İçeriğe atla

Suriye'deki İslamcı ayaklanma

Suriye'deki İslamcı ayaklanma

1982'de Hama İslami ayaklanması'ndan bir görünüm
Tarih16 Haziran 1979 - 28 Şubat 1982
(2 yıl, 8 ay, 1 hafta ve 5 gün)
Bölge
Sebepİslamcıların laik Baas Partisi'nden rahatsız olması
Sonuç Suriye hükümetinin zaferi
Taraflar
Müslüman KardeşlerSuriye Suriye
Komutanlar ve liderler
İsam el-Attar
Adnan Said
Said Havva
Ali Sadreddin Beyenuni
Adnan Uqla
Suriye Hafız Esad
Suriye Rıfat Esad
Suriye Şafik Fayad
Suriye Hikmat el-Şihai
Suriye Ali Haydar
Suriye Ali Duba
Güçler
Binlerce İslamcı 80.000
Kayıplar
10.000 1.000


Suriye'deki İslamcı ayaklanma, Müslüman Kardeşler'in 1976'da suikastlarla başlattığı, 1980 yılından 1982 yılında kadar ise bir dizi ayaklanma ile devam eden ayaklanmadır. Ayaklanma, Suriye'yi kontrol eden laik Baas Partisi'ne karşı çıkarıldı. İslamcılar sivillere, devlet görevlilerine ve askerlere yaptıkları saldırıların ardından ayaklanma çıkardı ve 1982 Hama Harekâtı ile ayaklanma bastırıldı.[1]

Tarih

1976-1979 arası

1976'da Suriye, Lübnan'ı işgal ettikten sonra, ülkede bir dizi suikast gerçekleşti. Suikasta kurban gidenler; Suriyeli memurlar ve hükûmet görevlileri ile doktorlar, öğretmenlerdi. Ancak bu kurbanların ortak yönü vardı. Kurbanların çoğu Nusayri (Arap Alevisi) idi. Nusayrilerin hedef alınmasında, İslamcıların onları kafir olarak ilan etmesi etkilidir. Suikastları üstlenen bir örgüt olmadı. Ancak hedef alınan kişilere bakılarak suikastları hükûmete en büyük muhalefeti oluşturan Müslüman Kardeşler tarafından işlendiği anlaşıldı.

Haziran 1979 - Ocak 1982

16 Haziran 1979'da büyük bir suikast düzenlendi. Suikastın kurbanları Halep Topçu Okulunda bulunan öğrencilerdi. Katliam günü bir okul personeli ve Yüzbaşı İbrahim Yusuf, öğrencileri yemek salonunda bir araya getirdi. Tam bu sırada okul personeli ve Yüzbaşının izini ile Müslüman Kardeşler'e bağlı militanlar öğrencilerin üzerlerine kurşun yağdırdı. Resmi raporda 32 genç öldü. Resmi olmayan kaynaklar ölü sayısını 83'e kadar yükseltiyordu.

Bu katliamda dâhil olmak üzere Baasçılar ve Arap Alevilerine yönelik saldırılarda 300'den fazla kişi öldürüldü. Sadece Baasçılar ve Aleviler değil, aynı zamanda cinayetleri kınayan bir düzine din adamı Müslüman Kardeşler tarafından öldürüldü. Bunların arasında en sansasyonel cinayet 2 Şubat 1980'de Süleymaniye'de öldürülen Şeyh Muhammed el-Şami'dir.

8 Mart 1980 Baas ihtilalin on yedinci yıldönümünün öncesinde, Suriye şehirleri, gerçekleşen suikastlar sonucunda güvensiz hale gelmişlerdi. Tam bu dönemde Halep'te Müslüman Kardeşler'in liderliğinde dini ve laik birçok organizasyonla birlikte grev ilan etti. Hükûmet ülkedeki asayişi sağlamak için harekete geçti. Tanklar ve helikopterlerle desteklenen on binlerce asker, Halep'e girdi. Halep ve civarında, yüzlerce gösterici öldürüldü ve sekiz bin kişi tutuklandı. Nisan ayında bölgedeki ayaklanma ezildi.

