İçeriğe atla

Sığır

Sığır
Bir inek (İsviçre Braunvieh cinsi), Engadin, İsviçre'de Fuorcla Sesvenna'nın altında.
Korunma durumu
Evcil hayvan
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Artiodactyla
Familya:Bovidae
Oymak:Bovini
Cins:Bos
Tür: B. taurus
İkili adlandırma
Bos taurus
Linnaeus, 1758
Dağılımı
Sinonimler
  • Bos primigenius taurus
  • Bos longifrons

Sığır (Latince: Bos primigenius taurus veya Bos taurus), memeliler (Mammalia) sınıfının, çift toynaklılar (Artiodactyla) takımının, boynuzlugiller (Bovidae) familyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasından evcil büyükbaş hayvan. Çoğunlukla evcil olan, kaba ve hantal yapılı, kuyrukları püsküllü, boynuzlu büyükbaş hayvanlardır. Mideleri dört gözlüdür ve geviş getirirler. Üst çenelerinde kesici dişleri bulunmaz. Otları alt çenelerinin dişleriyle keserler. Boynuzları daimidir. Kırıldığında bir daha yeniden çıkmaz.

Boğa damızlık olarak, öküz ise iş ve besi hayvanı olarak kullanılır. Ortalama 800 kg gelebilen öküz, 4500 kg'lık yükü rahatça çekebilir. Traktörün giremediği yerlerde ziraatın temel direğidir. Sığırların eti ve sütü insan için en iyi bir besin kaynağı olduğu gibi derisinden de gön ve kösele yapılır. Boynuz ve kemikleri sanayide, gübresi tarlalarda kullanılır. Yayıldıkları merayı at, keçi ve koyun gibi kuvvetten düşürmez, bilakis düzenli otlayarak ıslahını sağlarlar.

İsimlendirme

İnek
Hereford ırkı bir boğa

Sığır kelimesi, halk arasında geniş manada geviş getiren, etinden, sütünden ve hizmet hayvanı olarak faydalanılan büyükbaş evcil hayvanlar için kullanılır. Dar manada ise, evcilleştirilen ve etinden, sütünden veya gücünden faydalanılan ve birçok soyu üretilen evcil boğadır (Bos taurus).

Sığırın doğumundan altı aylığa kadar olan erkek ve dişi yavrularına buzağı veya süt danası; altı aylıktan bir yıllığa kadar olan erkek ve dişi yavrularına dana; boğaya gelmemiş, 1-2 yaşında dişi sığır ya da buzağıdan büyük, ortalama 12 aylıktan ilk buzağısına sahip oluncaya kadarki dönemdeki dişi sığıra düve; bir yıllıktan babalık dönemine kadar erkeklerine tosun; damızlık erkeğine boğa; yavrulayan dişiye inek; iğdiş edilmiş erkeğine öküz denir.[1]

Evcilleştirilme

Arkeolojik ve genetik veriler, sığırların ilk olarak yaklaşık 10.500 yıl önce yabani yaban öküzünden (Bos primigenius) evcilleştirildiğini göstermektedir. İki ana evcilleştirme alanı vardı: Biri Yakın Doğu'da (özellikle Orta Anadolu, Levant ve Batı İran), taurin hattını ortaya çıkardı ve ikincisi, şimdi Pakistan olan bölgede, indisin hattına yol açtı.[2] Modern mitokondriyal DNA varyasyonu, taurin hattının, Mezopotamya'nın üst kesimlerinde, şu anda Türkiye'nin güneydoğusundaki Çayönü Tepesi ve şu anda Suriye'nin kuzeyinde bulunan Dja'de el-Mughara köylerinin yakınında evcilleştirilen 80 kadar az yaban öküzünden kaynaklanmış olabileceğini gösteriyor.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "KASAPLIK HAYVANLARIN SINIFLANDIRILMASI VE BESİ DURUMUNUN SAPTANMASI" (PDF). Ömer Çetin. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  2. ^ McTavish, Emily Jane; Decker, Jared E.; Schnabel, Robert D.; Taylor, Jeremy F.; Hillis, David M. (25 Mart 2013). "New World cattle show ancestry from multiple independent domestication events". Proceedings of the National Academy of Sciences. 110 (15). doi:10.1073/pnas.1303367110. ISSN 0027-8424. PMC 3625352 $2. PMID 23530234. 
  3. ^ Bollongino, R.; Burger, J.; Powell, A.; Mashkour, M.; Vigne, J.-D.; Thomas, M. G. (2012). "Modern taurine cattle descended from small number of Near-Eastern founders". Molecular Biology and Evolution. 29 (9): 2101-2104. doi:10.1093/molbev/mss092Özgürce erişilebilir. PMID 22422765. 

Kitap


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Erlik</span> Türk-Altay mitolojisinde kötülük tanrısı

Erlik Han, Türk ve Altay mitolojisinde kötülük, yeraltı ve yıkım tanrısıdır. Erlik Han, Gök Tanrı'nın oğlu ve eski Türklerin inancı Tengricilik'te yer altı âleminin efendisidir.. Moğollar ise Erleg veya Yerleg derler. Macar mitolojisindeki Ördög ile eşdeğerdir. Ülgen'in kardeşidir. Yer Tengri'nin yeğeni ve Kayra Han'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Sığırlar</span>

Sığırlar (Bovinae), memeli hayvanların çift toynaklılar (Artiodactyla) takımının, boynuzlugiller (Bovidae) familyasına giren bir alt familya.

