İçeriğe atla

TÜPRAŞ

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.
TipAnonim Şirket
Menkul değer sembolüBİST:TUPRS
Kuruluş20 Mayıs 1983 (41 yıl önce) (1983-05-20)
KurucuTürkiye hükûmeti Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Genel merkezi
Şişli, İstanbul
,
 Türkiye
Önemli kişilerİbrahim Yelmenoğlu (Genel Müdür)[1]
ÜrünAkaryakıt, Bitüm, Fuel oil, Gaz yağı, LPG, Motor yağı[2]
Gelirartış 88,5 Milyar ₺ (2018)
Net gelirartış 3,76 Milyar ₺ (2018)[3]
SahibiKoç Holding: %53,2
Halka açık: %46,8[4]
Çalışan sayısı5.952 (2018)
Web sitesitupras.com.tr

Türkiye Petrol Rafinerileri veya kısaca TÜPRAŞ, 1983'te Batman, İzmir, İzmit ve Kırıkkale'deki devlete ait 4 petrol rafinerisinin birleştirilmesiyle çatı şirket olarak kurulan ve 2006'da özelleştirilerek Koç Holding'e devredilen anonim şirket. Akaryakıt ürünleri, bitüm, fuel oil, jet yakıtı, gaz yağı, LPG, motor yağı gibi petrol türevlerini üretir.

Tarihçe

20 Mayıs 1983 tarihinde yayınlanan kamu iktisadî teşebbüsleri hakkındaki 60 sayılı KHK ile Türkiye Petrol Kurumu (PETKUR) kuruldu. Aynı KHK ile TÜPRAŞ'ın da kurulmasına karar verildi. Böylece TÜPRAŞ, PETKUR'un bağlı ortaklığında bir kamu iktisadî teşebbüsü olarak faaliyetine başladı.[5]

18 Haziran 1984 tarihinde yayımlanan 233 sayılı KHK ile PETKUR'nun varlığına son verildi. TPAO, bağlı ortaklık statüsünden yükseltilerek PETKUR'un yerini aldı. Bu sefer TÜPRAŞ, TPAO'nun bağlı ortaklığında bir KİT olarak faaliyetini sürdürdü.[6]

TÜPRAŞ, 5 Temmuz 1990 yılında Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı'na bağlandı ve böylece özelleştirmesi yolunda ilk adım atıldı.[7]

28 Ekim 1983'te yayınlanan kanunla İPRAŞ, Batman Rafinerisi, İzmir Rafinerisi ve yapımı devam etmekte olan Kırıkkale Rafinerisinin TÜPRAŞ'a bağlanmasına karar verildi. 16 Kasım 1983'te TÜPRAŞ, TPAO'dan ayrılarak Enerji Bakanlığı'na bağlı yarı-özel bir şirket olarak faaliyetine başladı.[8]

28 Mayıs 1991'de Tüpraş'ın ilk halka arzı gerçekleşti ve %2,5 oranında hisseyle İMKB'de işlem görmeye başladı.[9] 1999'da halka açıklık oranı %3,58'e ulaştı.

13 Ocak 2004'te yapılan özelleştirme ihalesini Tatneft - Zorlu Grubu 1,3 milyar dolarla kazandı, ancak Petrol-İş Sendikası'nın açtığı iptal davası Danıştay'ca onaylandı ve satış iptal edildi. 12 Eylül 2005'te yapılan ikinci ihalede 4,14 milyar Dolar ile en yüksek teklifi veren Koç-Shell Grubu, ihaleyi kazandı. 26 Ocak 2006'da TÜPRAŞ yönetimi Koç-Shell ortaklığına devredildi.

Kasım 2005'te, özelleştirme tamamlanmadan önce Shell'in payının %10'dan %2'ye düşeceği açıklandı.[10] Koç Holding, Aralık 2013'te Shell'in geri kalan %2 hissesini de satın alarak halka kapalı kısmının tek başına sahibi hâline geldi.[11]

Şirketin genel merkezi 2021 yılında Kocaeli'den İstanbul'a taşınmıştır.

Tesisler

Batman Rafinerisi

Ana madde: Batman Rafinerisi

Türkiye'nin ilk petrol rafinerisi olan Batman Rafinerisi, TPAO tarafından 1955 yılında yıllık 330 bin ton ham petrol damıtma kapasitesiyle Batman'da kuruldu. 1983'te TÜPRAŞ'ın parçası hâline geldi.

İzmir Rafinerisi

Ana madde: TÜPRAŞ İzmir Rafinerisi

1972'de yıllık 3 milyon ton kapasiteli İzmir Rafinerisi açıldı.

İzmit Rafinerisi

İzmit Rafinerisi
Ana madde: TÜPRAŞ İzmit Rafinerisi

1961 tarihinde ise Kocaeli'nin İzmit ilçesinde TPAO ve Amerikan Caltex ortaklığında yılda 1 milyon ton kapasiteyle İzmit Rafinerisi (İPRAŞ) kuruldu. 1972 yılında Caltex, tüm hisselerini TPAO'ya sattı. Mayıs 1983'te TPAO, PETKUR'a bağlı bir alt şirkete dönüştürülünce İPRAŞ da PETKUR'a bağlanmış oldu. Ancak 28 Ekim 1983'te İPRAŞ feshedildi ve TÜPRAŞ'ın bir parçası hâline geldi.

Eylül 2014'te İzmit Rafinerisi'nin bulunduğu bölgede Fuel Oil Dönüşüm Tesisi faliyete geçmiştir.[12] Bu tesiste katma değeri düşük olan fuel oilin benzin, motorin, LPG gibi değerli akaryakıtlara ve petrokok ile kükürt gibi maddelere dönüşümü sağlanmaktadır.[13]

Kırıkkale Rafinerisi

Ana madde: TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi

1986 yılında yıllık 5 milyon ton kapasiteli Kırıkkale Rafinerisi açıldı.

2001'de iş çeşitlemesi kapsamında satın alınan İzmit Rafinerisinin bitişiğindeki Petkim Yarımca Tesisleri'nin bulunduğu bulunduğu alanda, rafinerilerin ülke motorin açığını optimum düzeyde karşılamasını sağlamak üzere, en gelişmiş rafinaj teknolojileri kullanılarak tasarlanan 3 milyar dolarlık Fuel Oil Dönüşüm Tesisi tamamlanarak üretime başlamıştır.

Teknik derecelendirmesi

Rafineri teknik derecelendirilmesinde kullanılan Nelson Kompleksite Endeksi'ne göre Tüpraş'ın mevcut rafineri kompleksite değeri Fransa'nın Akdeniz kıyılarındaki rafinerilerinin kompleksite değerleri ile eştir. Tüpraş'ın hâlen 7,25 düzeyinde olan rafineri kompleksitesi, 5,95 olan Akdeniz Rafineri Kompleksitesi ortalaması üzerindedir.[14] Fuel Oil Dönüşüm Tesisi'nin devreye girmesi ile İzmit Rafineris'nin Nelson Kompleksite endeksi 14,5'e yükselirken Tüpraş'ın ortalama kompleksitesi 9,5'a yükselmiştir.[15]

Rafineri AdıÜretimDepolama KapasitesiNelson KompleksitesiPersonel Sayısı
Batman Rafinerisi1,4 Milyon Ton268 Bin m31,83510
İzmir Rafinerisi11,9 Milyon Ton2,5 Milyon m³7,661.437
Kocaeli Rafineri11,3 Milyon Ton3 Milyon m³14,52.100
Kırıkkale Rafinerisi5,4 Milyon Ton1,3 Milyon m36,32969
Toplam30 Milyon Ton7.068 Milyon m³-5.016

Üyelik

Kaynakça

  1. ^ "Yöneticiler". tupras.com.tr. TÜPRAŞ. 17 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  2. ^ "Ürünler". tupras.com.tr. TÜPRAŞ. 20 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  3. ^ "2018 Konsolide Finansal Tablolar" (PDF). TÜPRAŞ. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  4. ^ "Kurumsal Yönetim". tupras.com.tr. TÜPRAŞ. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2022. 
  5. ^ "İktisadî Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadî Kuruluşları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" (PDF). resmigazete.gov.tr. 20 Mayıs 1983. s. 26. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  6. ^ "Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" (PDF). mevzuat.gov.tr. T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı. 18 Haziran 1984. s. 317. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  7. ^ "Petrol Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu Raporu" (PDF). Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 9 Mart 2000. s. 12. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  8. ^ "Türkiye Petrol Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK/98)" (PDF). resmigazete.gov.tr. T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı. 28 Ekim 1983. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  9. ^ "Cumhuriyet Arşivi". cumhuriyetarsivi.com. Cumhuriyet Gazetesi. 28 Mayıs 1991. s. 13. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  10. ^ "Tüpraş'ta Koç'un payı yüzde 98'e çıktı". Hürriyet. 2 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2005. 
  11. ^ "Koç, Tüpraş'taki payını artırdı". Dünya. 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2013. 
  12. ^ "TÜPRAŞ fuel oil dönüşüm tesislerinin açılışı". Hürriyet. 15 Aralık 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2014. 
  13. ^ "Fuel Oil Dönüşüm Tesisi". tupras.com.tr. TÜPRAŞ. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  14. ^ "Tüpraş hakkında". TÜPRAŞ resmî internet sitesi. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2012. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Abadan</span>

Abadan, İran'ın Huzistan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Petrol rafinerisi</span>

Petrol rafinerisi (kısaca rafineri olarak da adlandırılır), petrol endüstrisi'nde ham petrolün arıtılarak ve çeşitli işlemlerden geçirilerek nafta, benzin, dizel yakıtı, sıvılaştırılmış petrol gazı, asfalt, kerosen, bitüm, gudron, mazut, petrol koku ve fuel oil gibi kullanışlı ürünlere dönüştürüldüğü bir endüstriyel işlem tesisidir.

TÜPRAŞ İzmir Rafinerisi, İzmir'in Aliağa ilçesinde yer alan bir petrol rafinerisidir. TÜPRAŞ tarafından işletilen rafinerinin kurulmasına 1965'te karar verildi. 1969'da Sovyetler Birliği'nin teknik ve mali iş birliğiyle yapımına başlandı. Bu iş birliği anlaşması çerçevesinde Sovyetler Birliği, tesisin finansmanı için gerekli 24,5 milyon dolar krediden başka makine yağı tesisleri dışındaki bütün tesisler için gerekli mühendislik hizmetlerini ve makine donanımını da sağladı. Rafineri yıllık üç milyon ton ham petrol işleme kapasitesiyle 1972'de hizmete girdi. Makine yağı tesisleri ise 1974'te üretime geçti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı</span> şirket

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Türkiye'de bir petrol şirketidir.

Emin İplikçi, Türk siyasetçidir.

PETKİM, Türkiye Petrolleri tarafından 1965 yılında İzmir'de kurulan ve 2008'de özelleştirilerek SOCAR'a devredilen petrokimya şirketi. Etilen, benzen, polipropilen gibi petrokimya türevlerini üretmektedir.

<span class="mw-page-title-main">KazMunayGaz</span>

KazMunayGaz Kazakistan Cumhuriyeti'nin devlet petrol ve gaz şirketidir. 2002 yılında, Kazakoil ile Petrol ve Doğal Gaz Taşıma şirketleri birleştirilerek kurulmuştur. Genel merkezi Jastar Parkı önünde yer almaktadır.

Önemli bir enerji kaynağı olan petrol, aynı zamanda kimya sanayisinin de ham maddesidir. Türkiye'deki petrol yatakları fazla zengin değildir. Mevcut petrol yatakları daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Adıyaman, Batman ve Diyarbakır'dadır. Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Mardin'de de petrol yatakları vardır. Üretilen petrol, Türkiye'nin ihtiyacının çok az bir kısmını (1/7) karşılamaktadır. Geri kalan kısmı dışarıdan karşılanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de sanayi</span> Türkiye ekonomisinin sektörlerinden biri

Türkiye'de sanayi günümüzde GSYİH'nın %27'sini, ihracatın yaklaşık %93'ünü oluşturmaktadır. Sanayinin Osmanlı'nın son zamanlarında temelleri atılmış, bu günlere kadar gelişerek devam etmiştir.

Batman Rafinerisi, Batman ilindeki, 1955 yılında işletmeye açılan Türkiye'nin ilk modern rafinerisidir. Kurulduğunda yıllık 330 bin ton ham petrol arıtma kapasitesine sahip iken, 1960 yılında darboğaz giderme çalışmalarıyla 580 bin ton/yıl'a ulaşmıştır. 1972 yılında yeni arıtma ünitesi eklenmesi ile üretim 1,1 milyon ton/yıl kapasiteye yükselmiştir. Kurulduğu dönemde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'na (TPAO) bağlı olan Batman rafinerisi, 1983'te Tüpraş A.Ş.'ye devredilmiştir.

bpet veya tam adıyla Balpet Petrol Ürünleri Taşımacılık Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi, 2003 yılında Mersin ilinde kurulmuş EPDK Dağıtıcı lisansına sahip şirkettir. Şirketin faaliyet alanları Türkiye geneline yayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği-Türkiye ilişkileri</span> İkili ilişkiler

Sovyetler Birliği-Türkiye ilişkileri, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki diplomatik ilişkilerdi.

<span class="mw-page-title-main">STAR Rafineri</span> İzmir, Türkiyede bir petrol rafinerisi

STAR Rafineri, Türkiye'nin İzmir ilinin Aliağa ilçesinde yer alan bir petrol rafinerisidir. Temeli 2011'de atılan tesis, Azerbaycan merkezli SOCAR'ın Türkiye iştiraki SOCAR Turkey Enerji A.Ş. tarafından 6,3 milyar dolar yatırımla hayata geçirildi. Bu özelliği ile özel sektör tarafından tek seferde gerçekleştirilen en büyük yatırımdır. Tesisin inşaatını Técnicas Reunidas (İspanya), Saipem (İtalya), GS Engineering ve ITOCHU (Japonya) şirketlerinin oluşturduğu konsorsiyum üstlendi. Rafinerideki ilk ham petrol 3 Ağustos 2018'de işlendi. STAR Rafineri, 2019'da Türkiye'nin en büyük beşinci sanayi kuruluşu oldu.

Körfez Ulaştırma A.Ş., Türkiye merkezli bir açık erişim Demiryolu şirketidir. Şirket, 3 Mart 2017 tarihinde kurulmuş olup, başta Tüpraş Rafinerileri arasında ve Tüpraş'dan müşteri terminallerine sahibi olduğu veya kiraladığı lokomotiflerle, TCDD altyapısını kullanarak akaryakıt taşımacılığı yapmaktadır. Körfez Ulaştırma, Türkiye'nin en büyük rafinerisi olan TÜPRAŞ'ın %100 bağlı ortaklığıdır. Şirketin merkezi İstanbul'un Üsküdar ilçesinde yer almaktadır.

Anadolu Tasfiyehanesi A.Ş., Türkiye merkezli bir petrol rafinasyon şirketiydi. Şirket, 1958 yılında Niyazi Önen tarafından kurulmuştur. Şirketin merkezi ve tesisleri Mersin'in Akdeniz ilçesinde yer almaktadır.

TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi, Kırıkkale iline bağlı Hacılar beldesinde bulunan bir petrol rafinerisidir. Rafineri, TÜPRAŞ'a ait olup ülkedeki dört petrol rafinerisinden biridir. Kızılırmak Nehri'nin batı yakasında yer almakta olup 815 hektarın üzerinde bir arazide 2.134.000 m²'lik bir arazi üzerine inşa edilmiştir.

Beyci Muharebesi , Irak Silahlı Kuvvetlerinin 29 Ekim 2014'te Beyci'yi geri almak için taarruz gerçekleştirmesiyle başlayan muharebedir.

<span class="mw-page-title-main">TÜPRAŞ İzmit Rafinerisi</span> Kocaelide bulunan bir petrol rafinerisi

TÜPRAŞ İzmit Rafinerisi, Türkiye'nin Kocaeli ilinin Körfez ilçesinde yer alan bir petrol rafinerisidir.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Petrol Rafinerisi Fabrikası</span> Azerbaycan Cumhuriyetinin akaryakıt üretim sektöründeki en büyük ve en gelişmiş kuruluşu

Bakü Petrol Rafinerisi Fabrikası, Azerbaycan’ın başkenti Bakü'de bulunan bir petrol rafinerisi tesisidir. Rafineri, petrol ürünlerine yönelik yurt içi talebin tamamını karşılamakta ve ürünlerin %40'ından fazlasını ihraç etmektedir. Tesis, benzin, kerosen, gaz yağı, mazot, jet yakıtı, siyah petrol, petrol koku, bitüm, asfalt, madeni yağ olmak üzere 15 farklı ürün üretir. Fabrika, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin milli petrol şirketi olan SOCAR'a aittir.

TPAO Batman Orkestrası, 1963-2000 yılları arasında faaliyet gösteren Türk popüler müzik grubudur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.