São Paulo Sanat Müzesi

São Paulo Sanat Müzesi
São Paulo Sanat Müzesi
Museu de Arte de São Paulo Assis Chateaubriand
Açılış	1968
Konum	Avenida Paulista 1578, São Paulo, Brezilya
Koordinatlar	23°33′40″G 46°39′21″B / 23.56111°G 46.65583°B
Tür	Sanat Müzesi
Ziyaretçi	729,325 (2019)
Müdür	Heitor Martins
Küratör	Adriano Pedrosa
Resmî site	masp.org.br

São Paulo Sanat Müzesi (MASP), Brezilya'nın São Paulo şehrinde Paulista Bulvarı'nda bulunan bir sanat müzesidir.^[2]^[3] Lina Bo Bardi tarafından tasarlanan bina, ana gövdesi üzerinde iki yan kirişle 74 metre (243 ft) desteklenen, 1968 yılında yapılan beton ve cam yapı olan genel merkezi ile tanınır. Bina şehrin bir dönüm noktası ve modern Brezilya mimarisinin ana sembolü olarak kabul edilir.^[4]

Müze, 1947 yılında Assis Chateaubriand ve Pietro Maria Bardi tarafından kuruldu. Kâr amacı gütmeyen bir kurum olarak hizmet vermeye devam etmektedir. MASP, Brezilya'da müzecilik ve sanat eğitimi ile ilgili birkaç önemli girişime katılımı ve bir kültür merkezi olarak öncü rolü ile kendisini diğerlerinden ayırmıştır.^[5] Dünya Savaşı sonrası sanatı sergileyen ilk Brezilya müzesidiri.

Müze, hem Latin Amerika'nın hem de Güney Yarımküre'nin en iyilerinden biri olarak kabul edilen Avrupa sanatı koleksiyonuyla uluslararası alanda tanınmaktadır.^[4]^[6] Aynı zamanda Brezilya sanatının, baskılarının ve çizimlerinin önemli bir koleksiyonunun yanı sıra Afrika ve Asya sanatının, eski eserlerin, dekoratif sanatların ve diğer sanatlardan oluşan 8.000'den fazla parçaya ulaşan koleksiyonlarına ev sahipliği yapmaktadır. MASP ayrıca ülkedeki en büyük sanat kütüphanelerinden birini içerir. Koleksiyonun tamamı Brezilya Tarih ve Sanat Enstitüsü tarafından Brezilya Ulusal Mirası listesine tescil edilmiştir.^[7]

Tarihçe

Genel bağlam

1940'ların sonunda Brezilya ekonomisi, hızlanan sanayileşmenin bir sonucu olarak büyük yapısal değişikliklerden geçiyordu. São Paulo şehri kendisini bu süreçte ülkedeki en önemli sanayi merkezi haline getirdi. Sanayileşmeden önce São Paulo 1922 Modern Sanat Haftası'na organizasyondaki rolüyle damgasını vurmuştu. Bu olayın 1920'lerde sahip olduğu öneme rağmen, modernizm sonraki on yıllarda şehirlilerin ve kurumların fazla ilgisini çekmedi. São Paulo'da bir sanat müzesi olarak yalnızca Akademik sanata adanmış ticari bir galeri olan Pinacoteca do Estado bulunmaktaydı.

Diários Associados'un veya o zamanlar Brezilya'nın en büyük medya ve basın holdingi olan "Associated Daily Press" in kurucusu ve sahibi Assis Chateaubriand, bu dönemin en etkili kişilerinden biriydi. 1940'ların sonlarında Chateaubriand, Brezilya'da uluslararası üne sahip bir sanat koleksiyonu oluşturmak ve şaheserler elde etmek için bir kampanya başlattı.^[8] Müzeye Rio de Janeiro'da ev sahipliği yapmayı planlasa da sonunda bu şehir çok müreffeh bir anın tadını çıkardığı için gerekli fonları toplamanın daha kolay olacağına inandığı São Paulo'yu seçti.^[9] Aynı zamanda Avrupa sanat piyasası, 2. Dünya Savaşı'nın sonunda derinden etkilenmişti ve bu da güzel sanat eserlerini makul fiyatlara elde etmeyi mümkün kılıyordu.

