Antipsikotik ya da nöroleptik ilaçlar başta şizofreni olmak üzere psikozların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.
Psikoz, düşünce ve duyunun ağır oranda bozulduğu zihin durumunu tanımlamakta kullanılan genel bir psikiyatri terimidir. Psikotik epizod geçiren hastalar halüsinasyonlar görüp, delüzyonel inançlar taşıyabilir, kişilik değişiklikleri ve düşünce bozukluğu gösterebilir. Bir psikotik epizod gerçek ile bağlatının kopması veya zarar görmesi ile karakterizedir denilebilir. Gençlerde daha sık görülen psikoz ağır bir zihinsel hastalığın belirtisi olabilir.
Klorpromazin, antipsikotik (nöroleptik) ilaçlar grubuna ait ilaçtır. Largactil, Thorazine gibi ticari adlarla satılmaktadır. Klorpromazin, geliştirilen ilk antipsikotik ilaçtır. Moleküler yapısı 2-kloro-10-(3-dimetilaminopropil)-fenotiazin şeklindedir.
Psikotrop madde ya da psikoaktif madde, asıl olarak merkezi sinir sisteminde etkisini gösteren ve beynin işlevlerini değiştirerek algıda, ruh hâlinde, bilinçlilikte ve davranışta geçici değişikliklere neden olan kimyasal maddelerdir. Bu ilaçlar eğlence amaçlı olarak bilerek bilinç düzeyini değiştirmek, entojen olarak ritüel ve spiritüel amaçlı, zihni incelemek amaçlı ya da tedavi amaçlı ilaç olarak kullanılabilir.
Tortilla, Meksika, Orta Amerika, Karayipler, ABD ve Kanada'da mayasız ince ve yassı olup, mısır unu veya beyaz undan yapılan bir çeşit ekmektir. Benzer türde bir ekmek de Güney Afrika'da yapılan arepadır. Öte yandan arepa tortilladan daha kalındır. Bu ekmek türü, Avrupalıların Amerika'ya varmasından önceki döneme aittir. O dönemde İspanyollarca, geleneksel mayasız İspanyol kekleri ve omletlerine benzerliği nedeniyle "tortilla" adı verilmiştir. Aztekler ve Nahuatl dili konuşan diğer toplumlar, kendi tortillalarını "tlaxcalli" olarak adlandırılır. Bu tür, tortilla prototipi haline gelmiştir. Mısır unlu versiyonu orijinal Kuzey Amerika tortillasıdır ve çoğunlukça "otantik tortilla" kabul edilir. Beyaz undan yapılan tortillalar, Meksika'nın mısır yetiştirilmeye uygun olmayan bölgelerinde ortaya çıkmıştır. Türkiye'deki ismi ise yufka ekmektir. Biraz daha büyük yapılır. Genellikle Anadolunun köylerinde yapılan bir çeşididir.
Tardiv diskinezi, tardif diskinezi veya geç diskinezi, antipsikotiklerin (nöroleptik) kullanımından en az 6 ay sonra ortaya çıkan değişik kas gruplarındaki diskinezilerdir. En sık ağız çevresindeki kaslarda görülmekle beraber; el ve ayak parmaklarında, el ve ayak kaslarında, boyun, gövde ve kalça kaslarında da görülebilir. Kullanım süresi uzadıkça görülme sıklığı artar. Streste artabilir ve uykuda kaybolabilir. Kadınlar, yaşlılar, çocuklar, beyin hasarı olanlar ve affektif bozukluğu olanlar yüksek risk grubundadır. Atipik antipsikotiklerin kullanımıyla oluşum riski daha azdır.
Lobotomi, lökotomi olarak da bilinen beyin cerrahisi işlemi. Beyindeki ön lobların uçlarındaki prefrontal korteks bağlantıların kesilmesi sonucu uygulanır. İlk başlarda lökotomi denilen bu uygulama, yapılmaya başlandığı 1935 yılından beri tartışmalı bir işlemdir. Ciddi yan etkileri olmasına karşın yirmi yıldan uzun bir süre boyunca psikiyatrik rahatsızlıklar için kullanılmış bir yöntemdir.
Amisülpirid, antipsikotik bir ilaçtır. Psikozların tedavisinde kullanılmaktadır.. Ağızdan alınan (oral solüsyon bir ilaçtır. Piyasada 100 mg'lık, 200 mg'lık ve 400 mg'lık türleri bulunmaktadır.