Şam'da Müslüman Kardeşler'e bağlı eylemciler 26 Haziran 1980'de, Suriye başkanı Hafız Esad'a iki el bomba atmış, ardından makineli tüfeklerle ateş etmiştir. Ancak Hafız Esad suikast girişiminden sağ kurtuldu. Bu suikast girişiminin ardından devlet, Müslüman Kardeşler'e sert bir şekilde müdahale etti.

27 Haziran 1980'de Palmira'daki cezaevinde tutuklu bulunan 1152 İslamcı, devlet tarafından öldürüldü. Bir aydan kısa bir süre sonra, Müslüman Kardeşler'e üyeleri infaz edilmeye başlandı.

Müslüman Kardeşler'e bağlı eylemciler, Ağustos 1980'de, Halep'te askerlere yaptıkları bir saldırı sonrasında, ordu üssüne yakın bölgede bulunan bir apartmanı bombaladı. Saldırıda yaklaşık 80 sivil hayatını kaybetti.

Nisan 1981'de, Hama yakınlarında bulunan bir Alevi köyüne silahlı saldırı gerçekleşti ancak püskürtüldü. Saldırı sonrasında eylemcilere yardım ettikleri düşünülen 400 Hamalı idam edildi.

Resmi bilgilere göre, Müslüman Kardeşler'e bağlı eylemcilerin, 1981 yılının Ağustos, Eylül ve Kasım aylarında Şam'daki hükûmet ve askeri hedeflere karşı düzenlenen üç bombalı saldırıda yüzlerce kişi hayatını kaybetmişti.

2 Şubat 1982 Hama İslami ayaklanması

1980'lerin başında Hama, ülke çapındaki İslamcı ayaklanmanın merkezi konumundaydı. Ordu, Nisan 1981'de buradaki Müslüman Kardeşler'e bağlı eylemcileri bulup öldürdü. 2 Şubat 1982'de Müslüman Kardeşler, Hama şehrini ele geçirerek büyük bir ayaklanma başlattı. Ordu, ayaklanmaya Hama'yı bombalayarak karşılık verdi. Hava saldırıları ile zayıflayan eylemcilere karşı Suriye Ordusu, kara kuvvetleri ile Hama'ya girdi. Baas karşıtları, hava bombalanması sonucunda ölenlerin çoğunluğunu sivillerin olduğunu iddia etmişler ve 1000-25.000 ölü arasında rakam zikretmişlerdir.

Ayaklanma sonrası

Hafız Esad, tüm muhalefeti bastırmıştı. 1990'lı yılların ortalarında gücünü yitirdiği anlaşılan Müslüman Kardeşler'in hapsedilen üyeleri serbest bırakıldı. 2000 yılında Hafız Esad'ın ölümünden sonra oğlu Beşşar Esad iktidara geldi. Beşşar Esad, babasına göre daha ılımlıydı ve siyasi tartışmalara açık olduğunu belirtmişti. Müslüman Kardeşler bu durumdan faydalanabilmek için Mayıs 2001'de Londra'da siyasi şiddeti reddeden bir anlayışla, modern, demokratik bir devlet kurulması çağrısında bulundu. Müslüman Kardeşler'e üye olmaktan hapis yatanlar birçok siyasi mahkûmla birlikte affedildi ve serbest bırakıldı. Ancak, "Şam baharı" adı verilen bu durum kısa ömürlü olmuş; aynı yıl, verilen siyasi özgürlük aniden iptal edilmişti.

Her ne kadar kendilerine uygulanan baskılar devam etiyse de sürgündeki liderler, İslamcıların silahsız bir şekilde iktidara gelebileceklerini düşünüyorlardı. Sloganları da oldukça Batılıydı: İslam devleti kurulmayacak, laik sistem korunacaktı. Bu sözler Müslüman Kardeşler'in lideri Ali Ali Sadreddin Beyenuni, Ocak 2006'da verdiği röportajda söylenmişti. İslamcıların demokratik bir şekilde iktidara gelmesi fikri, 2002 yılında İslamcıların AKP ile Türkiye'de iktidara gelmesi ile güçlenmişti.

