İçeriğe atla

Suvlaki

Suvlaki
Atina'da kalamaki olarak da bilinen suvlaki
Ülke(ler) Yunanistan
TürüYunan mutfağı
TipiSokak Yemeği
Ana malzemelerÇeşitli etler

Suvlaki (Yunanca: σουβλάκι, souvláki, [suˈvlaci]; çoğul: σουβλάκια, souvlákia), şişte ızgara edilmiş küçük et parçaları ve bazen sebzelerden oluşan bir Yunan fast food yiyeceğidir. Genellikle direkt şiş üzerinden sıcakken yenilir. Yanında limon, sos, dilimlenmiş domates ve soğan gibi sebzeler ve kızarmış patates ile birlikte veya pide içine dürüm yapılmış bir şekilde servis edilebilir. Yunanistan ve Kıbrıs'ta genellikle domuz eti kullanılmakla birlikte, bazı bölgelerde ve dünya genelinde tavuk, dana ve kuzu eti de kullanılabilmektedir.

Etimoloji

Suvlaki kelimesi Orta Çağ Yunancası souvla'nın (σούβλα "şiş" anlamına gelir) küçültme eki almış halidir ve Latince subula'dan ödünç alınmıştır.[1][2] "Suvlaki" Makedonya ve kuzey Yunanistan'ın diğer bögelerinde yaygın bir terim iken, güney Yunanistan ve Atina civarında genellikle kalamaki (καλαμάκι yani "küçük kamış") olarak bilinir.

Tarih

Şiş tutmaya yerleri olan ocak ayaklığı, MÖ 17. yy, Akrotiri

Yunan kültüründe şişlerde yemek pişirme uygulaması Tunç Çağı'na kadar uzanmaktadır.[3] Yunanistan'ın Santorini adasında yapılan kazılarda, MÖ 17. yüzyıldaki Thera patlamasından önce adanın yerlileri tarafından kullanılan taştan ocak ayaklıkları ortaya çıkarıldı. Bu bulgulara göre suvlaki "MÖ 2000 yılında Santorini'de popüler bir lezzetti."[4] Bulunan bu ocak ayaklıklarının üstlerinde şişleri tutmak için kullanılan bir takım kanal delikleri ve dibinde de kömürlere hava sağlamak için delikler bulunmaktadır.

Miken Yunanistan'ında Gla, Miken ve Pylos'ta "suvlaki tepsileri" keşfedilmiştir.[3] Miken Yunanlıları tarafından kullanılan "suvlaki tepsileri" (ya da taşınabilir ızgaralar), et şişlerinin altına yerleştirilen dikdörtgen seramik tavalardı.[3] Bu tepsilerin doğrudan bir ateşin üzerine mi yerleştirildiği yoksa tavaların portatif bir barbekü çukuru gibi sıcak kömürleri mi tuttuğu net değildir.[3][5] Kazık desteklerin "Nikorya'da Erken Demir Çağı'na kadar kullanılmaya devam ettiği" görülmektedir.[3] Yunan edebiyatında ise Homeros İlyada'da kazıklarda (ὀβελός) pişirilen et parçalarından bahsetmektedir. Bu yiyecek Aristofanes,[6] Ksenofon,[7] Aristoteles,[8] ve diğerlerinin eserlerinde de bahsedilmektedir.[9][10] Klasik Yunanistan'da küçük bir kazıklar ya da şişler ὀβελίσκος (obeliskos) olarak bilinirdi[11] ve Aristofanes bu tür kazıkların ardıç kuşlarını kızartmak için kullanıldığından bahseder.[12]

Bizans İmparatorluğu'nda, Prodromik Şiirler'in Yunan yazarı Konstantinopolis'te müşterilerine psenasis souglitarea olarak bilinen suvlaki benzeri şişte kızartılmış et dilimleri sunan "sıcak et dükkanlarından" bahseder.[13]