Chateaubriand, İtalyan bir profesör, eleştirmen, sanat tüccarı ve Milano ve Roma'daki eski galerilerin sahibi olan Pietro Maria Bardi'nin yardımıyla bir "Klasik ve Modern Sanat Müzesi" kurdu.^[10] Başlangıçta projeyi yalnızca bir yıllığına yönetmeyi planlasa da, Bardi hayatının geri kalanını buna adadı. Eşi mimar Lina Bo Bardi ile birlikte Brezilya'ya taşınarak kütüphanesi ve özel sanat koleksiyonunu da yanında getirdi.

Başlangıçlar (1947–1957)

Müze 2 Ekim 1947'de halka açıldı ve aralarında Picasso ile Rembrandt'ın tuvalleri de dahil olmak üzere ilk satın alınan eserlerini sergiledi. Faaliyetin bu ilk yıllarında müze, São Paulo'nun Centro semtindeki Diarios Associados genel merkezinin üst katlarında bulunuyordu. Mimar Lina Bo Bardi, binayı dört ayrı alana ayırarak müzenin ihtiyaçlarına göre uyarlamaktan sorumluydu: Müze açıldığında bir sanat galerisi, sanat tarihi hakkında didaktik bir sergi odası, geçici bir sergi odası ve bir konferans salonundan oluşmaktaydı.

MASP, modern sanat eserlerini elde etmekle ilgilenen ilk Brezilya sanat müzesiydi. Müze, kısa sürede sanatçılar, öğrenciler ve entelektüeller için bir buluşma noktası haline gelerek sadece varlıklarıyla değil, aynı zamanda sunduğu atölye çalışmaları ve sanat kurslarıyla da ilgi gördü.

1950'lerde müze, Çağdaş Sanat Enstitüsü'nü (gravür, çizim, resim, heykel, dans ve endüstriyel tasarım atölyeleri),^[11] Tanıtım Okulu'nu (şu anda Üstün Propaganda ve Pazarlama Okulu) kurdu ve sinema hakkında tartışmalar düzenledi. Edebiyat, gençlik orkestrası ve bale topluluğu kurdu. Kurslar sıklıkla ressam Lasar Segall ve Roberto Sambonet, mimarlar Gian Carlo Palanti ve Lina Bo Bardi, heykeltıraş August Zamoyski ve sinema teknisyeni Alberto Cavalcanti gibi Brezilya sanat dünyasının önemli isimleri tarafından verildi.

Eğitim programının genişletilmesiyle birlikte müze koleksiyonunu genişletti ve uluslararası alanda tanınmaya başladı. 1953 ile 1957 yılları arasında, müzede yer alan 100 başyapıttan oluşan bir seçki, koleksiyonu pekiştirmek amacıyla düzenlenen bir dizi sergide Musée de l'Orangerie (Paris) ve Tate Gallery (Londra) gibi Avrupa müzelerini dolaştı. Koleksiyon, 1957'de Amerika Birleşik Devletleri'nde New York City'deki Metropolitan Museum of Art'ta ve Toledo Museum of Art'ta da sergilendi. Ertesi yıl, MASP'nin varlıkları Rio de Janeiro'daki Museu Nacional de Belas Artes gibi diğer Brezilya mekanlarında sergilendi. Bu, müzesergiler müzenin küresel çapta tanınmasına katkı verdi.

Müzenin birleştirilmesi

Koleksiyonun artarak büyümesi ve önemi, kısa süre sonra müzenin genel merkezi için bir binanın inşa edilmesini gerektirdi. Bu amaçla São Paulo Belediye Binası, daha önce Paulistano zenginlerinin geleneksel bir buluşma noktası olan ve 1951'de yıkılan Belvedere Trianon tarafından işgal edilen bir arsayı São Paulo Sanat Bienali'nin ilkine ev sahipliği yapması için bağışladı. Paulista Bulvarı'ndaki arsa, şehir merkezi ve Nove de Julho Bulvarı vadisinin manzarasının korunması şartıyla Belediye Binası'na bağışlanmıştı.