Ancak silahsız bir şekilde iktidara gelme fikri yıllar geçtikçe önemini yitirmeye başlamıştı. Çünkü demokratik yöntemlerle iktidara gelinebilecek bir ortam bulunmuyordu. 2011 yılında Arap Baharı'ndan etkilenen Müslüman Kardeşler'e sempati duyan insanlar sokaklara döküldü. Ancak olaylar kısa bir süre sonra kontrolden çıktı ve iç savaşa dönüştü.

Ayaklanma sırasında suikastlar

1976-1979 yılları arasındaki suikastlar

  • Hama Garnizon Komutanı Albay Ali Haydar, Ekim 1976'da öldürüldü
  • Şam Üniversitesi Rektörü Dr. Muhammed el-Fadıl, Şubat 1977'de öldürüldü
  • Tuğgeneral Abdülhamid Rızzık Haziran 1977'de öldürüldü
  • Suriye diş hekimi Dr. İbrahim Na'ama, Mart 1978'de öldürüldü
  • İçişleri Bakanlığı polis müdürü Albay Ahmed Halil Ağustos 1978'de öldürüldü
  • Yüksek Savunma Yüksek Mahkemesi Cumhuriyet Savcısı Adil Mini, Nisan 1979'da öldürüldü.
  • Başkan Hafız Esad'ın doktoru olan nörolog Dr. Muhammed Şehadet Halil, Ağustos 1979'da öldürüldü.

1980-1982 yılları arasındaki suikastlar

  • Lübnan'daki El-Havadis dergisinin yayıncısı Salim el-Levzi, Mart 1980'de bir Suriyeli tarafından öldürüldü.
  • Beyrut'taki gazeteciler birliği başkanı Riyad Taha Temmuz 1980'de öldü.
  • Müslüman Kardeşler İsam el-Attar'ın eski genel müdürü Benan et-Tantavi, Temmuz 1980'de Aachen'da öldürüldü.
  • Baas Partisi'nin kurucularından El-Bitar, 21 Temmuz 1980'de Paris'te öldürüldü.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Sufism and Sufi Brotherhoods in Syria and Palestine". ou.edu. 14 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hama Katliamı</span> Suriye hükûmetinin, Hamadaki ayaklanmayı bastırmak amacıyla gerçekleştirdiği katliam

Hama katliâmı, 2 Şubat 1982'de Suriye hükûmetinin Müslüman Kardeşler'in Hama şehrinde başlattığı ayaklanmayı bastırmak amacıyla saldırarak binlerce kişiyi öldürdüğü katliam. Uluslararası Af Örgütü'ne göre ölenlerin sayısı 10.000-25.000 arasında olmasına rağmen gerçek rakam bunun çok üstünde veya altında olabilir. Suriye hükûmeti ölenlerin sayısı hakkında resmî bir açıklama yapmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Abdülhalim Haddam</span> Suriyeli siyasetçi (1932-2020)

Abdülhalim Haddam 1984'ten 2005'e kadar Suriye devlet başkan yardımcısı ve Lübnan'da "Yüksek Komiser" olan Suriyeli bir politikacıydı. Görevinden istifa edip 2005'te Hafız'ın oğlu ve halefi Beşşar Esad'ın belirli politikalarını protesto etmek için ülkeyi terk edene kadar uzun zamandır Hafız Esad'a sadık biri olarak biliniyordu. Görevdeyken önemli bir servet biriktirdi: 1994'te açılan bir Credit Suisse hesabında, Suisse sırlarına göre Eylül 2003'te yaklaşık 90 milyon İsviçre frangı vardı.

