İçeriğe atla

Suveydi Emirliği

Suveydi veya Bingöl Emirliği[1] (1231-1864) yılları arasında Bingöl bölgesinde hüküm süren bir Kürt emirliğiydi.[2][3][4]

Tarih

Kürt tarihçi Şeref Han Bingöl Emirlerinin Bermekî ailesinden geldiğini ve Abbasi halifesi Harun Reşid'in halifeliğinden beri Bingöl'e hükmettiklerini yazmıştır.[5]

12. yüzyılda Eyyubi Hanedanlığı'nın yıkılmasından sonra Bingöl Emirliği kuruldu ve daha sonra Çapakçur adıyla anıldı[6][7]

1508 yılında Safeviler, Bingöl Emirliğine saldırdı. Bu seferde Emir, Abdal Bey tarafından başarısızlığa uğratıldı ancak Emir kısa süre sonra ölünce, halefi Emirliği koruyamadı ve emirlik Safeviler denetimine geçti. 1514'teki Çaldıran Savaşı'ndan sonra Bingöl Emirleri, Abdal'ın ölümünden sonra Osmanlı İmparatorluğu'na tabi oldu.[8][9]

Emirlik toprakları Genç ve Bingöl olarak bölgelere ayrıldı, Emirlik 1864 yılında Osmanlılar tarafından sona erdirildi. Beyliğin yöneticileri Harput şehrine sürüldü.[10] Emirlik ardından birçok eseri miras olarak bıraktı. Ne yazık ki bu tarihî eserlerin sadece bir kısmı günümüze ulaşmıştır.[11]

Kaynakça

  1. ^ Veli, Yadirgi (3 Ağustos 2017). The Political Economy of the Kurds of Turkey. s. 73. ISBN 9781107181236. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2022. 
  2. ^ Kürt ileri gelenleri ve Osmanlı devleti: gelişen kimlikler, rekabet ...S-58. Hakan Özoğlu. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Sebastian, Maisel Kürtler: Yaşam, Kültür ve Toplum Ansiklopedisi. s. 131. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Veliâminof-Zerhof, 1, s: 260. 
  5. ^ (1597). Sharafnama . s. 282. ISBN 9786056652011. 
  6. ^ İbn Hallikan, Vefiyatü'l-Ayan ve Ebnau'z-Zaman, Daru's-Sadr, Beyrut 1968, yak. VII s. 20. 
  7. ^ 1550 Liva Tarihli Çapakçur Tahrir Siciline Göre (PDF). 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  8. ^ Nazmi Sevgen 'Kürtler III', Belgelerle Türk Tarih Dergisi, sayı 7, 1968, s. 57-. 
  9. ^ Nejat Göyünç, “Diyarbakır Beylerbeyliği'nin İlk İdare Taksimi”, Tarih Dergisi, Mart 1969, s. 23-24. 
  10. ^ "S 32-33". 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ I. Bingöl sempozyumu-S 201. 16 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Van</span> Van ilinin merkezi olan şehir

Van, Türkiye'nin Van ilinin merkezi olan şehirdir. Anadolu'nun en büyük kapalı havzası olan Van Gölü kıyısında toprakları verimli, akarsuları bol, iklim koşulları oldukça elverişli bir yerleşim merkezidir. Dünya'nın hâlâ yaşanılan en eski kentlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Bingöl</span> Bingöl ilinin merkezi olan şehir

Bingöl, Bingöl ilinin merkezi olan şehirdir. Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Bölümü'nde doğusunda Solhan, güneyinde Genç, kuzeyinde Adaklı kuzeydoğusunda Karlıova, kuzeybatısında Kiğı ilçeleri, batısında ise Elazığ ili ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Pîr Sultan Abdal</span> Türk halk şairi, ozan

Pîr Sultan Abdal, 16. yüzyılda Anadolu'da yaşadığı varsayılan Alevi-Bektaşi Türk/Türkmen âşık, sözlü Türkçe ve âşık halk edebiyatının, Alevi inancının en önemli temsilcilerinden Yedi Ulu Ozan'dan biri, zakir ve dede.

