İçeriğe atla

Suriye-Türkiye normalleşmesi

Suriye-Türkiye normalleşmesi
TarihAralık 2022 - günümüz
KonumRusya, Suriye, Türkiye
Diğer adıSuriye ve Türkiye arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi
NedenMülteci krizi,[1] ayrılıkçılık, ekonomik kriz
PatronsBaşbakan Muhammed Şiya es-Sudani[2]
Alexander Lavrentiev
Katılanlar Irak
 Rusya
 Suriye
 Türkiye

Suriye-Türkiye normalleşmesi, Suriye krizinin ardından zarar gören Suriye-Türkiye ilişkilerini onarma girişimlerini ifade etmektedir. Türkiye 2011 yılı öncesinde Suriye'nin güçlü bir müttefiki olarak görülmekteydi. İki ülke arasındaki diplomatik bağlar 26 Mart 2012 tarihi itibarıyla kopmuştur.

İlk açık çaba, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun Türkiye-Suriye ilişkilerini eski haline getirme potansiyelini dile getirdiği Ağustos 2022'ye kadar izlenebilir. Bu, Suriye hükümetinin sınırların korunması ve terörizm ve ayrılıkçı faaliyetlerle mücadele tedbirleri de dâhil olmak üzere olumlu komşuluk ilişkileri konusunda güvence vermesi koşuluna bağlıydı.

Suriye hükûmetinin pozisyonu, Türk güçlerinin Suriye topraklarından çekilmediği sürece müzakerelerde ilerleme kaydedilemeyeceği yönünde.[3] Türkiye-Suriye uzlaşmasını destekleyen taraflar iki ülke liderleri arasında bir zirve düzenlemek istiyorlar. Muhalif Suriye Ulusal Koalisyonu ise bu girişimi ne destekliyor ne de karşı çıkıyor. Aralık 2022'de Moskova'da Suriye, Türkiye ve Rusya savunma bakanları arasında üçlü bir zirve düzenlendi.[4] 7 Temmuz 2024'te Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Esad'ı istediği zaman Türkiye'de bir toplantıya davet edebileceğini belirtti.[5]

Arka plan

Ayrıca bakınız: Suriye İç Savaşı'nda Türkiye

26 Mart 2012'de Ankara, Esad'ı onaylamadığını göstermek için Şam'daki büyükelçiliğini kapatma kararı aldı.[6] Ancak Halep'teki konsolosluk açık kaldı.[7] Haziran 2012'de Suriye Silahlı Kuvvetleri, Suriye karasuları üzerinde bir Türk savaş uçağını düşürdü.[8]

Konular

Mülteciler

Türkiye'nin Beşşar Esad hükûmeti ile yakınlaşmasının en önemli katalizörlerinden biri 13 yıldır devam eden mülteci krizidir. Son dönemde Türk siyasi partileri ve güçleri Suriyeli mültecileri geri gönderme isteklerini dile getirdiler.[9] Türk vatandaşları ile Türkiye'de yaşayan Suriyeliler arasında yaşanan çatışmalar ve şiddet olayları, Suriyeli muhalifler ile Türk yetkililer arasında gerginliğe yol açmıştır. Milyonlarca mültecinin varlığı, zorluklarla karşı karşıya olan Türk ekonomisi üzerinde de yük oluşturmaktadır. Mültecilerin büyük şehirlere güvenli bir şekilde geri dönmesi, Türkiye'nin ilişkilerin yeniden başlatılması için öne sürdüğü şartlardan biridir.[]

Ayrılıkçılık

Her iki tarafın da Suriye'nin kuzeydoğusunda 2016 yılında kurulan özerk yönetimin ayrılıkçı arzularından endişe duyduğu biliniyor.[10] SDG, Ankara'nın şiddetle karşı çıktığı bir öneri olan bu bölgede seçimler düzenlemeyi amaçlıyor.[11]

Suriye uzlaşması

Türkiye, Suriye ihtilafına, resmi muhalefet ile Şam hükûmeti arasında kapsamlı bir ulusal birlik hükûmetine yol açacak müzakerelere dayalı bir çözüm bulunması çağrısında bulunmaktadır.