Yeni MASP binası, Lina Bo Bardi'nin tasarımıydı. Bardi, şehir merkezinin gerekli görünümünü korumak için, betondan yapılmış dört büyük dikdörtgen sütunla desteklenen, yerden yukarıda asılı duran bir binayı ideal hale getirdi. Yapı, kendine has özelliği nedeniyle dünya çapında benzersiz kabul edilmektedir. Binanın ana gövdesi, 74 metrelik dört yanal destek sütunu üzerinde duruyor ve binanın altında bir serbest alan oluşmasını sağlıyor. 1956-1968 yılları arasında inşa edilen müzenin yeni yeri, 7 Kasım'da İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth'in Brezilya ziyareti sırasında açıldı.

Assis Chateaubriand, aylar önce tromboz kurbanı olarak öldüğü için yeni binanın açılışını göremedi. Geliştirdiği medya imparatorluğu da 1960'ların başından beri zorluklarla karşılaşıyordu. Artan borçlar ve Roberto Marinho'nun basın holdinginin medya pazarındaki rekabeti, koleksiyonun toplanmasına izin veren fonların kıtlığına neden oldu.

Diários Associados'un gücünü kaybetmesi ve kurucusunun ölümü, hükûmetin müdahale etmesine ve yabancı kurumlardan alınan borçların bir kısmını ödemesine neden oldu. Başkan Juscelino Kubitschek'in hükûmeti sırasında Caixa Econômica Federal, kurumun mali yükümlülüklerini yerine getirmek için bir kredi verdi ve krediyi karşılığında sanat koleksiyonlarını ipotek etti. Yıllar sonra, 1970'lerde müzenin Brezilya hükûmetiyle olan borcu yapılandırılarak ve ödendi.

1969'da, müzenin talebi üzerine Brezilya Tarihi ve Sanatsal Miras Enstitüsü (IPHAN), MASP'ın varlıklarını ulusal mirasın bir parçası olarak tescilledi.

1970'lerde Japon müzelerinde kendi koleksiyonundan seçilmiş eserlerle birçok sergi düzenleyerek Doğu Yarımküre'de ün kazandı. 1973'te koleksiyon Brasília'daki Dış İlişkiler Bakanlığı'nda sergilenmiştir. MASP koleksiyonu 1978/79, 1982/83, 1990/91 ve 1995'te Japonya'da yeniden sunuldu. 1992'de Fransız okulunun ve Brezilya manzaralarının eserleri Şili'nin Santiago kentindeki Museo Nacional de Bellas Artes'te ve Bogota'daki Biblioteca Luís Angel Aragón'da sergilendi.

Müze hakkında 2021 yılında, 2024 yılına kadar tamamlanması planlanan ve mevcut binasına yer altı bağlantısı olan 14 katlı bir uzantı inşa etme planları açıklandı.^[12]

Bina

Müzenin mevcut binasının inşaatına 1957 yılında başlanmış ve bina 1968 yılında hizmete açılmıştır. MASP, dikkat çekici brütalist yapısıyla ünlüdür ve Brezilya modern mimarisinin simge yapılarından biri olarak kabul edilir. Bina, São Paulo Merkezi'ni ve ötesindeki Cantareira Dağları'nı görmenin mümkün olduğu Paulista Bulvarı üzerindeki Belvedere Trianon'un eski yerinde yer almaktadır. Araziyi Belediye Binasına satan yatırımcı José Borges de Figueiredo, idareye bağlayıcı olmayan bir mektup yazarak, arazinin "sonsuza kadar halka açık bir yer" olarak korunmasını istedi. Sonraki yıllarda önerilen birçok proje onun isteğini görmezden gelirken, mimar Lina Bo Bardi ve mühendis José Carlos Figueiredo Ferraz nihayetinde bir yer altı bloğu ve bir asma yapı tasarladılar. Yapı, iki büyük beton kirişle birbirine bağlanan dört sütun tarafından desteklenen yerden sekiz metre yükseklikte durmaktadır. 74 metre (243 ft) sütunlar arasındaki o zamanlar dünyanın en büyük serbest açıklığıydı.^[13] Bina, Brezilya'da sözde korumalı betonarme tekniğini başlattı.

