleşildiği belirtilmektedir.

Giricano Höyüğü, Diyarbakır İli Bismil İlçesi'nin 11 km. güneydoğusunda, Dicle Nehri'nin kuzey kıyısında yer alan bir höyüktür. Nehre hakim konumdaki tepe 170 x 120 metre boyutlarında olup 25 metre yüksekliktedir. Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. kuzeybatısında, Hakemi Use'nin 2 km. kuzeyindedir.

Nervan Tepe Höyüğü ya da Nehirvan Höyüğü, Şırnak İl merkezinin güneyinde, Silopi İlçesi'nin 7 km. güneybatısında, Kavallı Köyü sınırları içinde yer alan bir höyüktür. Takyan Tepe Höyüğü'nden 3 km. mesafedeki höyük Şurik Deresi'nin doğu kıyısındadır. Tepe, 400 x 210 metre boyutlarında olup 16 metre yüksekliktedir.

Çaltılar Höyüğü, Muğla İl merkezinin doğu-güneydoğusunda, Fethiye ilçesinin kuzeydoğusunda, Elmalı ilçesinin 30 km. kuzeybatısında, Çaltılar Köyü'nün yanında yer alan bir höyüktür. Orta büyüklükte bir höyüktür. Höyük'ün yaklaşık 3 hektarlık bir alana yayıldığı belirtilmektedir.

Aşağı Salat Höyüğü, Diyarbakır'ın Bismil İlçesi'nin 20 km. doğusunda, Yukarısalat Belde'sinin 3 km. güneyinde, günümüzde 10 – 15 haneli Aşağı Salat Mahallesi'nin altında yer alan bir höyüktür. Dicle Nehri kıyısındaki höyük Salat Çayı'nın Dicle'ye katıldığı yerin 2 km. doğusundadır. Tepe, yaklaşık olarak 150 x 100 metre boyutlarında, nehir seviyesinden 3 metre yükseklikteki bir teras üzerindedir. Kültür dolgusu 5 metre kadar olan höyüğün güney yamacı Dicle taşkınlarıyla tahrip olmuştur. Güneydoğu kesiminin ise su ile aşınmıştır. Aşağı Salat Höyüğü Kuzey Mezopotamya kültür alanı içinde kurulmuş küçük bir köy yerleşimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Salat Vadisi'nden gelen doğal yol, Dicle Nehrini Höyük'ün de yer aldığı Salat Mevkii'nde geçerek doğuya ve güneye yönelmektedir. Höyük'ün yaklaşık 50 metre güneybatısında bir mezarlık alanı yer almaktadır.

Sultantepe Höyüğü, Şanlıurfa ili'nin Harran İlçesi'nin Akçakale yolu 13 km kuzeybatısında, Kötüçay ile Kömürcü Dere arasında, Sultantepe Köyü'nün hemen yanında yer alan bir höyüktür. Tepenin tabanda çapı 550 metre olup Urfa Ovası'nın en büyük höyüğüdür. Yüksekliği 43 metredir. Adana İli Kozan İlçesi yakınlarındaki, günümüzde yeri tam olarak bilinmeyen Sultantepe Höyüğü ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Domuztepe Höyüğü (Kahramanmaraş)</span>

Domuztepe Höyüğü, Kahramanmaraş il merkezinin 32 km. güney – güneydoğusunda, Emiroğlu Köyü'nde yer alan bir höyüktür. Aksu Nehri'nin doğu kıyısında, Maraş Ovası'nda bulunan tepe, 18 hektarlık bir alanı kaplayıp 12 metre yükseklikteki bir tepedir. Kazı başkanlarından Elizabeth Carter tarafından KM 97 olarak adlandırılmıştır. K ve M harfleri Kahramanmaraş'ın kısaltması olarak kullanılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.