İçeriğe atla

Susitna Nehri

Susitna Nehri
Susitna Nehri üzrinde Denali köprüsü
Mount Susitna (4396 fit); Susitna Nehri Deltası (ortada); Knik Arm (önde)

Susitna Nehri (İngilizce Susitna River, Denağinaca Susitnu), Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Güneymerkezî Alaska bölgesinde Matanuska-Susitna Borough ilçesinde Denağinaların coğrafyasında bulunan ve Cook Inlet'e dökülen bir nehir. Uzunluğu 504 km dir. ABD'nin 15. en büyük nehridir[1].

Adlandırma

Nehrin adı Denağinaca «kumlu nehir» anlamına gelen Susitnu adına dayanır.[2] Rus Alaskası döneminde Rus haritacılar tarafından 1847 yılında Suşitna nehri (река Сушитна) adıyla kaydedilmiştir.

Tarih

Batılılar tarafından keşfi ilk kez 1834 yılında Malahov (Малахов) adlı bir kreol tarafından yapılmıştır.[3] 1890 sayımında Susitna köyünde 146 Kenai Denağinası ve 27 ev kaydedilmiştir.

Yerli halk

Nehrin geçtiği topraklarda Alaska Atabasklarından Denağinaların Yukarı Denağinaca lehçesini konuşan Susitnuht’ana («Susitna ahalisi») kabilesi yaşar.

Kolları

  • East Fork Susitna Nehri
  • West Fork Susitna Nehri
  • Yentna Nehri
  • Deshka Nehri
  • Talkeetna Nehri
  • Chulitna Nehri
  • Oshetna Nehri
  • Tyone Nehri
  • Maclaren Nehri

Kaynakça

  1. ^ "Largest Rivers in the United States" (PDF). USGS. 18 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2012. 
  2. ^ Kari, James. 2007. Dena'ina Topical Dictionary. Fairbanks: Alaska Native Language Center.
  3. ^ Dall, 1870, p.12,273

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tuna</span>

Tuna, Almanya'nın güneyinde Kara Orman bölgesinde Donaueschingen kasabasında Brigach ve Breg nehirlerinin birleşmesiyle meydana gelen nehir.

<span class="mw-page-title-main">Mississippi (nehir)</span> Kuzey Amerika kıtası ve ABDnin en uzun akarsuyu.

Mississippi Nehri, Kuzey Amerika'nın en uzun nehridir. Çok büyük bir kısmı ABD (%98.5) ve birazı da Kanada sınırları içinde akar. Kolları olan Missouri ve Jefferson nehirleriyle birlikte toplam uzunluğu 6.275 km'yi bulur ve bu haliyle Nil, Amazon ve Yangtze nehirlerinden sonra dünyanın en büyük 4. nehridir.

<span class="mw-page-title-main">Denağinaca</span>

Denağinaca ya da Denağina dili, ABD'nin Alaska eyaletinde Cook Inlet bölgesinde konuşulan Atabask dillerinden yok olma tehlikesindeki Kızılderili dilidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 1.000 kişilik nüfustan 50 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Matanuska-Susitna Borough</span> Alaska eyaletinde bölge

Matanuska-Susitna ili veya Matanuska-Susitna Borough, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Kızılderili Atabask halklarından Denağinalarca meskun olan bir ili. Borough terimi diğer eyaletlerden farklı olarak Alaska'da yaklaşık county-equivalent terimi ile benzerdir. İlin yönetim merkezi Palmer'dir.

<span class="mw-page-title-main">Colville Nehri</span>

Colville Nehri, Amerika Birleşik Devletlerinin Alaska eyaletinde North Slope Borough ilçesinde 560 km uzunluğunda nehirdir. Beaufort Denizine akar.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Atabaskları</span>

Alaska Atabaskları ya da Alaska Deneleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin daha çok içbölgesinde Alaska Interior adı verilen İç Alaska'da birazı da güneyde Pasifik kıyılarında yaşayan ve Na-Dene dillerinin Atabask dilleri grubunun Kuzey Atabask dilleri alt grubundan dilleri konuşan Kuzey Atabasklarından, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik yerlisi Kızılderili halkları. Alaska yerlilerinin beş ana kültür grubundan birini oluştururlar. Dil temelinde 11 ayrı halk olarak, Ahtnalar, Denağinalar, Guçinler, Hanlar, Değinaklar, Holikaçuklar, Koyukonlar, Yukarı Kuskokvimler, Aşağı Tananalar, Tanakroslar ve Yukarı Tananalar biçiminde sınıflandırılır. Toplam nüfusları yaklaşık 6.400 kişidir ve ancak çok ufak bir kısmı anadillerini konuşabilmektedir. En çok nüfusa sahip olanlar Koyukonlar ile Guçinlerdir. Siyasi, idari ve kültürel açıdan ABD'deki diğer Atabasklardan ayrılırlar. Kanada'daki aynı alt grupta yer alan Kanada Atabasklarına dilce ve kültürce daha yakındırlar ve Guçinler ile Hanların büyük bir kısmı ile Yukarı Tananaların ufacık bir kısmı Kanada'nın Alaska'ya yakın yörelerinde de yaşarlar. Kuzey, batı ve güneyden Eskimo halklarına, doğudan ise ırkdaşı olan Kanada Atabasklarıyla komşudurlar. Eskimolara komşu olanlar Eskimo kültüründen kısmen etkilenmişlerdir. Rus Alaskası döneminde Ruslarla karşılaşan Alaska Atabaskları içinde en çok Ruslaşanlar Pasifik kıyısındaki Denağinalardır. Ekonomik rahatlamaya 1971 yılında kabul edilen Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası (ANCSA) ile kavuşmuşlar ve aynı dönemde dil ve kültürlerini serbest kullanma ve eyaletçe korunma haklarını da elde etmişlerdir. Günümüzde Ahtna ve Denağina haricindeki Alaska Atabasklarının siyasi, ekonomik, yasal ve sosyal savunucusu 1962 yılından beri Tanana Chiefs Conference adlı kâr amacı gütmeyen kabile birliğidir. ABD'deki bütün Amerika yerlileri gibi Alaska Atabasklarının da eğitim, sağlık ve idaresinden ABD İçişleri Bakanlığı bünyesinde Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetimine ait Bureau of Indian Affairs dairesi sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Yukon Nehri</span>