İnşaatta toplam yaklaşık 10.000 metrekare (110.000 ft²), kalıcı ve geçici sergi galerilerinin yanı sıra kütüphane, fotoğraf galerisi, film galerisi, video galerisi, iki konferans salonu, restoran, mağaza, atölye odaları, idari ofisler ve teknik alan bulunmaktadır. Lina Bo'nun kendisinin de tanımladığı gibi, binanın kurulumları ve kaplamaları çirkindir.

“	"Beton görünür, badana, büyük Belediye Binası'nı kaplayan kaldırım taşı döşeme, temperli cam, plastik duvarlar. İç boşlukları kaplayan endüstriyel siyah kauçuk zemin kaplaması. Belvedere, İber-Brezilya geleneğine göre, çevresinde bitkiler ve çiçekler bulunan, paralel borularla döşeli bir 'karedir'. Ayrıca su alanları, su bitkileri ile küçük su aynaları vardır. […] Güzelliği aramadım. Ben özgürlüğü aradım".	„

^[14]

2003 yılında bina, Brezilya Tarihi ve Sanatsal Miras Enstitüsü tarafından ulusal miras olarak da tescillendi.

Lina Bo Bardi, müzeografik alanda, tablolar için teşhir destekleri olarak beton blok kaidelere yaslanan temperlenmiş kristal levhalar kullanarak da yenilik yaptı. Amaç, tuvalin ressamın şövale üzerindeki konumunu taklit etmektir, ancak aynı zamanda iki savaş arası İtalyan sergi tasarımında da kökleri vardır.^[15] Artık kullanılmayan bu desteklerin arka yüzünde ressam ve eser hakkında bilgi içeren etiketler yer alıyordu. 1990'ların sonunda, yöntemin yabancı kurum ve sanatçılar tarafından fark edilip uygulanmaya başlanmasıyla, müze bu sergileme modelinden paradoksal bir şekilde vazgeçti.^[16]

1996 ve 2001 yılları arasında müzenin mevcut yönetimi geniş ve tartışmalı bir reform gerçekleştirdi. Genel yapının vazgeçilmez restorasyonuna rağmen, mimar ve kurumun eski müdürü Julio Neves tarafından gerçekleştirilen dramatik değişiklikler arasında Lina Bo tarafından tasarlanan orijinal katın değiştirilmesi, ikinci bir asansörün montajı, üçüncü bir yer altı katının inşası ve bahçelerin yerine su aynalarının ikame edilmesi vardır. Bazı mimarlar, reformun Lina'nın orijinal projesinde derin bir bozulmaya neden olduğunu iddia etmiştir.^[17]

Koleksiyon

Koleksiyonun oluşumu

Koleksiyonun ana eserleri 1947 ile 1960 yılları arasında toplandı. Milano ve Roma'daki ticari galerilerin eski sahibi olan Pietro Maria Bardi, satın alınması gereken eserleri araştırmaktan ve seçmekten sorumluyken, Chateaubriand potansiyel olanları ziyafetler ve cömert törenlerle baştan çıkarmaya çalışarak bağışçılar ve patronlar aradı.

Bu yöntemler, tıpkı müzenin sanat eserlerini orijinalliği uygun bir şekilde doğrulamadan edindiği gerçeği gibi, çok sayıda eleştiri aldı. Bu izlenime, müzenin 2. Dünya Savaşı'ndan hemen sonra uluslararası pazarda sanatın en büyük alıcılarından biri olması sebep olmuştur. Satın almaları bir küratörler konseyinin onayına bağlı olan diğer kurumların aksine, São Paulo Sanat Müzesi parçalarını genellikle hızlı bir şekilde, bazen de telgrafla aldı. Sanat eserleri genellikle Christie's, Marlborough, Sotheby's, Knoedler, Seligman ve Wildenstein'dan satın alındı.

1960'ların sonunda, Chateaubriand'ın basın grubu, artan borçlar ve Roberto Marinho'nun medya şirketlerinin rekabetiyle sorunlarla karşı karşıyaydı. Diários Associados'un mali sıkıntıları müzenin mali kaynaklarının azalmasına neden oldu. Sonuç olarak müze, sanatçıların, şirketlerin ve özel koleksiyonerlerin spontane bağışlarıyla koleksiyonuna yenilerini eklemiştir.

