İçeriğe atla

Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi

Koordinatlar: 37°54′27″K 40°13′57″D / 37.90750°K 40.23250°D / 37.90750; 40.23250
Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi
Harita
Diğer ad(lar)Surp Sarkis Kilisesi
Hızır İlyas Kilisesi
Çeltik Kilisesi
Genel bilgiler
TürKilise
ŞehirSur, Diyarbakır
ÜlkeTürkiye
Koordinatlar37°54′27″K 40°13′57″D / 37.90750°K 40.23250°D / 37.90750; 40.23250
Tamamlanma16. yüzyıl

Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir kilisedir. Kilise ayrıca Hızır İlyas Kilisesi ya da Çeltik Kilisesi olarak da bilinir. Ortodoks Ermenilere aittir.

Tarihi ve mimarisi

İlk olarak 16. yüzyılda yazılı kaynaklarda yer almıştır.[1] Kilise hakkındaki bilgilere ilk olarak Ğugas İnciciyan'ın (1758-1833) coğrafya kitabında rastlanılmaktadır.[2] Kitapta "1515'te veya 1518'de Surp Teotoros Ana kilisesi camiye dönüştürüldükten sonra bu kilisenin mezarlığında da bu kilise inşa edilir." denilmektedir.[2] İsviçreli tarihçi Max van Berchem'ın Amida adlı eserinde, 1515'lerde Osmanlı Tebaası olan Amidli (Diyarbekirli) Ermenilerin o tarihlerde bu kiliseyi inşa ettiği ve Surp Sarkis adının verildiğine yer vermektedir ve İnciciyan'ın 19. yüzyıldaki bir araştırmasında ise beş horanlı, kâgir ve eski bir Ermeni kilisesi olduğuna işaret edilir.[3] Surp Sarkis Kilisesi günümüzde yakıp yıkılma ve definecilerin kazılarından dolayı büyük bir bölümü tahrip edilirken geriye kalan bölümü ise yıkılma tehlikesiyle karşı karşıyadır.[3]

Ermeni Soykırımı'nda kilisenin cemaati çok azalmıştır. Bir dönem çeltik fabrikası olarak da kullanıldığı için Çeltik Kilisesi olarak da anılmaktadır.[1] İçinde bir okulun da yer aldığı kilise, yukarıda kadınlar mahfili ve giriş katı olarak inşa edilmiştir ve iki katlıdır.[1]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b c Özçelik, Metin (2011). Diyarbakır Merkez Maddi Kültür Varlıkları. Diyarbakır. s. 29. 
  2. ^ a b "Surp Giragos Ermeni Kilisesi | 5. Bölge (Anadolu) | Türkiye Ermenileri Patrikliği". 24 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  3. ^ a b "Diyarbakır'da Surp Sarkis Kilisesi önlem alınmazsa tarihi kilise yıkılacak". Evrensel. 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Akdamar Kilisesi</span> Akdamar (Ahtamar) Adasındaki tarihi kilise

Akdamar Kilisesi, Ahtamar Kilisesi, Surp Haç Kilisesi veya Kutsal Haç Katedrali, Türkiye'nin doğusunda, Van Gölü üzerindeki Akdamar Adası'nda yer alan bir kilisedir. Kudüs'ten İran'a kaçırıldıktan sonra 7. yüzyılda Van yöresine getirildiği rivayet edilen Hakiki Haç'ın bir parçasını barındırmak maksadıyla Kral I. Gagik'in emriyle 915-921 yıllarında Mimar Manuel tarafından inşa edilmiştir. Ermeni Kırımı'ndan sonra cemaatsiz kalan dini yapı bugün müze olarak hizmet vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Surp Giragos Ermeni Kilisesi</span> Diyarbakırdaki Ermeni Ortodoks Kilisesi

Surp Giragos Ermeni Kilisesi veya Aziz Kyriakos Kilisesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde bulunan ve 2016 senesinde hükûmet tarafından kamulaştırılmış olan tarihi bir Ermeni Apostolik Kilisesi.