<span class="mw-page-title-main">Boynuzlugiller</span> Gevişgetiren bir çift toynaklı familyası, bovidae

Boynuzlugiller (Bovidae), gevişgetiren bir çift toynaklı familyası.

<span class="mw-page-title-main">Öküz</span>

Öküz Çift sürmekte, kağnı çekmekte kullanılan, etinden yararlanılan, iğdiş (hadım) edilmiş erkek sığırdır. Hadım edilmemiş erkek sığır olan boğalar damızlık olarak, öküz ise iş ve besi hayvanı olarak kullanılır. Ortalama 800 kg gelebilen öküz, 4500 kg’lık yükü rahatça çekebilir. Traktörün giremediği yerlerde ziraatın temel direğidir. Sığırların eti ve sütü insan için en iyi bir besin kaynağı olduğu gibi derisinden de gön ve kösele yapılır. Boynuz ve kemikleri sanayide, gübresi tarlalarda kullanılır. Yayıldıkları merayı at, keçi ve koyun gibi kuvvetten düşürmez, bilakis düzenli otlayarak ıslahını sağlarlar.

<span class="mw-page-title-main">Koyun</span>

Koyun (Ovis), keçiler ile birlikte Caprinae alt familyası içerisinde yer alan bir memeli cinsi. Cinsin coğrafi olarak ve nüfusça en yaygın türü Evcil koyun olmaktadır, ancak pek çok yabani tür de Ovis cinsine aittir.

<span class="mw-page-title-main">Asya mandası</span>

Asya mandası, kısaca manda, Boynuzlugiller (Bovidae) familyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasına ait bir memeli türü. Çoğunlukla evcil olarak yetiştirilen mandaların yabani nüfusları önemli ölçüde azalmıştır.

<i>Su aygırı</i> su hayvanı

Su aygırı veya Hipopotam, çift toynaklılar (Artiodacyla) takımının su aygırıgiller (Hippopotamidae) familyasından, geviş getirmeyen, iri gövdeli otçul bir memeli. Bu familyanın diğer mevcut türü ormanda yaşayan cüce suaygırıdır.

<i>Bos mutus</i>

Bos mutus, Tibet öküzü, Tibet sığırı, Yak veya Hotoz olarak da bilinir. Boynuzlugiller (Bovidae) familyasından Tibet, Himalaya bölgeleri ve Moğolistan'da bulunan uzun tüylü kamburlu bir sığır türüdür. Büyük evcil bir nüfusa ek olarak küçük korunmasız vahşi bir yak nüfusu vardır. Evcilleri de, yabanileri de sürü hayvanlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sığın</span> Bir geyik cinsi

Sığın, sığın geyiği, taçboynuzlu geyik ya da mus, geyikgiller (Cervidae) familyasının ve karacagiller (Capreolinae) alt familyasının monotipik Alces cinsinden, Kuzey Avrasya ile Kuzey Amerika'da yaşayan, kürek boynuzlu ve boynu sakallı, yarı sucul iri bir geyik türü. Yaşayan geyik türleri içinde en iri olanıdır. Diğer geyik türlerinin aksine yalnızcıl bir hayvandır ve sürü oluşturmazlar. Hantal ve yavaş olsa da ürktüğünde ya da kızdırıldığında şaşırtıcı biçimde hızlı ve saldırgan olabilmeleriyle ünlüdür. Sonbaharda, Eylül ve Ekim aylarındaki çiftleşme döneminde erkekler arasında sık sık kavga çıkar. Gündüzleri beslenen sığınların ana düşmanları kurt, ayı ve insandır.

<span class="mw-page-title-main">Evcil hayvanlar</span> İnsanlarla birlikte yaşayan ve insanlar tarafından evcilleştirilen hayvanlardır

Evcil hayvanlar.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Saray Mozaikleri Müzesi</span> müze

Büyük Saray Mozaikleri Müzesi, İstanbul'da Sultanahmet Meydanı'nındaki Arasta çarşısında yer alan mozaik müzesidir. Müze binası, üzerine Sultanahmet Camii Çarşısı'nın yapıldığı Büyük Saray'ın, tabanı mozaiklerle kaplanmış olan peristil bölümünün kalıntıları üzerine inşa edilmiştir. Peristilin diğer bölümlerine ait mozaikler de bulundukları yerden müze binasına getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Boğa</span> erkek sığır

Boğa, bir büyükbaş hayvan olan erkek sığırdır. Kısırlaştırılan erkek sığırlara öküz denirken, boğalar herhangi bir işlemden geçirilmez ve damızlık olarak kullanılırlar. Sinirli ve agresif olmalarının temel sebebi cinsel organlarına işlem uygulanmamış olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gaur</span> sığır türü