Temmuz 2012 Şam Saldırısı, 18 Temmuz 2012 tarihinde Şam'ın merkezinde yapılan Ulusal Güvenlik Toplantısı nın olduğu binada gerçekleşen bombalı bir saldırıdır. Saldırıyı muhalif Özgür Suriye Ordusu ve İslam Tugayı üstlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed el-Hatib</span> Suriyeli siyasetçi (1933-1982)

Ahmed Hasan el-Hatib, Suriyeli siyasetçi. Ahmed el-Hatib, Hafız Esad tarafından devrilen Devlet Başkanı Nureddin el-Etâsî'nin yerine atanan törensel bir Suriye devlet başkanıydı. Ahmed el-Hatib, iktidardaki Baas Partisi'nin sivil bir üyesiydi. 4 ay kadar vekâleten devlet başkanlığı yaptıktan sonra, 22 Şubat 1971 tarihinde görevini Hafız Esad'a devretti. El-Hatib daha sonra Suriye Halk Meclisi başkanı oldu.

<span class="mw-page-title-main">Asıf Şevket</span> Büşra Esedin kocası

Asıf Şevket Suriyeli siyasetçi. Eylül 2011'den bombalı saldırıda öldürüldüğü 18 Temmuz 2012 tarihine kadar Suriye savunma bakan yardımcısı.

<span class="mw-page-title-main">Müslüman Kardeşler (Suriye)</span> İslamcı ideolojiye sahip Müslüman Kardeşlerin bir kolu

Suriye Müslüman Kardeşleri İslamcı ideolojiye sahip Müslüman Kardeşler'in bir koludur. Suriye'de bulunan Müslüman Kardeşler'in Mısır Kardeşleri ile zayıf bir bağı olduğu ve grubun kuruluşunda kendisini ılımlı olarak ve en son manifestosu olan 2012 Nisan bildirgesinde amacını bireysel haklara saygıyı taahhüt eder ibaresi ile çoğulculuk ve demokrasiyi ilerletme olarak tanımladığı ve İslam kelimesine bir vurguda bulunmadığı belirtilir. 1940 yılında kurulmuştur. Uzun yıllar özgür eylem veya faaliyet yapamamıştır. Suriye İç Savaşı başlayınca, Beşşar Esad yönetimine karşı muhaliflerin saflarına geçmiştir. Günümüzde başkanlığını Muhammed Riyad el-Şefik yapmaktadır. Merkezi Halep veya Humus'tadır.

Suriye'de lâiklik, 1920 yılında Suriye'yi işgal eden Fransızlar tarafından oluşturulan Manda yönetimi tarafından başlatıldı. Fransızlar tarafından bastırılan 1920 Halep İsyanı'nı başlatan İbrahim Hananu seküleristti. İbrahim Hananu, isyanın bastırılmasından sonra Suriye'nin bağımsızlığı için mücadele etmeye devam etmiş ve Ulusal Blok'u kurmuştur. Ulusal Blok, laik temelli bağımsız bir Suriye kurma hedefi ile hareket etmiş ve yapmış olduğu siyasi mücadele ile 1946 yılında Suriye'yi bağımsızlığa kavuşturmuştur. Lâik sistem, bağımsızlıktan sonra da devam etmiştir. Bu dönemde yükselişte olan Arap sosyalizmini benimseyen Baas Partisi 1963 yılında bir darbe ile iktidara gelmiştir. Arap sosyalizmi, milliyetçiliği ve lâikliği birleştirmiş bir düşünceydi.

1964 Hama isyanı, Suriye'de 1963 darbesi ile iktidara gelen laik Baas Partisi ile İslamcı Müslüman Kardeşler arasındaki ilk çatışmadır. İsyan, askerî güçle bastırıldı. 70-100 isyancı öldürülmesi ile biten isyan sonucunda Hama kentindeki bazı mahalleler harap oldu. Hama daha sonra, Suriye'deki İslamcı ayaklanmanın merkezi olacaktı.