Zaman çizelgesi

  • 11 Ağustos 2022 - Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suriyeli mevkidaşı Faysal Mikdad ile Ekim 2021'deki Bağlantısızlar Hareketi toplantısı sırasında kısa bir görüşme yaptığını açıkladı. Suriyeli muhalif bölgelerde protestolar meydana geldi.[12]
  • 23 Ağustos 2022 - Türk Dışişleri Bakanı, ülkesinin Suriye ile diyalog için hiçbir önkoşulu olmadığını açıkladı.[13]
  • Eylül 2022, Türk istihbarat şefi Hakan Fidan'ın Şam'ı ziyaret ettiği bildirildi.[14]
  • 16 Eylül 2022 - Hürriyet gazetesi Erdoğan'ın Özbekistan'daki Şanghay İşbirliği Örgütü Zirvesi'nde Esad'la görüşmek istediğini yazdı.[15]
  • 3 Nisan 2023 - İran'ın yanı sıra üç ülkenin dışişleri bakan yardımcıları Moskova'da bir araya geldiler.
  • 25 Nisan 2023 - Dört ülkenin savunma bakanları Suriye'de güvenliğin güçlendirilmesi ve Ankara ile Şam arasında normalleşme konularını görüşmek üzere Moskova'da bir araya geldiler.
  • 7 Mayıs 2023 - Suriye'nin Arap Birliği üyeliğinin askıya alınması kararı kaldırıldı.[16]
  • 28 Mayıs 2023 - Cumhurbaşkanı Erdoğan beş yıllık yeni bir dönem kazandı. Normalleşme yoluna devam etme olasılığı konusunda şüpheler var.
  • 17 Temmuz 2023 - Cumhurbaşkanı Erdoğan, Başkan Esad ile görüşmeye hazır olduğunu ancak diyalog için çekilmenin şart koşulmasının “kabul edilemez” olduğunu söyledi.[17] "Meselenin onların bize yaklaşımı" olduğunu da sözlerine ekledi. "Türkiye'nin Kuzey Suriye'yi terk etmesini istiyorlar. Bu olamaz çünkü biz terörizmle mücadele ediyoruz." dedi.
  • 19 Temmuz 2023 - SDG liderleri normalleşmeye karşı uyarıda bulundu.[18]
  • 9 Ağustos 2023 - Esad verdiği bir röportajda şunları söyledi: "Bizim amacımız Türkiye'nin Suriye topraklarından çekilmesi ama Erdoğan Türkiye'nin varlığını meşrulaştırmak istiyor. Bu nedenle Erdoğan'ın şartlarında bir görüşme gerçekleşemez."[19]
  • 5 Eylül 2023 - Erdoğan, Suriye'yi eleştirerek normalleşme yolunda olumlu adımlar atmadığını söyledi
  • 28 Mayıs 2024 - Erdoğan'ın müttefiki Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli, Suriye hükûmeti ile askeri işbirliği çağrısında bulundu.
  • 17 Haziran 2024 - Aydınlık gazetesi, bir süredir askıya alınan müzakerelerin yeniden başlaması için Türk Silahlı Kuvvetlerinden bir askeri heyet ile Suriye askeri heyeti arasında Lazkiye'deki Hmeymim Üssü'nde bir toplantı yapıldığını bildirdi. Bir sonraki toplantının Irak'ın başkenti Bağdat'ta yapılacağı da bildirildi.[20]
  • 26 Haziran 2024 - Esad, Rus elçi Lavrentiev ile yaptığı görüşmede ülkesinin Türkiye ile ilişkilerle ilgili tüm girişimlere açık olduğunu belirtti.