Günümüz Türkiye topraklarında bulunan Ermeni Apostolik, Katolik ve Evanjelik kiliseleri listesi;

<span class="mw-page-title-main">Surp Nigoğayos Ermeni Kilisesi (Fatih)</span> İstanbul, Topkapıda kilise

Surp Nigoğayos Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Topkapı semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 1630 tarihli bir elyazmasında bu bölgede bir kilisenin varlığı geçse de kilisenin ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir. Kayıtlara göre kilise inşasına 1813'te başlanmış, 1823’te kilise ikinci kez inşa edilmiştir. 1832’de ise üçüncü kez inşa edilen kilise nedeni bilinmemekle birlikte harap olur ve 1831'de İstanbul Ermeni Patriği Isdepanos II. Ağavni yeni bir kilise inşası için Sultan II. Mahmut'a başvurur. Vartan Kalfa Tıngıryan'ın mimarlığında yeniden inşa edile kilise 1894 depreminde zarar görerek yenilenir. I. Dünya Savaşı'nda askeri amaçlarla kullanılan kilise 1927'de yenilenerek Patrik Mesrob I. Naroyan tarafından açılır. 1987 yılında onarımdan geçen kilise 2000 yılında tekrar onarım görerek Aram Ateşyan tarafından ibadete açılır.

Taksim Surp Harutyun Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beyoğlu ilçesi Taksim semtinde bulunan Ermeni kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Dzınunt Surp Asdvadzadzni Kilisesi</span>

Dzınunt Surp Asdvadzadzni Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Bakırköy ilçesi Sakızağacı semtinde bulunan Ermeni kilisesi. Hovahannes Dadyan tarafından 1844'te inşa edilen kilise 1847 yılında fermanla onarılmıştır. 1999'da yeniden onarımdan geçen kilise İstanbul Ermeni Patriği II. Mesrob tarafından ibadete açılmıştır. Kilise bahçesine Dadyan ailesi mensupları gömülüdür.

<span class="mw-page-title-main">Beyoğlu Surp Yerrortutyun Kilisesi</span>

Surp Yerrortutyun Ermeni Kilisesi ya da Beyoğlu Üç Horan Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beyoğlu ilçesi Galatasaray semtinde bulunan Ermeni kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Surp Harutyun Ermeni Kilisesi (Fatih)</span>

Kumkapı Surp Harutyun Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Kumkapı semtinde bulunan Ermeni kilisesi.

Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Eyüpsultan ilçesinde bulunan Ermeni kilisesi. Daha önce bölgede var olan kilise 1785'te yıkılarak yerine ahşap edilen ahşap kilise 1841'de yıkılır ve 1855'te kâgir olarak yeniden inşa edilir. Kilise 2000 yılında onarılmış olup İstanbul Ermeni Patriği II. Mesrob tarafından ibadete açılmıştır.

Surp Stepanos Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beyoğlu ilçesinin Halıcıoğlu semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 17. yüzyılda Eğin'den gelen Ermeni göçmenlerin Hasköy'e yerleştirilmeleriyle bu göçmenler semtte bir kiremit fabrikası açmıştır. 1703 yılında Rahip Haçadur evinde bir şapel açmış, daha sonra küçük ve ahşap olan bir Surp Stephanos Kilisesi inşa edilmiştir. Harutyun Amira Bezciyan'ın vasiyeti olan bir ferman ile 1831'de taş olarak Hassa mimarları Kazaz Hovhannes Amira Serveryan ve Krikor Amira Balyan tarafından inşa edilmiştir. 1845'te yenilenen kilise 1904'te yeniden bir onarımdan geçmiş, I. Dünya Savaşı'nda askeri depo olarak sonrasında ise göçmen yurdu olarak kullanılmıştır. 1930'da yeniden onarılarak ibadete açılan kilisenin arazisi 1975'te Haliç Köprüsü yapımı için istimlak edilmiştir. Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi'nin alt galerisinde 30 yıl barınan kilise 2007 yılında Halıcıoğlu Mezarlığı içinde inşa edilen şapelde varlığını sürdürmektedir. Şapelin açılışını İstanbul Ermeni Patriği II. Mesrob yapmıştır.

Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beşiktaş ilçesinin Ortaköy semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 17. yüzyılda Eğin'den bölgeye gelen Ermenilerin burada 1665 yılında Surp Giragos adlı bir kilise inşa ettikleri bilinmektedir. 1725'te Ermeni Patriği IX. Hovahannes zamanında tekrar inşa edilerek Surp Asdvadzadzin olarak adlandırılan kilisenin yerine 1825'te taş bir kilise inşa edilmiştir. 2012 yılında restore edilen kilise ibadete açıktır.