Baas Taburları olarak da bilinen Baas Tugayları, neredeyse tamamen Sünni Müslümanların Suriye Baas Partisi üyelerinden oluşan gönüllü bir milis. Suriye'den ve birçok Arap ülkesinden, Beşar Esad'ın Suriye Hükûmetine sadık, Halep'te, Bölge Sekreteri Hilal Hilal'in komutasında kuruldu. İsyancılar, Halep'in doğu yarısının çoğunu 2012 yazında aldı. İlk olarak, Baas Tugayları, hükûmet binalarını ve diğer kilit tesisatları korumak için kullanıldı. Şehirde, ancak güçleri Kasım 2012'deki 5.000 üyeden Aralık 2013'te 7.000'e yükseldikçe rolleri genişlemiştir. O zamandan beri de Lazkiye ve Tartus'ta birimler oluşmuştur. 2013'ün sonunda Tugaylar Şam'da konuşlandırmaya başladı, kontrol noktalarını yönetmeye ve "hafif lojistik operasyonları" yürütmeye başladı. 2014'ün başlarında Eski Halep Şehri'ne düzenlenen saldırıya öncülük ettiler.

<span class="mw-page-title-main">1963 Suriye askerî darbesi</span> Baas Partisini Suriyede iktidara getiren askeri darbe

1963 Suriye askeri darbesi ya da Suriye hükûmetinin adlandırmasıyla 8 Mart Devrimi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Suriye Bölgesel Şubesi Askerî Komitesi tarafından 8 Mart 1963'te gerçekleştirilen askerî bir darbeydi. Planlamada ve bu planın uygulanmasında, partinin Irak Bölgesel Şubesinin Şubat 1963'te gerçekleştirdiği askerî darbeden esinlenilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Suriye tarihi</span> Suriyenin tarihi

Suriye tarihi, mevcut Suriye Arap Cumhuriyeti topraklarında ve Suriye bölgesinde meydana gelen olayları kapsar. Antik çağlar boyunca, mevcut Suriye Arap Cumhuriyeti toprakları, Sümerler, Mitanniler, Asurlular, Babiller, Mısırlılar, Hititler, Kenanlılar, Fenikeliler, Aramiler, Amoriler, Persler, Yunanlar ve Romalılar dahil olmak üzere çeşitli medeniyetler tarafından işgal edildi ve yönetildi. Suriye, ilk kez 24 Ekim 1945'te, Suriye hükûmeti tarafından Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın imzalanmasıyla bağımsız bir ülke olarak ortaya çıktı ve Nisan 1946'da Fransa'nın Milletler Cemiyeti tarafından verilen Suriye'nin "nüfusa idari tavsiye ve yardım sağlama" yetkisi fiilen sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Selahaddin el-Bitar</span> Suriyeli siyasetçi (1912-1980)

Selahaddin el-Bitar, 1940'ların başında Mişel Eflak ile birlikte Arap Baas Partisini kuran Suriyeli politikacı. 1930'ların başında Paris'te Eflak ile birlikte öğrenci olarak, ikisi milliyetçilik ve sosyalizmin yönlerini birleştiren bir doktrin formüle etti. Bitar daha sonra Suriye'deki birkaç Baasçı hükûmette başbakan olarak görev yaptı, ancak parti daha radikal hale geldikçe partiden yabancılaştı. 1966'da ülkeden kaçtı, çoğunlukla Avrupa'da yaşadı ve 1980'de suikaste uğrayana kadar siyasi olarak aktif kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Ekrem el-Havrani</span> Suriyeli siyasetçi (1912-1996)

Ekrem el-Havrani, Suriye'de yaygın popülist, milliyetçi hareketin oluşmasında ve Baas Partisi'nin yükselişinde önemli rol oynamış Suriyeli politikacı. 1940'ların başından 1963'te sürgüne gidişine kadar Suriye siyasetinde oldukça etkiliydi. Havrani, bir hükûmet bakanlığı ve Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin ortak başkan yardımcılığı da dahil olmak üzere çeşitli görevlerde bulundu. Avustralya'daki RMIT Üniversitesi'nde kablosuz ağ mühendisliği ve sinyal işleme alanında öğretim görevlisi ve araştırmacı olan Ekrem el-Havrani'nin dedesidir.

<span class="mw-page-title-main">1966 Suriye askerî darbesi</span> Suriyede neo-Baasçıları iktidara getiren askeri darbe

1966 Suriye askerî darbesi, 21-23 Şubat tarihleri arasında Suriye Arap Cumhuriyeti hükûmetinin devrildiği ve değiştirildiği olaylara atıfta bulunur. Arap Sosyalist Baas Partisi'nin iktidardaki Ulusal Komutanlığı, partinin Salah Cedid liderliğindeki Askeri Komite ve Bölge Komutanlığı birliği tarafından iktidardan uzaklaştırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Düzeltici Hareket (Suriye)</span> Hafız Esad liderliğindeki 1970 darbesi

Düzeltici Hareket Düzeltici Devrim veya 1970 darbesi olarak da anılan olay, Suriye'de 13 Kasım 1970'te General Hafız Esad liderliğindeki bir darbeyle başlatılan siyasi bir hareketti. Esad'ın Suriye'de devrimci kabul edilen reform programı, devletin ve Baas partisinin "milliyetçi sosyalist çizgisini" sürdürmeyi ve geliştirmeyi amaçlıyordu. Esad, 2000 yılındaki ölümüne kadar Suriye'yi yönetecekti ve ardından yerine oğlu Beşşar Esad geçti.

<span class="mw-page-title-main">Suriye'nin modern tarihi</span> 1918 sonrası Suriye tarihi

Suriye'nin modern tarihi, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlıların Suriye üzerindeki kontrolünün Fransız kuvvetleri tarafından sona erdirilmesi İşgal Edilmiş Düşman Toprakları Yönetimi'nin kurulmasıyla başlar. Kısa ömürlü Suriye Arap Krallığı 1920'de ortaya çıktı, ancak kısa bir süre sonra Fransız Mandası halini aldı. Manda, kısa ömürlü özerk Halep Devleti, Şam Devleti, Nusayri Devleti ve Cebel el-Dürzi Devleti'ni kurdu. Özerklikler 1930'da Mandatör Suriye Cumhuriyeti'ne dönüştürüldü. Suriye Cumhuriyeti, Nisan 1946'da bağımsızlığını kazandı. Cumhuriyet, Arap-İsrail Savaşı'na katıldı ve 1950'ler ve 1960'lar boyunca siyasi istikrarsızlık durumunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Suriye'de siyaset</span> Suriyenin siyasi sistemi

Suriye Arap Cumhuriyeti'nde siyaset, çok partili temsili olan yarı başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşir. Devlet Başkanı Beşşar Esad ve onun Arap Sosyalist Baas Partisi, 1970 darbesinden bu yana ülke siyasetinde baskın güçler olarak kaldılar.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesinin tarihi</span>

Bu madde, Baas Partisinin Suriye Bölgesel Şubesinin tarihini detaylandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Selim Hatum</span> Suriyeli asker ve siyasetçi (1928-1967)

Selim Hatum, 1960'larda Suriye siyasetinde önemli bir rol oynayan Suriye Ordusu subayıydı. Arap Sosyalist Baas Partisinin Suriye Bölgesel Kolunun bir üyesi olarak 1966'da Suriye'de gerçekleşen ve yine bir Baasçı olan Emin el-Hafız hükûmetini deviren darbede etkili oldu. Aynı yıl, yeni hükûmeti kuran ancak kendisini önemli bir pozisyondan uzaklaştıran meslektaşlarına karşı kendi bölgesi olan Cebel el-Dürzi'de bir ayaklanma başlattı. Hakkında tutuklama emri çıkarılması üzerine Suriye'den kaçtı, ancak 1967'de geri döndü ve daha sonra hapse atılarak idam edildi.

<span class="mw-page-title-main">Casim Elvan</span> Suriyeli asker (1928-2018)

Casim Elvan, özellikle Şam yakınlarındaki Katana Üssü'nün komutanlığını yaptığı Birleşik Arap Cumhuriyeti (BAC) döneminde (1958-1961) Suriye Ordusunun önde gelen yarbaylardan biriydi. BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın sadık bir destekçisi olan Elvan, Suriye'nin 1961'de birlikten ayrılmasına karşı çıktı ve 1962'de ayrılıkçı hükûmeti devirmek için iki başarısız darbe girişimine liderlik etti.