Tepkiler

  •  İran: 13 Ocak 2023 tarihinde İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahian, Suriye ve Türkiye arasında gelişen ilişkileri memnuniyetle karşıladı.
  •  Irak: Irak, Nisan 2024'ten bu yana Ankara ve Şam arasındaki yakınlaşmanın arabuluculuğuna büyük ölçüde katılmıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Turkey Hosts Syria Opposition After Outreach to Assad". Voice of America. 3 Ocak 2023. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  2. ^ "Iraqi PM says Baghdad works on Syria-Turkey reconciliation". 1 Haziran 2024. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  3. ^ "Syria says no dialogue with Turkey before Ankara announces plans to withdraw its troops". AP News. 4 Haziran 2024. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  4. ^ "Russian, Syrian, Turkish defence ministers meet in Moscow for first talks since 2011". France 24. 28 Aralık 2022. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  5. ^ "Erdogan to invite Assad for talks to restore Turkey-Syria ties". Reuters. 7 Temmuz 2024. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024. 
  6. ^ "Turkey shuts embassy in Syria to isolate Assad | Reuters". 
  7. ^ "Turkey temporarily closes its embassy in Damascus". The Times of Israel. 26 Mart 2012. 
  8. ^ "Syrian military says it downed Turkish fighter jet". 22 Haziran 2012. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024 – www.bbc.com vasıtasıyla. 
  9. ^ "Turkey's main opposition leader hopes to meet with Assad to discuss refugee problem". Turkish Minute (İngilizce). 5 Temmuz 2024. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024. 
  10. ^ "Kurds fear 'everything will change' if Syria, Turkey reconcile | Reuters". 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  11. ^ "Turkey signals a new military intervention in Syria if Kurdish groups hold local elections". AP News. 30 Mayıs 2024. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  12. ^ "Assad opponents in Syria protest Turkish 'reconciliation' call | Reuters". 
  13. ^ "Turkey has no preconditions for dialogue with Syria - foreign minister | Reuters". 
  14. ^ "Turkish, Syrian intelligence chiefs meet: reports". 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  15. ^ "Erdogan wanted to meet Syria's Assad - Turkish media | Reuters". 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  16. ^ "Arab League votes to re-admit Syria, after 11 years of suspension". 7 Mayıs 2023. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024 – Le Monde vasıtasıyla. 
  17. ^ "Turkey's Erdoğan says he is open to meeting with Syria's Assad". 
  18. ^ "Damascus-Ankara normalisation would deepen Syrian crisis, warns Kurdish-led SDF". 19 Temmuz 2023. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  19. ^ "Syria's Assad tamps down expectations of closer ties with Turkey, Arab world | Reuters". 11 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  20. ^ "Syrian, Turkish officials to meet in Baghdad soon". 6 Haziran 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Suriye</span> Batı Asya ülkesi

Suriye, resmî adıyla Suriye Arap Cumhuriyeti, Doğu Akdeniz ve Levant'ta yer alan bir Batı Asya ülkesidir. Batıda Akdeniz, kuzeyde Türkiye, doğu ve güneydoğuda Irak, güneyde Ürdün ve güneybatıda İsrail ve Lübnan ile sınırlanan ve 14 vilayetten oluşan üniter bir cumhuriyettir. Verimli ovalar, yüksek dağlar ve çöllerden oluşan bir ülke olan Suriye, çoğunluğu Suriyeli Araplar, Kürtler, Türkmenler, Süryaniler, Ermeniler, Çerkesler, Arnavutlar ve Rumlar olmak üzere çeşitli etnik ve dinî gruplara ev sahipliği yapmaktadır. Dinî gruplar arasında Sünniler, Hristiyanlar, Nusayriler, Dürziler ve Yezidiler bulunmaktadır. Suriye'nin başkenti ve en büyük şehri Şam'dır. Araplar en büyük etnik gruptur ve Sünniler en büyük dinî gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Beşşar Esad</span> Suriye Arap Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı

Beşşaru Hafızı'l-Esed veya kısaca Beşşaru'l-Esed, Suriye devlet başkanı ve Suriye Baas Partisi'nin lideridir. İsminin Beşar Esad, Beşşar Esed gibi formları Türk basın-yayın araçlarıyla meşhur hâle getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abdülhalim Haddam</span> Suriyeli siyasetçi (1932-2020)

Abdülhalim Haddam 1984'ten 2005'e kadar Suriye devlet başkan yardımcısı ve Lübnan'da "Yüksek Komiser" olan Suriyeli bir politikacıydı. Görevinden istifa edip 2005'te Hafız'ın oğlu ve halefi Beşşar Esad'ın belirli politikalarını protesto etmek için ülkeyi terk edene kadar uzun zamandır Hafız Esad'a sadık biri olarak biliniyordu. Görevdeyken önemli bir servet biriktirdi: 1994'te açılan bir Credit Suisse hesabında, Suisse sırlarına göre Eylül 2003'te yaklaşık 90 milyon İsviçre frangı vardı.

<span class="mw-page-title-main">2012 Suriye parlamento seçimleri</span>

Suriye'de 7 Mayıs 2012 tarihinde Suriye Halk Meclisi üyelerini seçmek üzere parlamento seçimleri yapıldı. Seçimler, 26 Şubat 2012 tarihinde yapılan referandumda yeni anayasanın onaylanmasının ardından gerçekleşti.