Yukon,, Kuzey Amerika'nın kuzeybatısındaki en önemli su yollarından biri olan nehirdir ve Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaleti ile Kanada'da bulunur. Britanya Kolombiyası'nın kuzeyinden doğan nehir, Kanada'da Yukon Topraklarını geçerek Alaska'ya girer ve İç Alaska'yı doğudan batıya ortadan geçerek Bering Denizi'ne dökülür. Uzunluğu 3,190 km dir. Nehrin su toplama havzasının toplam alanı Teksas ya da Alberta eyaletinden % 25 daha büyüktür. Alaska'da Yukon Nehrine dökülen en büyük nehir Tanana Nehridir.

<span class="mw-page-title-main">Tanana Nehri</span>

Tanana Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin doğusunda İç Alaska bölgesinde Alaska Atabasklarının coğrafyasında bulunan ve Yukon Nehrine dökülen bir nehir. Uzunluğu 940 km dir. Adını Koyukoncadan alan nehrin adı daha sonraları dilcilerce Tanana dillerine verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Koyukuk Nehri</span>

Koyukuk Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin orta kuzeyinde İç Alaska bölgesinde Yukon–Koyukuk Census Area sayım ilçesinde Alaska Atabasklarının coğrafyasında bulunan ve Brooks Sıradağlarının güneyinden çıkıp Yukon Nehrine kuzeyden dökülen bir nehir. Uzunluğu 805 km dir. Adı daha sonraları Alaska Atabasklarından Koyukon Kızılderililerine verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Copper Nehri (Alaska)</span>

Copper Nehri ya da Ahtna Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin güney-ortasında Valdez–Cordova Census Area sayım ilçesinde Ahtnaların coğrafyasında bulunan ve Alaska Körfezine dökülen bir nehir. Uzunluğu 460 km dir. ABD'nin onuncu en büyük nehridir. Pasifik sombalıklarının en yoğun üreme bölgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Chitina Nehri</span>

Chitina Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin güney-ortasında Valdez–Cordova Census Area sayım ilçesinde Ahtnaların coğrafyasında bulunan ve Copper Nehrine dökülen bir nehir. Uzunluğu 193 km dir. Pasifik sombalıklarının en yoğun üreme bölgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kenai Yarımadası</span>

Kenai Yarımadası, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin güney kıyılarında Güneymerkezî Alaska bölgesinde Cook Inlet ile Alaska Körfezi arasında yer alan, Eskimo halklarından Supikler ve Alaska Atabasklarından Denağinalarca meskun olan yarımada.

Susitna şu anlamlara gelebilir:

Alaska'daki nehirler listesi, Alaska'da bulunan nehirlerin büyük olanlarını listeler. Alaska'da 12.000 den fazla nehir, binlerce çay ve dere bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuskokwim Nehri</span>

Kuskokwim Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Güneybatı Alaska bölgesinde bulunan ve İç Alaska'da doğup Kuskokwim Körfezinde Bering Denizine dökülen bir nehir. Uzunluğu 1.130 km dir. ABD'nin dokuzuncu en büyük nehridir.

Denağina ya da Dena'ina/Dena'ina şu anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Innoko Nehri</span>

Innoko Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin orta kuzeyinde İç Alaska bölgesinde Yukon–Koyukuk Census Area sayım ilçesinde Alaska Atabasklarının coğrafyasında bulunan ve Kuskokwim Dağlarındaki Cloudy Dağının güneyinden çıkıp Yukon Nehrine dökülen bir nehir. Uzunluğu 805 km dir. Nehrin üst kısmı Innoko National Wildlife Refuge koruma alanındadır.

<span class="mw-page-title-main">Aşağı Tananalar</span>

Aşağı Tananalar ya da Aşağı Tanana Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesiyle Fairbanks North Star Borough ilçesinde Tanana nehrinin Yukon Nehri'ne döküldüğü aşağı kısımlarında Tanana kasabasından yukarıki mecralarında ve civarında taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 400 kişilik etnik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Black Nehri, Alaska</span>

Black Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesinde Yukon-Koyukuk Census Area sayım ilçesinde bulunan 250 km uzuluğunda bir nehir.

<span class="mw-page-title-main">Zay Nehri</span>

Zay Nehri ya da Zey Nehri Rusya'daki Kama Nehrinin Tataristan'da bulunan sol taraflı kollarından biridir. 219 km uzunluğundaki nehrin havzası 5.020 kilometrekare (1.940 sq mi) alan kaplar. Tataristan'ın Leninogorsky Rayonu'ndaki Mihaylovka'da başlayan nehir, Tübenkama'nın 7 km güneybatısında Kama Nehri'yle birleşir.