Koleksiyona genel bakış

São Paulo Sanat Müzesi koleksiyonu, Latin Amerika'daki Batı sanatının en büyük ve daha kapsamlı koleksiyonu olarak kabul edilir. Müzede bulunan 8.000 eser arasında Avrupa resim, heykel, çizim, gravür ve dekoratif sanatlardan oluşan koleksiyon öne çıkıyor. Erken modern Fransız ve İtalyan resim okulları, koleksiyonun ana gövdesini oluşturan geniş bir şekilde temsil edilir, ardından ise İspanyol, Portekiz, Flaman, Hollandalı, İngiliz ve Alman ustalar gelir.

Müze ayrıca, Brezilya sanatının 17. yüzyıldan günümüze gelişimini gösteren önemli bir Brezilya sanatı ve Brasiliana koleksiyonuna sahiptir. Müze ayrıca Latin Amerika sanatı ve Kuzey Amerika sanatının önemli varlıklarını bünyesinde barındırır.

Daha küçük bir ölçekte, müzenin varlıkları, Afrika ve Asya sanatları gibi birçok dönemin ve Batılı olmayan farklı medeniyetlerin temsili nesnelerini ve seçkin koleksiyonlar gibi teknolojik, arkeolojik, tarihi ve sanatsal alaka düzeyiyle öne çıkan diğerlerini içerir. Mısır, Etrüsk, Yunan ve Roma antikalarının yanı sıra Kolomb öncesi kültürlerin ve ortaçağ Avrupa sanatının diğer eserleri de müzenin koleksiyonunda bulunur.

Tablolar

İtalyan okulu

Tiziano Vecelli (Tizian olarak bilinir) – 1 resim
Tintoretto, Jacopo Comin – 2 resim
Giambattista Pittoni – 1 resim, Dioniso e Ariadne
Sanzio, Raffaello – 1 Resim, İsa'nın Dirilişi
Botticelli, Sandro - 1 resim, Bakire ve Bebek Vaftizci Yahya ile Çocuk
Mantegna, Andrea – 1 resim
Perugino, Pietro −1 boyama
Allori, Alessandro – 1 resim
d'Antonio, Biagio – 1 resim
Bassano, Jacopo (Jacopo dal Ponte) – 1 resim
Bellini, Giovanni – 1 tablo, Madonna Willys
Bordone, Paris – 1 resim
Guercino – 1 resim
di Cosimo, Piero – 1 resim
Francia, Francesco (Francesco Raibolini) – 1 resim
Giampietrino (Gian Pietro Rizzi) – 1 resim
Nelli, Ottaviano – 1 resim
Reni, Guido – 1 resim
Saraceni, Carlo – 1 resim
del Sellaio, Jacopo – 1 resim

Brezilya ve Amerika

de Almeida Júnior, José Ferraz – 6 resim
do Amaral, Tarsila – 2 resim
Américo de Figueiredo e Mello, Pedro – 2 resim
Calixto de Jesus, Benedito – 3 resim
Di Cavalcanti, Emiliano – 2 resim
Malfatti, Anita – 2 resim
Meirelles de Lima, Victor – 4 resim
Portinari, Candido – 17 resim
do Rêgo Monteiro, Vicente – 2 resim
Rivera, Diego – 2 resim
Segall, Lasar – 2 resim
Stuart, Gilbert – 1 resim
Volpi, Alfredo – 1 resim
Visconti, Eliseu – 2 resim

Fransızlar

Bonnard, Pierre – 1 resim
Cézanne, Paul – 5 resim
Chardin, Jean-Baptiste-Siméon – 1 resim
Clouet, François – 1 resim
Corot, Jean-Baptiste-Camille – 5 resim
Courbet, Gustave – 2 resim
Debret, Jean-Baptiste – 1 resim
Degas (Hilaire-Germain-Edgar De Gas) – 3 resim
Delacroix, Eugène – 4 resim
Drouais, François-Hubert – 1 resim
Fragonard, Jean-Honoré – 2 resim
Gauguin, Paul – 2 resim
Gobert, Pierre – 1 resim
Ingres, Jean-Auguste-Dominique – 3 resim
Lemoyne, François – 1 resim
Léger, Fernand – 1 resim
Manet, Édouard – 4 resim
Matisse, Henry – 2 resim
Mignard, Pierre (ve atölye) – 1 tablo
Modigliani, Amedeo – 5 resim
Monet, Claude – Epte Nehri'nde Tekne Gezisi dahil 2 resim
Nattier, Jean-Marc – 4 resim
Pater, Jean-Baptiste – 1 resim
Picasso, Pablo Ruiz – Suzanne Bloch'un Portresi dahil 3 resim
Poussin, Nicolas – 1 resim
Renoir, Pierre-Auguste – Pembe ve Mavi dahil 12 resim
de Toulouse-Lautrec, Henri – 10 resim
Vestier, Antoine – 1 resim
Vuillard, Édouard – 3 resim