<span class="mw-page-title-main">Ahrar uş-Şam</span> İslamcı Silahlı Sünni-Köktenci Militan örgüt

Ahrar uş-Şam ya da tam adıyla Şam'ın Hürleri İslami Hareketi, Suriye'de 2011 yılında Halep'te kurulan ve Beşşar Esad yönetimine karşı savaşan muhalif gruptur. Merkezleri İdlib'dedir. 2011 yılından bu yana aktif faaliyet göstermektedir. Sünni ve Selefi mücahidlerden oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bab el-Hava Sınır Kapısı</span>

Bab el-Hava Sınır Kapısı, Suriye ile Türkiye arasındaki uluslararası geçişlere açık Suriye sınır kapısı. Sınırın Türkiye tarafında ise Cilvegözü Sınır Kapısı bulunmaktadır. Bu kapılar, İskenderun ile Suriye'nin Halep kentleri arasında M45 Suriye Karayolu ve D827 Türk Karayolu üzerinde yer almakta ve kamyon ve otobüs uzun hatlarında kullanılan bir sınır geçiş noktasıdır. Sınırın Türk tarafında en yakın şehir Hatay İline bağlı Reyhanlı ilçesi ve Suriye tarafında en yakın yerleşim yeri olarak El-Dana ve Atarib kasabaları bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bakanlar Kurulu (Suriye)</span> Suriyenin bakanlar kurulu

Suriye Kabinesi veya Bakanlar Kurulu, Suriye Arap Cumhuriyeti'nin en üst yürütme organıdır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye İç Savaşı'ndaki silahlı gruplar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde, Suriye İç Savaşı'nda faaliyet gösteren silahlı grupların bir listesidir. Savaş, Suriye hükûmeti ile müttefikleri, hükûmete muhalif gruplar ile müttefikleri, silahlı İslamcı ve cihatçı örgütler, ülkenin kuzeyindeki Kürtler ile müttefikleri ve Irak ve Şam İslam Devleti olmak üzere beş gruba ayrılır. Aşağıdaki liste, yalnızca silahlı faaliyet gösteren veya destek veren ülke ve kuruluşları içermekte, siyasi destek veren ülke ve kuruluşları kapsamamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye muhalefeti</span> Esad ailesinin Suriyedeki yönetimine muhalif bir grup

Suriye muhalefeti, Suriye Ulusal Koalisyonu ve alternatif bir Suriye hükûmeti olarak belirli toprak kontrolüne sahip Suriye hükûmeti karşıtı gruplar tarafından temsil edilen siyasi yapıdır.

Cisr eş-Şuğur harekâtı, 4 Haziran 2011 tarihinde Suriye İç Savaşı'nın sivil ayaklanma safhası sırasında Suriye askerlerinin Suriye'nin Cisr eş-Şuğur şehrinde gerçekleştirdiği bir operasyon. Suriyeli muhalefet, bunu demokrasi yanlısı protestoculara karşı bir darbe olarak nitelendirirken hükûmet, askerlerin terörist grupları hedef aldığını söylemiştir. Operasyon 12 Haziran 2011'de sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">2014 Suriye devlet başkanlığı seçimi</span> Suriyenin cumhurbaşkanını belirleyen seçim

Suriye'de 3 Haziran 2014 tarihinde devlet başkanlığı seçimleri yapıldı. Seçimlerin demokratik olmadığı konusunda akademik bir görüş birliği bulunmaktadır. Sonuç, geçerli oyların %90'ından fazlasını alan Beşşar Esad için ezici bir zafer oldu. Esad 16 Temmuz'da Şam'daki başkanlık sarayında üçüncü bir yedi yıllık dönem için yemin etti.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Kürtleri</span> Etnik grup

Suriye Kürtleri, Suriye'de doğmuş veya ikamet eden Kürtlerdir. Kürtler, Uluslararası Azınlık Hakları Grubu, CIA The World Factbook ve hükûmet yanlısı kaynaklara göre ülke nüfusunun %10 ila %15'ini oluşturan Suriye'deki en büyük etnik azınlıktır. Suriye Kürtleri, hükûmet tarafından rutin bir ayrımcılığa ve zorbalığa maruz kaldılar.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Millî Ordusu</span> Suriye hükümetine muhalif silahlı bir örgüt