Yerevman Surp Haç Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beşiktaş ilçesinin Kuruçeşme semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 1798'de inşa edilen kilise 1834'te Garabed Amira Balyan tarafından onarılır. Harutyun Amira Yerganyan tarafından 1835'te kilisenin bitişiğine Tarkmançats Ermeni İlköğretim Okulu inşa edilmiştir. 1975 ve 1988 yıllarında onarılarak İstanbul Ermeni Patriği I. Şınorhk tarafından ibadete açılan kilise son onarımını 2007'de görmüş ve Patrik II. Mesrob tarafından ibadete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Beşiktaş Surp Asdvadzadzin Kilisesi</span>

Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beşiktaş ilçesinde bulunan Ermeni kilisesi. 1838'de hassa mimarı Garabed Amira Balyan tarafından kâgir olarak inşa edilen kilise 1987'de Ermeni Patriği I. Şınorhk zamanında yenilenmiş, 1993'te avlusuna Garabed ve Sarkis Balyan'ın büstleri yerleştirilmiştir. 2013 yılında yenilenen kilisede Artin Dadyan Paşa gömülüdür.

<span class="mw-page-title-main">Gedikpaşa Surp Hovhannes Kilisesi</span>

Surp Hovhannes Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Gedikpaşa semtinde bulunan bir Ermeni kilisesidir. 1849'da inşa edilen kilisenin bir yangın sonucu yıkılmasından sonra 1876'da inşa edilen kilise daha sonra restore edilerek 1895'te tekrar ibadete açıldı. 1950'de tekrar restore edilen kilise 1972'de bir yangından etkilendikten sonra tekrar onarılmış ve 1986'da tümden restore edilerek İstanbul Ermeni Patriği I. Şınorhk tarafından ibadete açılmıştır. Son olarak 2006 yılında restore edilen kilise Patrik II. Mesrob tarafından ibadete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Surp Hıreşdagabed Kilisesi</span> Türkiyedeki Ermeni Kilisesi

Surp Hıreşdagabed Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Ayvansaray mahallesinde bulunan Ermeni kilisesi.

Surp Nigoğayos Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beykoz ilçesinde bulunan Ermeni Apostolik kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Surp Garabet Kilisesi (Üsküdar)</span> Ermeni Apostolik Kilisesine bağlı bir kurum

Surp Garabet Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Üsküdar ilçesinde bulunan Ermeni kilisesi. 1593'ten önce inşa edilen kilise 1617 ve 1727 tarihlerinde yenilenmiştir. 1844 yılında tekrar onarılan kilise 1887'de bir yangında kül olur ve 1888'de kâgir olarak yeniden inşa edilir. 2006 yılında onarılan kilise İstanbul Ermeni Patriği II. Mesrob tarafından ibadete açılmıştır. Yapı 4 Ağustos 1983 tarihinde 1. derece kentsel sit alanı olarak tescil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi</span> İstanbulda bir kilise

Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesi Karaköy semtinde bulunan Ermeni kilisesi. İstanbul'un fethinden önce İstanbul'a yerleşmiş olan Ermeniler ve Cenevizliler arasındaki iyi ilişkilerin bir sonucu olarak Cenevizliler kendilerine ait bir kutsal alanı Ermenilere satar. Kırım-Kefe kentinden İstanbul'a gelen Goms veya Gozma adlı bir hayırsever Ermeni tüccar, Cenevizlilerden alınmış olan bu arsa üzerine bir kilise inşa ettirir. Aved adlı bir demirci ustasının da kilisenin mihrabını tamamlayıp yanına Surp Haç Mabedi'ni inşa ettiği bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Surp Tateos - Surp Partoğomeos Kilisesi</span>

Surp Tateos – Surp Partoğomeos Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Yenikapı semtinde bulunan Ermeni kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Surp Sarkis Anıt Mezar Şapeli</span>

Surp Sarkis Anıt Mezar Şapeli, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Zeytinburnu ilçesi Balıklı semtinde bulunan Ermeni kilisesi. Balıklı Ermeni Mezarlığı'nın girişinde bulunan şapel 1985'te inşa edilmiştir. Mimarı Yetvart Şahbaz'dır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.