Günümüzdeki suvlaki ilk defa güney Orta Yunanistan'ın Böotya kırsalına yaptığı gezilerde Yunanları "bambu çubukları üzerinde et pişirdiğini" gözlemleyen Fransız bir gezgin olan Gustave Flaubert tarafından tanımlanmıştır.[14] Ancak modern anlamda suvlaki, II. Dünya Savaşı sonrasına kadar yaygınlaşmamıştır.[14] Fast food olarak servis edilen Suvlaki şişleri, 1960'larda Böotya'lı satıcılar tarafından tanıtıldıktan sonra yaygın olarak satılmaya başlanmıştır.[14]

Çeşitleri

Paket servise hazır suvlaki tabağı
Amerika Birleşik Devletlerinde bir restoranda kızarmış patates ile servis edilen tavuk suvlaki

Kalamaki

Kalamaki (καλαμάκι "küçük kamış"), suvlaki kelimesinin halk arasında her türlü dürüm pide için kullanıldığı Atina'da suvlaki ile eşanlamlıdır. Kalamaki'ye domates, biber ve soğan gibi sebzeler ve limon dilimli bir sos da eşlik edebilir. Yunanistan'da Selanik gibi kalamaki'nin suvlaki ile hiçbir şekilde bağlantısının olmadığı bazı yerler vardır; bu bölgelerde suvlaki, Atina'da kalamaki olarak adlandırılan yemeği ifade eder.

Suvlaki-merida

Merída (μερίδα) Yunancada porsiyon anlamına gelir. Suvlaki fast food olarak sade yenirken, kızarmış patates, sebze, sos ve dörde bölünmüş pide ekmeği ile tam bir porsiyon olarak da servis edilir. Genellikle bir tabağa yerleştirilmiş suvlaki-pide (aşağıya bakınız) malzemelerinden oluşur. Çoğunlukla kuzu eti kullanılır, ancak dana gibi diğer etler de kullanılabilir.

Suvlaki pide

Suvlaki-pide, hafifçe ızgara edilmiş bir pidenin içine katlanmış ızgara suvlaki eti, yanında dilimlenmiş domates, soğan, caciki sos ve kızarmış patatesten oluşur - ancak yaygınlaşan bir şekilde yan ürünler pideye eklenmektedir. Bu tür özellikle, Melbourne'un Yunan-Avustralyalı toplumu tarafından işletilen satış noktalarında öne çıkmaktadır.

Bazı bölgelerde domuz eti yerine tavuk kullanıldığında, cacık ve soğanın yerini özel bir sarı hardal sosu ve marul alır. Diğer garnitür ve soslar arasında ktipiti, Rus salatası ve melitzanosalata bulunmaktadır.

Korfu

Korfu'da suvlakiye özel bir domates sosu eklenir ve buna "kırmızı sos" (κόκκινη σάλτσα) denir.

Kıbrıs

Kıbrıs'ta suvlaki hem şişteki küçük et parçalarını hem de yemeği ifade etmektedir. Ortadan yarılarak cep tarzı bir açıklığı oluşturulan büyük bir pide ile yapılır. Bunun içine Kıbrıs suvlakisinde biraz daha büyük parçalar halinde kesilen et (geleneksel olarak kuzu veya domuz eti, son zamanlarda şeftali kebabı veya tavuk) yerleştirilir. Genellikle yanında içinde domates, salatalık ve doğranmış beyaz lahana bulunan bir salata bulunur. Soğan, maydanoz ve yeşil biber turşusu, yoğurt ve cacıki gibi ürünler yaygın eşlikçilerdir. Kıbrıs'ta tüm ızgara etlerde olduğu gibi suvlakiye de her zaman kesilmiş limon eklenir. Marul geleneksel değildir ve turistik beldeler dışında suvlaki'de nadiren kullanılır.