Suriye Millî Ordusu, Önceki ismiyle Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) veya Türk destekli Özgür Suriye Ordusu (TÖSO), Suriyeli muhalif örgütleri kapsayan ve çoğunluğu Suriyeli Arap ve Türkmen milislerden oluşan koalisyon. 30 Mayıs 2017'de Türkiye'nin himayesinde kurulmuştur ve Haziran 2011'den bu yana Suriye İç Savaşı'nda faaliyet gösteren muhalif örgütleri kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">2012 Suriye anayasa referandumu</span> Suriyede yapılan yedinci halk oylaması

Suriye'de 26 Şubat 2012 tarihinde bir anayasa referandumu yapıldı. Suriye İç Savaşı'na tepki olarak Devlet Başkanı Beşşar Esad yeni bir anayasa hazırlanmasını emretmişti. Referandum yabancı gözlemciler tarafından izlenmedi.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Arnus</span> Suriyenin 68. başbakanı

Hüseyin Arnus Suriyeli siyasetçi. Suriye'de 11 Haziran 2020 tarihinden 14 Eylül 2024 tarihine kadar başbakanlık makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Suriye'de Türkiye</span>

Türk Silahlı Kuvvetleri ve Suriye Millî Ordusu, Suriye İç Savaşı sırasında Ağustos 2016'dan bu yana Suriye'nin kuzeyini kontrol etmektedir. Bu bölgeler sözde Suriyeli muhaliflere bağlı bir hükûmeti kabul etseler de, gerçekte ademi merkeziyetçi yerel konseyler ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ikili yetkisi altında ayrı bir devlettir. Bu durum bazı kaynaklarca bir işgal olarak nitelendirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">2021 Suriye devlet başkanlığı seçimi</span> Suriyenin cumhurbaşkanını belirleyen seçim

Suriye'de 26 Mayıs 2021 tarihinde devlet başkanlığı seçimleri yapıldı ve gurbetçiler 20 Mayıs'ta yurt dışındaki bazı büyükelçiliklerde oy kullanabildi. Üç aday görevdeki başkan Beşşar Esad, Mahmud Ahmed Marey ve Abdullah Sallum Abdullah idi. Seçimlerin özgür ve adil olmadığı düşünülüyordu. Birleşmiş Milletler seçimleri "yetkisi olmayan" gayrimeşru bir süreç olarak kınadı; Baas rejimini BM'nin 2254 sayılı kararını baltalamakla ve uluslararası gözetim altında "özgür ve adil seçimler" yapılmasını öngören BM destekli siyasi çözümü engellemekle suçladı.

<span class="mw-page-title-main">2007 Suriye devlet başkanlığı seçimi</span> Suriyenin cumhurbaşkanını belirleyen seçim

Devlet başkanı adayı Beşşar Esad'ı onaylamak için bir referandum, Suriye Halk Meclisinin 10 Mayıs 2007'de görevdeki ikinci dönemine önermek için oy birliğiyle oy vermesinin ardından 27 Mayıs 2007'de Suriye'de yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ali Abdullah Eyüb</span> Suriyeli siyasetçi ve asker

Korgeneral Ali Abdullah Eyüb Suriye'nin eski başbakan yardımcısı olarak görev yapmış Suriyeli üst düzey bir subaydır. Eski savunma bakanıdır ve 1 Ocak 2018 tarihinde Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad tarafından şahsen atanmıştır. General Eyüb, manevra oluşumlarına komuta etme konusunda uzun bir deneyime sahiptir ve aynı zamanda kara harbi uzmanı olarak tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye'nin dış ilişkileri</span> Suriyenin dış ilişkilerine genel bakış

Ulusal güvenliği sağlamak, Arap komşuları arasındaki etkisini artırmak ve Golan Tepeleri'nin geri alınmasını sağlamak Suriye Arap Cumhuriyeti'nin dış politikasının temel hedefleri olmuştur. Suriye, tarihinin birçok noktasında Türkiye, İsrail, Irak ve Lübnan gibi coğrafi olarak kültürel komşularıyla şiddetli bir gerilim yaşadı. Suriye, Arap Baharı ve Suriye İç Savaşı öncesinde 21. yüzyılda bölgesindeki birçok devletle ilişkilerinde bir gelişme yaşadı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.