İspanyol

El Greco (Domenikos Theotokopoulos) – 2 resim
Goya y Lucientes, Francisco – 4 resim
Murillo, Bartolomé Esteban – 1 resim
Velázquez, Diego Rodríguez de Silva y - 1 resim, Olivares Kont-Dük Portresi
Zurbarán, Francisco de – 2 resim

Hollanda, Flamenk ve Almanya

Bosch, Hieronymus – 1 resim
Cranach, Lucas (Yaşlı) – 1 resim
Dornicke, Jan van – 1 resim
Dyck, Anthony van - 2 resim
Hals, Frans – 3 resim
Holbein, Hans (Genç) – 1 resim
Massys, Quentin – 1 tablo, Uyumsuz Evlilik
Memling, Hans – 1 resim
Oolen, Jan van – 1 resim
Post, Frans – 5 resim
Rembrandt – 1 tablo, Altın Zincirli Genç Bir Adamın Portresi
Rubens, Peter Paul (ve atölye) – 1 resim
Ruysdael, Salomon van – 1 resim
Van Gogh, Vincent – 5 resim

İngiliz

Constable, John – 1 resim
Gainsborough, Thomas – 3 resim
Hogarth, William – 1 resim
Lawrence, Thomas (ve atölye) – 2 resim
Raeburn, Henry – 1 resim
Reynolds, Joshua – 1 resim
Romney, George – 1 resim
Turner, JMW – 1 resim

Müzede ayrıca bazı küçük fotoğraf, kostüm ve kumaş koleksiyonları, kitsch nesneleri gibi nesneler bulunur.

Hırsızlık olayı

20 Aralık 2007 sabah 5:09 civarında, üç adam MASP'a girdi ve müzenin koleksiyonundaki en değerli parçalar arasında sayılan iki tabloyu çaldı: Cândido Portinari'nin O Lavrador de Café (Kahve Çiftçisi ) ve Pablo Picasso'nun Suzanne Bloch tablosu. Faillerin soygunu^[18] bir hidrolik kriko ve bir levye kullanarak başarıyla gerçekleştirmesi toplamda sadece üç dakika sürdü.^[19] Sanat uzmanları tabloların değerinin ABD doları cinsinden 55-56 milyon dolar civarında olduğunu tahmin ediyor.^[20] Her iki parça da çalındıktan birkaç hafta sonra Brezilya polisi tarafından 8 Ocak 2008'de Greater São Paulo'daki Ferraz de Vasconcelos şehrinde bulundu.^[21] Brezilya Kültür Bakanı Gilberto Gil hırsızların "uluslararası çetelerle bağlantılı" olduğunu tahmin etmesine rağmen iki şüpheli tutuklandı.^[22] Olay, "alarm sistemi ve sensör bulunmadığı" ortaya çıkan müze için "büyük bir utanç"^[22] olarak nitelendirildi. Video güvenlik kameraları baskının bir kısmını kaydetti, ancak kızılötesi özelliği olmadığı için görüntüler belirsizdi."^[19] Ayrıca müze koleksiyonunun hiçbiri sigortalı değildi.^[19] MASP başkanı Julio Neves, modern bir güvenlik sistemini finanse edecek kaynaklara sahip olmadıklarını ve bunun yerine "insanlar ve kameralarla devriye gezerek güvenliği seçtiklerini" belirtti;^[19] olayın ışığında iyileştirmeler sözü verdi. Soygundan sadece iki ay önce, "iki hırsız müzeye girmeye çalıştı ancak tespit edilip kaçtı",^[19] ve 2005'te MASP, "faturaların ödenmemesi nedeniyle elektriği kesilince" geçici olarak kapanmak zorunda kaldı.^[19]

Galeri

Tintoretto (Italian, 1518–1594) Pietà, 1560/65.
Victor Meirelles (1832–1903). Moema, 1866.
Jan van Dornicke (1470–1527). The Crucifixion Triptych, c. 1517.