Kaynakça

  1. ^ "Λεξικό της κοινής νεοελληνικής". www.greek-language.gr. 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023. 
  2. ^ Apostolides, Sophocles Evangelinus (9 Mart 2015). Greek Lexicon of the Roman and Byzantine periods (İngilizce). Pelekanos Books. ISBN 978-960-400-725-7. 
  3. ^ a b c d e Hruby, Julie (1 Ocak 2017). "Finding Haute Cuisine: Identifying Shifts in Food Styles from Cooking Vessels". From Cooking Pots to Cultural Practices in the Late Bronze Age Aegean. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023. 
  4. ^ "Prehistoric Gastronomy". Greece Is (İngilizce). 9 Ekim 2015. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023. 
  5. ^ published, Megan Gannon (8 Ocak 2014). "Ancient Greeks Used Portable Grills at Their Picnics". livescience.com (İngilizce). 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023. 
  6. ^ Aristophanes. Akarnalılar 1007, Bulutlar 178, Yaban Arıları 354, Kuşlar 388, 672.
  7. ^ Xenophon. Hellenika, HG3.3.7.
  8. ^ Aristoteles. Siyaset, 1324b19.
  9. ^ "Homer, Iliad, Book 1, line 458". www.perseus.tufts.edu. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023. 
  10. ^ A Mediterranean Feast: The Story of the Birth of the Celebrated Cuisines of the Mediterranean from the Merchants of Venice to the Barbary Corsairs, with More than 500 Recipes - Hardcover. 
  11. ^ Liddell, Henry George (1940). A Greek-English lexicon. Wellcome Library. Oxford : Clarendon Press. 
  12. ^ "Aristophanes, Acharnians, line 1000". www.perseus.tufts.edu. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023. 
  13. ^ Dalby, Andrew (17 Eylül 2019). Tastes of Byzantium: The Cuisine of a Legendary Empire (İngilizce). Bloomsbury USA. ISBN 978-1-83860-036-5. 
  14. ^ a b c Simopoulos, Artemis P.; Bhat, Ramesh Venkataramana (2000). Street Foods (İngilizce). Karger Medical and Scientific Publishers. ISBN 978-3-8055-6927-9. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tokat kebabı</span> patlıcan ve patatesli, kuzu etinden, fırında yapılan Tokata özgü et yemeği

Tokat kebabı; taze kuzu eti, kuyruk yağı, patlıcan, domates, yeşil biber, patates, soğan, sarımsak ve özel pişirilmiş kebap pidesi kullanılarak yapılan Tokat yöresine ait bir yemektir. Tokat'ın dışında; Sivas, Ordu ve Amasya gibi illerde de yöresel farklılıklar gösterebilen Tokat kebapları yapılır. Özel kebap ocaklarında yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Japon mutfağı</span>

Japon mutfağı, Japonya'ya özgü yemek pişirme tarzıdır. Japonya'nın geleneksel mutfağı (washoku), miso çorbası ve diğer yemekler ile pilav üzerine kuruludur ve mevsimlik malzemelere vurgu yapılmaktadır. Garnitürler genellikle balık, salamura sebze ve et suyunda pişirilmiş sebzelerden oluşur. Japonya bir ada ülkesi olduğundan dolayı balık ile diğer deniz ürünleri içeren yemeklere de çok sık rastlanmakta olup genellikle ızgara yapılır, ancak aynı zamanda saşimi veya suşi olarak çiğ olarak da servis edilir. Deniz ürünleri ve sebzeler de tempura olarak hafif bir hamurda kızartılır. Pirinç dışında, soba ve udon gibi erişteler de bir temel gıda maddesidir. Japonya'da ayrıca, oden adı verilen et suyunda balık ürünleri veya sukiyaki ve nikujagada sığır eti gibi birçok kaynatılmış yemek bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Yakitori</span>

Yakitori Japon mutfağından bir tür tavuk kebabıdır. Kushiyaki olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Ketçap</span> domates ile yapılan bir sos

Ketçap, domates, acı biber, şeker ve baharatlardan yapılan bir sos. Zaman zaman soğan, kereviz ve diğer sebzeler de eklenir.

<span class="mw-page-title-main">Musakka</span> Türk mutfağının sebze yemeklerinden

Musakka, Genellikle Orta Doğu ve Balkanlar'da yaygın olan, patlıcan veya patates bazlı bir yemektir. Kıymalı varyasyonları da dâhil olmak üzere birçok yerel ve bölgesel varyasyonları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Yunan mutfağı</span>

Yunan mutfağı, Yunanistan'ın ulusal mutfağıdır. Yüzlerce yıllık Yunan kültürünün mirasçısı mutfaktır. Balkan ve Akdeniz mutfaklarının bir parçasıdır. Girit mutfağını da kapsar. Zeytinyağlı yiyecekler ağırlıklıdır. Batı Anadolu Türk mutfağıyla çok büyük benzerlikler taşır.

<span class="mw-page-title-main">Tayland mutfağı</span>

Tayland mutfağı Tayland'ın milli mutfağıdır. Birden fazla Güneydoğu Asya geleneğini harmanlamıştır ve hafif hazırlanmış, güçlü aromatik unsurlar ihtiva eden yemekleriyle tanınır. Tayland mutfağında baharatlar çok yaygın kullanılmaktadır. Diğer Asya mutfaklarında olduğu gibi Taylandlı şefler de yemeklerde denge, detay ve çeşitliliğe çok önem verirler. Tayland yemeklerinde, her bir yemekte ya da tüm sofrada, ekşi, tatlı, tuzlu ve acı olmak üzere dört ana lezzetin dengesi gözetilir.

<span class="mw-page-title-main">Irak mutfağı</span> Vikimedya liste maddesi

Irak mutfağı, Irak'ın ulusal mutfağıdır. Arap kültürünün mirasçısı olan Irak mutfağı Orta Doğu mutfaklarından etkilenmiştir. Ayrıca Irak mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Güney Irak mutfağı, Kuzey Irak mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler. Irak mutfağı ya da Mezopotamya mutfağı uzun bir geçmişe sahiptir yaklaşık 10.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Günümüzde, ırak mutfağı İran, Kürt ve Arap mutfaklarından etkilenmiştir. Kürt ve Arap mutfağı oldukça tutulmakta olup Irak'ın her yerinde şavurma lokantalarından ırak otellerinin lüks lokantalarına kadar her yerde bulunabilinmektedir. Hızlı yiyecekler, Arap, Kürt ve Batı mutfakları da oldukça popüler olup geniş miktarda bulunabilmektedir. ırak mutfağı Kürtler ve Araplarla binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlardır, pirinç ve bulgurdur. Bu nedenle ırak mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri Kebaplar, Lahmacunlar, Etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup dünyanın her yerinde tanınmakta ve tercih edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye mutfağı</span>

Suriye mutfağı, Suriye'nin ulusal mutfağıdır. Arap ve Kürt kültürünün mirasçısı olan Suriye mutfağı Orta Doğu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Suriye mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Güney Suriye mutfağı, Kuzey Suriye mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler. Suriye mutfağı ya da Mezopotamya mutfağı uzun bir geçmişe sahiptir yaklaşık 10.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Günümüzde, Suriye mutfağı Kürt ve Arap mutfaklarından etkilenmiştir. Kürt ve Arap mutfağı oldukça tutulmakta olup Suriye'nin her yerinde döner lokantalarından Suriye otellerinin lüks lokantalarına kadar her yerde bulunabilinmektedir. Fast Foodlar, Arap, Kürt ve Batı mutfakları da oldukça popüler olup geniş miktarda bulunabilmektedir. Suriye mutfağı Kürtler ve Araplarla binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlardır, pirinç ve bulgurdur. Bu nedenle ırak mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri Kebaplar, lahmacunlar, Etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup dünyanın her yerinde tanınmakta ve tercih edilmektedir. Fast food tarzı Batı kültürünün de arttığı bu devirlerde, fast-food'la yarışabilir hızlı hazırlanabilen bir mutfaktır.

<span class="mw-page-title-main">Kosova mutfağı</span>

Kosova mutfağı, Kosova'ya özgü etnik grupların geleneksel yemeklerinden oluşan, Balkan mutfağının bir temsilcisidir. Arnavutluk ile tarihsel ve etnik bağları nedeniyle, Arnavut mutfağından önemli ölçüde etkilenmiş ve diğer Balkan ülkelerinin unsurlarını da benimsemiştir.

Romanya mutfağı, geleneksel olarak en çok Türk mutfağından, daha sonra da Avusturya, Alman, Yunan ve Macar mutfaklarından etkilenmiştir. Köfteler, çorbalar, dolmalar, tatlılar, salatalar dört yüzden yıldan fazla egemenliği altında kaldıkları Osmanlı İmparatorluğu'nun yemeklerine çok benzer. Alkollü içkilerden en çok şarap içilir. Romanya şarabı, dünyada en çok üretilen ilk on arasındadır. Bira da tercih edilen alkollü içkilerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Caldo de pollo</span>

Caldo de pollo tavuk ve sebzeler içeren Latin Amerika çorbası.

<span class="mw-page-title-main">Picadillo</span>

Picadillo birçok Latin Amerika ülkesinde ve Filipinler'de geleneksel bir yemektir. Kıyma, domates, kuru üzüm, zeytin ve bölgeye göre değişen diğer malzemelerle yapılır. Genellikle pirinçle servis edilir veya taco, tuzlu hamur işleri veya kroket gibi yemeklerde dolgu olarak kullanılır. İsim, "kıymak" anlamına gelen İspanyolca picar kelimesinden gelmektedir.

Bokkeum, Korece "bokkda" fiilinden türetilen bir pişirme yöntemidir. (ko:볶다) Aynı zamanda, "Yemeği pişirmek veya ateşte kızartmak, az miktarda sıvı içeren malzemeler ile yiyecek hazırlama işi" anlamına gelir. Bu yemeklerin, kuru ve ıslak çeşitleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Barbados mutfağı</span>

Barbados mutfağı, Barbados ile alakalı yemek kültürünü ve çeşitlerini belirtir ve açıklar. Barbados mutfağı, çevre ülkelerden birtakım farklılıklara sahiptir ve dünya mutfağı ile ilgilenenler tarafından rağbet görmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sierra Leone mutfağı</span>

Sierra Leone, tarlaları ve yüksek platformları arasında çeşitli nehirleri ve çağlayanları olan bir Afrika bölgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna mutfağı</span>

Ukrayna mutfağı, Ukrayna halkının uzun yıllar biriktirdiği çeşitli yemek pişirme geleneklerinin bir koleksiyonudur. Mutfak, bileşenlerinin geldiği zengin koyu topraktan (chornozem) büyük ölçüde etkilenir ve çoğu zaman birçok bileşeni içerir.

<span class="mw-page-title-main">Senegal mutfağı</span>

Senegal mutfağı, Kuzey Afrika, Fransız ve Portekiz mutfağından etkilenen ve ülkenin en büyüğü Wolof olan birçok etnik gruptan türeyen bir Batı Afrika mutfağıdır. Bölgeye ilk kez 11. yüzyılda nüfuz eden İslam, mutfakta da rol oynuyor. Senegal, 1960'a kadar Fransa'nın bir kolonisiydi. Kolonizasyonundan bu yana, göçmenler Senegal mutfağını diğer birçok bölgeye getirdiler.

<span class="mw-page-title-main">Moldova mutfağı</span>

Moldova mutfağı, Moldova halkının ve onun ayrılıkçı bölgesi Transdinyester yöresindeki yemek kültürüdür. Esas olarak çeşitli etler, patates, lahana ve çeşitli tahıl cinsleri gibi bileşenlerden oluşur. Yerel mutfak Rumen mutfağına çok benzer. Aynı zamanda Osmanlı mutfağından kalan büyük bir etki yanında Yunan, Polonya, Ukrayna ve Rusya dahil olmak üzere bölgedeki diğer mutfaklardan ilham ve unsurlar alır.

<span class="mw-page-title-main">Gyros</span>

Gyros dikey bir döner şişinde pişirilen ve domates, soğan, patates kızartması ve caciki gibi malzemelerle birlikte sarılmış veya pide ekmeğine doldurulmuş olarak servis edilen Yunan kökenli bir yemektir. Yunanistan'da normalde domuz eti veya bazen tavukla yapılırken diğer ülkelerde dana eti ve kuzu eti de kullanılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.