Gaur, boynuzlugiller (Bovidae) familyasından bugün en büyük popülasyonu Hindistan'da olan bir sığır türüdür. Yerli halk tarafından seladang, gayal veya mithun diye de çağrılır. Bazen Hint bizonu olarak isimlendirilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Misk sığırı</span> Boynuzlugillerden Arktik bölgede yaşayan memeli türü

Misk sığırı veya misk öküzü boynuzlugiller familyasından Arktik bölgede yaşayan bir memeli türüdür. Kalın derisi ve adının geldiği, erkeklerin yaydığı güçlü kokusu ile tanınır. Bu misk kokusu üreme döneminde dişileri çekmek için kullanılır. Misk öküzleri asıl olarak Kuzey Amerika'nın Arktik bölgelerinde ve Grönland'da yaşar. İsveç, Sibirya ve Norveç'e de küçük popülasyonlar yerleştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mavi dil hastalığı</span> Hayvanlarda görülen bir enfeksiyon

Mavi dil ya da Blue tongue, Culicoides cinsi sokucu sinekler ile nakledilen, sığır, koyun, keçi ve deve gibi evcil hayvanlar ile bazı yabani gevişgetirenlerde görülen ve konjesyon, ödem, hemoraji ile karakterize bir enfeksiyondur. Hastalığa yol açan patojen Reoviridae ailesinin Orbivirus cinsinden olup Bluetongue virüsü olarak isimlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Yakut sığırı</span>

Yakutçada "Саха ынаҕа" tâbir edilen Yakut sığırları Kuzey Kutup Dairesinin kuzeyinde, Sibirya'nın doğusunda ve Yakutistan'da yetiştirilen bir sığır cinsidir. Aşırı düşük sıcaklıklara karşı dayanıklılığı ile bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Meet Your Meat</span>

Meet Your Meat, Alec Baldwin tarafından anlatılan, Bruce Friedrich ve Cem Akın tarafından yönetilen Hayvanlara Etik Muamele İçin Mücadele Edenler (PETA) tarafından oluşturulan fabrika çiftçiliği hakkında 2002 yılında çekilmiş bir belgesel. Belgesel, modern hayvan tarımında hayvanlara yapılan muameleleri inceliyor. Film 12 dakika sürüyor.

<span class="mw-page-title-main">Evcil yak</span>

Evcil yak (Bos grunniens) uzun kıllı olan evcil hayvanlar arasındadır ve Himalaya bölgesi boyunca yani Hindistan Yarımadası'nda, Tibet Platosu, Kuzey Myanmar, Yunnan, Siçuan ve bilindiği kadarıyla daha kuzey bölgeler olan Moğolistan ve Sibirya'da yaşamaktadır. Yabani yak soyundan gelir. Tibetçede yak kelimesi sadece türün erkeğini tanımlamakta kullanılır, dişiler nak veya dri olarak adlandırılır. Buna rağmen birçok dilde yak iki cinsiyet için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Evcil keçilerin evrimi</span> keçilerle zamanda yolculuk

Keçi evrimi, doğal seçilim yoluyla evrim yoluyla yerli keçilerin var olduğu süreçtir. Yaban keçileri, modern insanlar tarafından evcilleştirilen ilk türlerden biriydi ve evcilleştirilme tarihi genellikle MÖ 8.000 olarak kabul edildi. Yerli keçiler, Orta Doğu ve Orta Asya'da, özellikle orman ve dağlar olmak üzere, Türkiye'den Türkmenistan'a kadar bir alanı kapsayan, belirgin şekilde sert ortamlarda bulunan orta boy memelilerdir. Keçiler, bizon, inek ve koyun gibi çeşitli geviş getirenleri içeren geniş ve kalabalık bir grup olan Bovidae ailesinin bir parçasıdır. Bovidlerin hepsi, toynak ve otçul bir diyet gibi birçok özelliği paylaşır ve birçok dişiyle birlikte tüm erkeklerin boynuzları vardır. Bovidler, erken Miyosen çağında geyik ve zürafalardan ayrılmaya başladı. Keçileri, dağ keçilerini ve koyunları içeren Caprinae alt familyasının, diğer bovidlerden geç Miyosen gibi erken bir tarihte ayrıldığı ve grubun en büyük çeşitliliğine buzul çağlarında ulaştığı düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yaban öküzü</span> soyu tükenmiş sığır türü ve evcil sığırların atası

Yaban öküzü, Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika'da yaşamış ve soyu tökünmiş bir vahşi sığır türü olup evcil sığırın atasıdır. Bos primigenius primigenius da dahil olmak üzere vahşi alt türlerin soyu tükenmiş olsa da, mevcut evcil sığırlar, yaban öküzünün alt türü olarak kabul edilir. Bu makalede "yaban öküzü" terimi aksi belirtilmedikçe yalnızca soyu tükenmiş vahşi alt türlere atıfta bulunacaktır. Bos primigenius primigenius, Polonya'daki Jaktorów Ormanı'nda kaydedilen son yaban öküzlerinin öldüğü 1627 yılına kadar Avrupa'da yaşamıştı.