Velázquez (Spanish, 1599–1660) Portrait of the Count-Duke of Olivares, 1624.
Delacroix (French, 1798–1863) The autumn - Bacchus and Ariadne, 1856/63.
Corot (French, 1796–1875) Gypsy Girl with a mandolin, 1874.
Hans Memling (German, 1435–1494) The mourning Virgem with St. John the Baptist and the pious women of Galilee, 1485/90.
Hans Holbein (German, 1497–1543) The poet Henry Howard, Count of Surrey, c. 1542.
Van Gogh (Dutch, 1853–1890) The Student, 1888.
Guido Reni (1575–1642). The Suicide of Lucretia, 1625–1640.
Hieronymus Bosch (1450–1516). The Temptation of Saint Anthony, c. 1500.

Kaynakça

^ "Relatõrio Anual de Atividas MASP 2019" (PDF) (Portekizce). São Paulo Museum of Art. 2019. s. 43. 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Haziran 2023.
^ "Museum of Art of São Paulo Assis Chateaubriand, São Paulo, Brazil, interactive Google street view photo and map". Geographic.org. 11 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016.
^ Authorities seek shut-down of renowned São Paulo art museum, CBCNews, 19 Ocak 2008, 10 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Haziran 2009
^ ^a ^b São Paulo Museum of Art, Encyclopaedia Itaú Cultural Visual Arts, 10 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Haziran 2009
^ Preciosidades de um MASP sessentão (Portekizce), Hipermeios, 10 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Haziran 2009
^ O Masp pede socorro (Portekizce), Forum Permanente, 10 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Haziran 2009
^ IPHAN – Official note (Portekizce), IPHAN, 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Haziran 2009
^ M., P. (1992), História do MASP, São Paulo: Instituto Quadrante, ss. 10-14, ISBN 85-7234-019-X
^ Anagnost, Adrian (2022). Spatial Orders, Social Forms: Art and the City in Modern Brazil. Yale University Press. s. 100. ISBN 9780300254013.
^ MASP – Um museu no país das idéias audazes (Portekizce), Instituto Lina Bo e P.M. Bardi, 10 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Haziran 2009
^ "The-Bauhaus-in-Brazil-Pedagogy-and-Practice". direct.mit.edu. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2023.
^ Murphy, Adrian (25 Ağustos 2021). "Museu de Arte de São Paulo to build $34.3m 14-storey expansion". MuseumNext (İngilizce). 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2023.
^ Maciel, Carlos Alberto.
^ Oliveira, Fernanda.
^ anagnost, Adrian (2019). "Limitless Museum: P. M. Bardi's Aesthetic Reeducation". Modernism/Modernity. 26 (4): 687-725. doi:10.1353/mod.2019.0055. ISSN 1080-6601.
^ Anagnost, Adrian (2022). Spatial Orders, Social Forms: Art and the City in Modern Brazil. Yale University Press. ss. 218-219n112. ISBN 9780300254013.
^ João Domingues (28 Ekim 2004). "MASP pede socorro!" (Portekizce). Canal Contemporâneo. 14 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007.
^ "Picasso stolen from Brazil museum". BBC News. 20 Aralık 2007. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2017.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MacSwan, Angus (21 Aralık 2007). "Picasso stolen from museum with no alarm". Reuters. Londra. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2023.
^ "Stolen Picasso Painting Found in Brazil". CBS News. 8 Ocak 2008. 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2017.
^ Tavares, Bruno; Pereira, Rodrigo; Godoy, Marcelo (8 Ocak 2008). "Polícia recupera obras roubadas do Masp em dezembro – São Paulo – Estadão". Estadão (Portekizce). 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2017.
^ ^a ^b Phillips, Tom (10 Ocak 2008). "Stolen Picasso recovered undamaged in Brazil". The Guardian. Londra. 5 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2023.