<span class="mw-page-title-main">Eyyûbîler</span> Orta Doğuda hüküm sürmüş olan geç dönem Orta Çağ Kürt devleti (1171–1250)

Eyyûbîler, Eyyûbîler Devleti veya Eyyûbî Sultanlığı, Zengî Devleti'nin komutanı ve daha sonradan Fâtımî Devleti'nin veziri olan Selahaddin Eyyubi'nin 1171 yılında kurduğu Eyyûbî Hanedanı'nın Mısır ve Suriye'de egemen olduğu Sünni Müslüman bir devlettir. En güçlü olduğu dönemde Mısır, Suriye, Irak, Hicaz, Filistin, Libya, Yemen ve Levant bölgelerini egemenliği altında tutmuştur. 1171'de Selahaddin Eyyubi tarafından Mısır'daki Şii Fâtımî Hâlifeliği'nin ortadan kaldırılmasının ardından doğan bir iktidar boşluğuyla tarih sahnesine çıkan devlet, 1187'de Hıttin Muharebesi ile Kudüs'ü Hristiyanlardan geri almış ve Orta Doğu'da önemli bir güç hâline gelmiştir. Hanedanlık, bölgedeki hâkimiyetini 13. yüzyılın ortalarına kadar sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Cizre</span> Şırnak iline bağlı bir ilçe

Cizre, Türkiye'nin Şırnak iline bağlı bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Sütoluk, Posof</span>

Sütoluk, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Şeref Han</span> Kürt tarihçisi

Şeref Han ya da Şeref Han Bitlisi, , Kürt devlet adamı, siyasetçi, edebiyatçı, şair ve tarihçi. Şerefname'nin yazarıdır.

Hoy Hanlığı veya Dunbuli Beyliği, 1210–1799 yılları arasında Hoy şehri ve çevresinde Dunbuli aşireti tarafından kurulmuş Türkleşmiş Kürt hanlıktı. Hanlığın kökeni Eyyubilere dayandırılmaktadır.

Dimdim Kuşatması, 1609-1610 yıllarında, Safevî Devleti ile Osmanlı İmparatorluğu'nun Sünni Kürtleri arasında gerçekleşen savaş.

<span class="mw-page-title-main">Bitlis Emirliği</span>

Bitlis Emirliği Bitlis'in 24 aşiretinin birleşmesiyle oluşan bir Müslüman Kürt beyliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Botan Emirliği</span> Osmanlı İmparatorluğunda bir Kürt beyliği

Botan Emirliği, 1338-1855 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Güneydoğu Anadolu'da topraklarında bulunan Kürt Emirliklerinden birisidir. Cizre, Şırnak ve Siirt'in Eruh ilçesini içine almaktadır. Emirliğin adını aldığı Bûhtî Kürtleri Orta Çağlarda günümüz Hakkâri ili ile Musul arasında yaşamışlardır. Ayrıca Bûhtî Kürtleri, bazı tarihçiler nezdinde köken olarak Mervani hanedanının kurucusu olan Humeydi Kürtleri ile ilişkilendirilmişlerdir. 16. Yüzyılda yaşamış olan Kürt tarihçi Şerefhan-ı Bitlisi kaleme aldığı Şerefname adlı eserinde; Botan Emirliğinin, isminin cesaret ve savaşçılıklarıyla tanınmış olan Bûhtî aşiretinden aldığını ifade etmektedir. Antropolog Martin van Bruinessen, Botan Emirliğinin askerî gücünün Şıllet ve Çoxsor olarak ikiye ayrıldığını söylemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hakkâri Emirliği</span>

Hakkâri Emirliği, yedi asır boyunca Hakkâri bölgesinde hüküm sürmüş Hakkâri Emirlerinin iktidarını ifade etmektedir. Hakkâri bölgesi günümüz Hakkâri şehrinin sınırlarını aşan bir bölgedir. Batı'da Cizre'ye sınırı olan, doğu'da Urmiye gölüne kadar uzanan, kuzeyde Van'ı içerisine dahil eden Hakkâri Bölgesi güneyde Erbil'e kadar uzanmaktadır. Günümüzde Türkiye sınırları içerisinde Hakkâri diye bilinen şehir ise Colemêrg olarak bilinen Hakkâri Emirliği'nin, İmadiye'den sonraki ikinci merkezi görevi üstlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Palu Beyliği</span>