Atipik antipsikotik (AAP) veya atipik nöroleptik, psikiyatrik durumların tedavisinde kullanılan antipsikotik yatıştırıcı ilaç grubudur. Şizofreni tedavisinde kullanım için bazı atipik antipsikotikler onaylanmıştır. Bazı ilaçlar ise akut mani, bipolar bozukluk, psikotik ajitasyon ve diğer endikasyonlar için kullanılmaktadır. Her iki nesil ilaç grubu da beynin dopamin yolaklarındaki reseptörleri bloke ederler. 2. nesil antipsikotiklerin birinci nesil olanlara göre hastalarda daha az parkinsonizm, vücut sertliği ve istemsiz titreme gibi ekstrapiramidal yan etki oluşturduğu iddia edilmektedir. Ancak The Lancet gibi tıp dergilerinde yayınlanan daha yeni araştırmalarda bu grup ilaçların yan etki profili olarak tipik olanlara göre farklı olmadığı belirtilmektedir.
Sarsaparilla, aslen Smilax ornata bitkisinden yapılan, ancak bazen yapay lezzetlerle yapılan yumuşak bir içecektir. Güneydoğu Asya ülkelerinin çoğunda, sarsi olarak bilinir ve bir Sarsi markası vardır; kök birasına benzer.
Depo enjeksiyon, bir ilacın daha az sıklıkta uygulanmasına izin vermek için zaman içinde yavaş yavaş salınan bir ilacın enjeksiyon formülasyonudur. Özellikle ilaçlarını almayı sıklıkla unutan hastalarda ilaç uyumunu ve tutarlılığını artırmak için tasarlanmıştır. Depo enjeksiyonları, ön ilaçlarda olduğu gibi ilaç molekülünün kendisini değiştirerek veya yağ/lipid süspansiyonlarında olduğu gibi uygulanma şeklini değiştirerek oluşturulabilir. Depo enjeksiyonların etki süresi bir ay veya daha uzun olabilir ve antipsikotikler ve hormonlar dahil birçok ilaç türü için kullanılabilir.
Tipik antipsikotikler, ilk olarak 1950'lerde geliştirilen ve psikozu tedavi etmek için kullanılan bir antipsikotik ilaç sınıfıdır. Akut mani, ajitasyon ve diğer durumların tedavisi için tipik antipsikotikler de kullanılabilir.
Zeldox markası altında satılan Ziprasidon, şizofreni ve bipolar bozukluğu tedavi etmek için kullanılan atipik bir antipsikotiktir. Ağız yoluyla ve kas (IM) içine enjeksiyon yoluyla kullanılabilir. IM formu, şizofreni hastalarında akut ajitasyon için kullanılabilir.
Azaperon, veteriner hekimlikte esas olarak sakinleştirici olarak kullanılan, yatıştırıcı ve antiemetik etkileri olan bir piridinilpiperazin ve butirofenon nöroleptik ilacıdır. İnsanlarda nadiren antipsikotik bir ilaç olarak kullanılır.
Akatizi, hareketsizce oturamama ile birlikte öznel bir iç huzursuzluk hissi ile karakterize bir hareket bozukluğudur. Genellikle, bacaklar en belirgin şekilde etkilenir. Etkilenen vücut bölgeleri kıpırdayabilir, ileri geri sallanabilir veya hızlanabilir, bazı kişiler ise sadece vücutlarında huzursuzluk hissedebilir. En şiddetli vakalar saldırganlık, şiddet veya intihar düşünceleriyle sonuçlanabilir.
Yaygın olarak Fanapt olarak bilinen ve daha önce Zomaril olarak bilinen iloperidon, şizofreni tedavisi için atipik bir antipsikotiktir.
Tiaprid, beyindeki D2 ve D3 dopamin reseptörlerini seçici olarak bloke eden bir ilaçtır. Diskinezi, alkol yoksunluk sendromu, psikozun negatif belirtileri ve yaşlılarda ajitasyon ve saldırganlık dahil olmak üzere çeşitli nörolojik ve psikiyatrik bozuklukların tedavisinde kullanılır. Bir benzamid türevi olan tiaprid, dopamin antagonist etkileri ile bilinen sülpirid ve amisülpirid gibi diğer benzamid antipsikotiklerine kimyasal ve işlevsel olarak benzerdir.
Asepromazin, bir fenotiyazin türevi antipsikotik ilaçtır. 1950'lerde insanlarda antipsikotik olarak kullanılırken şimdi neredeyse sadece hayvanlarda yatıştırıcı ve antiemetik olarak kullanılmaktadır. Yakın akrabası olan klorpromazin, insanlarda hala bir antipsikotik olarak kullanılmaktadır.
Pipotiazin, şizofreni tedavisi için Birleşik Krallık'ta ve diğer ülkelerde kullanılan fenotiyazin sınıfından tipik bir antipsikotiktir. Özellikleri klorpromazine benzer.
Klorprotiksen, tioksanten grubunun tipik bir antipsikotiktir.
Wikimedia Commons'ta Sulpiride ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur