İçeriğe atla

Sur

Çin'de bulunan Çin Seddi.
İspanya'nın Ávila kentinde bulunan surlar.
Türkiye'de bulunan İstanbul Surları.
Yıkılmadan önce Berlin Duvarı, 1986
Hırvatistan'ın Dubrovnik kentinde bulunan surlar.

Sur, bir yerleşim yerini savunma amacıyla inşa edilen bir tür tahkimattır. Antik dönemlerden beri yerleşim yerleri ya da kalelerin etrafına inşa edilen surlar, Berlin Duvarı örneğindeki gibi modern dönemlerde de kullanılır. Tarihî surlar üzerinde, savunmayı ve gözetleme kabiliyetini artırmak amacıyla yuvarlak ya da köşeli surdan daha yüksek şekilde yapılan kulelere 'burç' adı verilir. Modern sur amacını taşıyan duvarlarda ise bu yapılara sadece gözetleme kulesi denir. Kimi surlarda, etkinliği artırmak için surun dış cephesine hendek kazılır.

Surlar nelerden inşa edilir?

Surların günümüze değin ulaşabilmesinin sebeplerinden birisi, varoluşları itibarı ile dayanıklı materyallerden inşa edilmiş olmalarıdır. Surlar dayanıklı taşlardan yapılırken, örneğin antik çağa ait sivil mimari günümüze nispeten daha az ulaşabilmiştir. Surların inşasında çoğu zaman devşirme adı verilen, daha önce kullanımda olan malzemelerin yeniden kullanılması da önemli bir rol oynamıştır. Bunun dışında sur inşası için çok sayıda işçinin seferber edilmesi gerekirdi.

Surlar nelerin göstergesidir?

Surların varlıkları, genelde savaşçı bir döneme ve içeride korunmak istenen yapı, zenginlik ve insanların varlığına kanıt niteliğinde görülebilir. Her ne kadar savunma amacı ile inşa edilmiş olsalar bile surlar, dekorasyon ya da sivil mimariden ekler de barındırabilirler. Bir surun inşası, çevresindeki bazı binaları tahrip ederek, diğerlerinin mimari parçalarını bünyesine katarak veya mevcut iletişim yollarını değiştirerek, çevrelediği yerleşimin önceden var olan kentsel donanımını etkiler. Bir surun belirlediği sınırlar, yerleşimin gelecekteki gelişimini de belirler. Dolayısıyla surlar zaman zaman savunma fonksiyonunun dışında, o şehrin prestij ve şanını ifade etmeye yarayan araçlar olarak da görülmüştür. Örneğin Aydın'daki Afrodisias kenti surları için bu söylenebilir.[1]

Surların tarihi nasıl belirlenir?

Yazıt gibi yazılı kaynaklarla belirli bir tarih verilmiyorsa, surların tarihleri belirlenirken en güvenilir yöntem stratigrafik arkeolojidir. Bu yöntem uygulanırken de, kesmelerden tarihlendirmeye yarayacak malzeme çıkması beklenir. Başka bir tarihlendirme yöntemi ise inşa stilidir. Helenistik dönemde inşa edilen bir sur, kullandığı taş ve inşa teknikleri açısından, daha sonra inşa edilmiş surlardan ayrılacaktır. Örneğin helenistik dönemde kesme taş kullanımı görülmemektedir.

Antik dönem surlarına örnekler

Ayakta kalan Orta Çağ surlarına örnekler

İtalya İtalya

Macaristan Macaristan

Polonya Polonya

Portekiz Portekiz

Romanya Romanya

Modern dönem surları

Berliner Duvarı, Potsdamer Platz, 1985

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ C. Ratté, New research on the urban development of Aphrodisias in Late Antiquity, içinde: D. Parrish (editör Urbanism in Western Asia Minor. New Studies on Aphrodisias, Ephesos, Hierapolis, Pergamon, Perge and Xanthos (Portsmouth 2001), 116-147.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Alanya Kalesi</span> Kale

Alanya Kalesi, Antalya'nın ilçesi Alanya'nın simgelerinden biri olan kale. Denizden yaklaşık olarak 250 metre kadar yükselen bir yarımada üzerinde bulunmaktadır. Surlarının uzunluğu toplam olarak 6,5 kilometredir.

<span class="mw-page-title-main">Almería</span> İspanyanın Almería ilinde belediye

Almería İspanya 'nın Endülüs bölgesinde bulunan şehir. Akdeniz'de Güney İspanya'da bir yerleşim yeri olan şehir ve bölgesi önemli bir turizm potansiyeline sahiptir.

Nara Kalesi, Çanakkale'ye 6 km uzaklıkta bulunan Osmanlı kalesi. Yapımına 3. Selim döneminde başlanmış, 2. Mahmut döneminde tamamlanmıştır. Duvarlarında antik Abidos kentinin kalıntılarının kullanıldığı öne sürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Muratpaşa</span> Antalya ilçesi

Muratpaşa, Antalya'nın ilçelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kayseri Kalesi</span> türk kalesi

Kayseri Kalesi Kayseri'de bulunan Türkiye'nin turistik kalelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kale</span> Orta Çağ boyunca Avrupa, Asya ve Orta Doğuda soylular tarafından inşa edilen müstahkem yapı

Kale ya da kermen, düşmanın gelişinin beklendiği yollar üzerine, stratejik öneme sahip olan şehirlere, geçit ve dar boğazlara savunma amaçlı olarak inşa edilen ordusal yapı. Bu tür tahkimatlar antik çağlardan beri kullanılmıştır. ve askerî işlevlerinin yanı sıra idari, siyasi ve ekonomik merkez olarak iş görmüştür. Kimi kaleler saray halkına konaklama imkanı sağlardı. Kalelerde kuleler ve surlar gibi farklı özelliklere sahip bölümler bulunurdu. 15. yüzyılda topların yaygınlaşmasıyla Orta Çağ kaleleri işlevlerini yitirdi ve yerini İtalyan tarzı kalelere bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Hadrian Kapısı</span> Antalyada kenti çevreleyen sur üzerindeki anıtsal kapılardan birisi

Hadrian Kapısı veya Üçkapılar, 130 yılında Roma İmparatoru Hadrianus'un Antalya'yı ziyareti onuruna, kenti çevreleyen sur üzerinde inşa edilmiş anıtsal zafer takı. Her iki cephesinde dörder mermer sütunun bulunduğu üç kemerli kapı ve yanlarında bulunan iki kuleden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Gela, Sicilya</span> Caltanissetta iline bağlı komün (Sicilya, İtalya)

Gela, İtalya'nın Sicilya Özerk Bölgesi'nde Caltanissetta iline bağlı bulunan bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Hattuşa</span> Hititlerin Geç Tunç Çağı dönemindeki başkenti

Hattuşa ya da Hattuşaş, Hititler'in Geç Tunç Çağı dönemindeki başkentidir. Çorum il merkezinin 82 km güneybatısındaki Boğazkale ilçesinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Durham</span>

Durham şehri, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Doğu İngiltere bölgesinde eskiden "Durham Kontluğu" içinde bir şehir bölgesi olarak idare edilmekteyken ve 2009'dan itibaren "Durham Kontluğu" tarafından doğrudan doğruya "Tek-Seviyeli Yerel İdare" olarak idare edilen ve 2009'dan beri eski şehir bölgesi şehir statüsü taşıyan bir yerleşim birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Rieti</span> İtalyanın Lazio bölgesinde, Rieti iline bağlı ilçe (komün)

Rieti, merkezi İtalya'nın Lazio Bölgesi'nde kendi ismini taşıyan Rieti ilinde bir küçük tarihi şehir ve komün.

<span class="mw-page-title-main">Tokat Kalesi</span>

Tokat Kalesi, yapım tarihi ve hangi medeniyet tarafından yapıldığı bilinmeyen kermen. Kaleye ait en eski izler 5 ya da 6. yüzyıla ait olup kalenin bu yıllarda var olduğu bilinmektedir. Yapının inşa edildiği kayalıklar doğal bir kale özelliğine sahip olmakla beraber surlar ve kale içerisindeki odalar insanlarca yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tahkimat</span> savunma savaşı ve üsler için tasarlanan savunma yapıları

Tahkimat veya istihkâm, savaşlarda kullanılmak üzere savunma amaçlı inşa edilmiş askerî yapılar ve binaları tanımlar. İnsanoğlu binlerce yıllık uygarlık tarihinde çok çeşitli şekillerde savunma amaçlı yapı inşa etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Harmantepe Kalesi</span>

Harmantepe Kalesi, Sakarya ili, Söğütlü ilçesinde bulunan Bizans kalesidir. Söğütlü ilçesi, Harmantepe köyü yakınlarındadır. 12 veya 13. yüzyılda Bizans İmparatorluğunun doğu sınırlarını savunmak amacıyla yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Diyarbakır Kalesi</span> Diyarbakırın Sur ilçesini çevreleyen şehir surları

Diyarbakır Kalesi veya Diyarbakır surları, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir yapı. İç kale ve dış kale olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Surlardaki ana girişler Dağ Kapı, Urfa Kapı, Mardin Kapı ve Yeni Kapı 'dır. Yaklaşık dokuz bin yıllık olan surlar, Çin Seddi'nin ardından dünyadaki en uzun ve geniş savunma duvarıdır. 2000'de yapıyı Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil eden UNESCO, 2015'te ise Dünya Mirası olarak tescil etti. Ayrıca Diyarbakır'ın çok eski yapısı olan Keçi Burcu da Sur ilçesinde yer almaktadır. Surlar, İç ve Dış Kale olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Zerzevan Kalesi</span>

Zerzevan Kalesi, Diyarbakır ile Mardin arasında, Çınar ilçesine bağlı Demirölçek mahallesi sınırları içinde yer alan ve Roma İmparatorluğu döneminde sınır garnizonu olarak kullanılan askeri tahkimâttır..

<span class="mw-page-title-main">Limes</span>

Bir limes, Antik Roma'nın sınır savunma veya sınır belirleme sistemiydi. Roma İmparatorluğu'nun sınırlarını ve illerini göstermekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Lefkoşa Surları</span> Lefkoşayı çevreleyen bir dizi savunma duvarıdır.

Lefkoşa surları, Kıbrıs'ın başkenti Lefkoşa'yı çevreleyen bir dizi savunma duvarıdır. İlk şehir surları Orta Çağ'da inşa edilmiş ancak 16. yüzyıl ortalarında Venedik Cumhuriyeti tarafından tamamen yeniden inşa edilmiştir. Venedikli mühendis Guilio Savorgnan'nun bir sanat eseri olarak görülen surlar 4,8 kilometre (3,0 mi) uzunluğunda olup on bir burç ile üç giriş kapısına sahiptir. Günümüzde büyük ölçüde bozulmamış bir hâlde olan surlar, Doğu Akdeniz'deki en iyi korunmuş Rönesans surları arasındadır. Önemli bir turistik cazibe merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Birecik Kalesi</span>

Birecik Kalesi Şanlıurfa İli Birecik ilçesi sınırları içinde yer alan tarihi bir kaledir. Üzerinde inşa edildiği beyaz kalker tepeden dolayı adı, Beyaz Kale olarak da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Roma askeri sınırları ve tahkimatları</span>

Roma askeri sınırları ve tahkimatları, Roma İmparatorluğu'ndaki toprak savunma stratejisinin en büyük parçasıydı. 2. yüzyılın başlarında, Roma İmparatorluğu toprak olarak genişlemesinin zirvesine ulaşmıştı ve daha önce İmparatorluk ve Cumhuriyet'te olduğu gibi sınırlarını sürekli genişletmek yerine, Romalılar stratejik konumlarını bir dizi tahkimat ve yerleşik hatlarla güçlendirerek konumlarını sağlamlaştırdı. Tarihçi Adrian Goldsworthy, Romalıların askerî güçlerinin fethetmelerine izin verdiği doğal sınırlara ulaştıklarını ve birçok Roma galibiyetine rağmen, askeri gelenekleri onları askeri olarak işgal edilemez kılan halkların erken-orta dönemlerde İmparatorluğun sınırlarının genişlemesine engel olduğunu söylüyor. Goldsworthy, özellikle Partlar, Sarmatyalılar ve Perslerin süvari tabanlı ordularının, Roma'nın piyade tabanlı ordularına karşı oldukça güçlü bir direniş gösterdiğini vurguluyor.