Palu Beyliği, 16. yüzyıl'ın başında günümüz Türkiye sınırları içerisinde yer almakta olan doğu'da Bingöl ile Genç, kuzey'de Karakoçan ile Kiğı, Batı'da Uluova ve güney'de Akdağ ile çevrili Elazığ ilinin Palu ilçesi merkez olmak üzere kurulmuş ve yönetiminde nesep itibarıyla Abbasiler'e dayanan Sancak Beyleri tarafından 19. yüzyıl başlarına kadar yönetilmiş bir Osmanlı Hükümetidir. Osmanlı döneminde “hükümet sancak” olarak yerli hanedanlardan Cemşid Bey'e Yavuz Sultan Selim döneminde evlada intikal edecek şekilde mülkiyet üzere verilmiştir.

Eğil Beyliği veya Eğil Emirliği, Emir Mansur'un neslinden Pir Bedir tarafından, Mirdasi aşireti ile Diyarbakır yöresinde Zazalar ve bazı Kürt aşiretlerinin yardımıyla 1049 yılında kurulan ve günümüz Eğil ve çevresinde hüküm süren beyliktir.

Mahmudi Beyliği, Hoşap'ta hüküm sürmüş Mahmudi aşiretinin kurmuş olduğu Kürt beyliktir. Mahmudi aşiretinin bölgeye nereden geldiği hakkında ihtilaflı bilgiler mevcuttur. Şerefname'de, Karakoyunlular döneminde Kara Yusuf tarafından Şam'dan veyahut Azerbaycan'dan bölgeye getirildikleri yönünde bilgiler yer almaktadır. Ayrıca Mahmudi aşireti reisi Mahmud Ağa'nın Cizre'den, Azerbaycan'a gittikleri ifade edilmiştir.

Hezo Emirleri, 11. yüzyıl ve 16. yüzyıllar aralığında merkezleri Hezo ve Sason olmak üzere Erzen bölgesini ellerinde tutmuş bir Kürt Beyliğidir.

Şirvan beyliği ya da Küfe beyliği, 1264-1845 yılları arasında var olmuş bir beyliktir.

<span class="mw-page-title-main">I. Dünya Savaşı'nda Kürt isyanları</span>

I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu içinde çeşitli Kürt isyanları patlak verdi. Bu isyanlar başta Kürtlere bağımsız bir devlet vadetmiş olan Birleşik Krallık olmak üzere İtilaf Devletleri tarafından teşvik edilmişti. Buna rağmen İtilaf Devletleri Kürt isyancılara yalnızca sınırlı derecede askeri destek sağladı. İngilizlerin bağımsız bir Kürt devleti vaatleri planlanmış bir Kürt devletine küçük bir bölge ayıran 1920'deki Sevr Antlaşması'nda yer aldı, ancak bu planlar Türk Kurtuluş Savaşı'nı Anadolu Hareketi'nin kazanmasıyla ve 1923'teki Lozan Antlaşması'yla iptal edildi.

Kilis Emirliği 1264 yılında Eyyubi hanedanının dağılmasına kadar Kilis ve Halep bölgelerini yöneten bir Kürt emirliğiydi. Bu beyliğin yöneticileri, en büyük Yezidi filozoflarından ve en önemli veli şahsiyetlerinden biri olan Şeyh Fakhraddin'in torunlarıdır. Bu beyliğin ana dini Yezidilik idi.

Çapakçur Muharebeleri, 1916 yılında Çapakçur şehri için Rusya İmparatorluk kuvvetleri ve Osmanlı Ordusu arasında gerçekleştirilen Osmanlı Ordusu'nun zaferiyle sonuçlanan muharebeler.