İçeriğe atla

Suoguo

Suo(guo) (Çince: 索國[1]), Çin yıllığı Zhou Kitabı[2]'nda bahsi geçen ve konumu tartışmalı tarihi bölge. Tabgaçlar,[3] Kuzey Altay ve Yenisey[4][5] ile bağlantılı olabileceği iddia edilmesine rağmen kesin bir tespit yapılamamıştır.

Türklerin köken mitinde Suoguo bölgesi

Çin yıllığı Beishi, Cefu Yuangui, Tongdian ve Zhou Kitabı'nın mit kısmına ayrılan bölümlerinde Abakan ve Yenisey nehirlerinden söz edilmesi ve Tang Kitabı'nda yazılı olan "Göktürkler'in A-shih-na ailesi eski Hsiung-nuların kuzey kabilelerinden idiler."[6] ibaresi; Suo bölgesinin Altay ve Yenisey'de bulunduğuna dair bir delildir. 

"Yun Türkler'i, ilk olarak Xiongnu'nun kuzeyindeki Suo/Suoguo ülkesinden çıktı. Kabile reisinin adı Abangbu'dur on yedi kardeşin en büyüğüdür. Kardeşlerden birisinin adı Yizhi Nishidu’dur ve kurttan doğmadır. Abangbu’nun kişiliği zayıf ve cahil olduğu için, devleti sonradan yıkılır. Yizhi Nishidu farklıdır ve olağanüstü güçlerden etkilenmiştir, yetenek olarak rüzgâr ve yağmur getirebiliyordur. İki kadınla evlenir, birisi Yaz Tanrısı’nın (Xiashen) diğeri Kış Tanrısı’nın (Dongshen) kızıdır. Kızlardan birisi hamile kalır ve dört oğul doğurur. Bunlardan birisi ak bir kuğuya dönüşür. Oğullardan birisi Abakan Nehri ile Kem Irmağı arasına sahiptir, unvanı Kırgız olur. Birisinin ülkesi Yenisey Irmağı’nda iken, birisi de Batı Sayan Dağı’nda oturmaktadır ve oğulların en büyüğüdür. Dağın tepesinde Abangbu’nun soyundan gelen başkaları da vardır ve burada çok soğuğa maruz kalmaktadırlar; ayrıca çiy olduğu için yerler ıslaktır. Büyük oğul, ateş yakıp onları ısıtmakta ve hepsine yardım etmektedir. Sonra herkes itibarlı büyük oğlu başa geçirir, unvanı Türk olur, bu aynı zamanda Neduliu Şad’dır. Neduliu’nun on eşi vardır; doğurdukları oğulların hepsi annelerinin soyadlarını alırlar, Aşina küçük eşinden olan oğludur, unvanı Axian Şad olur. Neduliu ölünce on anne çocukları arasından birisini seçeceklerdir, böylece büyük bir ağacın altında toplanırlar ve ortak bir karar alırlar. Bu karara göre ağaç yönünde yukarı doğru zıplanacaktır, en yükseğe zıplamayı başaran kişi de aralarından sıyrılacaktır. Aşina’nın oğlu yaşça en küçüktür ama en yükseğe zıplar, bütün oğullar itibar göstererek onu başlarına geçirirler, unvanı Axian Şad olur."[7][8]

Arzhan Kurgan alanı ile bağlantı

Suo bölgesi ismini Arzhan Kurgan alanının temsilcileri olan kuzey-doğu Sakalarından aldığı ileri sürülür.[9] Tarihsel Suo bölgesi ve halkı Güney Sibirya Yukarı Çalkandular'a bağlı Kumandı ve Çelkandu halklarına bağlanmaktadır.[10] Doğu Sakaları[11] ve Pazarık kurganları hakkında yapılan genetik çalışmalar ise günümüz Altay-Türk topluluklarından fazla farklılık göstermediğini belirtir.[12] Tüm bu sonuçlar Güney Sibirya'daki Saka gruplarının Suo'dan Güney Altaylara inen Türklerden ve onların günümüz temsilcilerinden farklı olmadığını gösterir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Lee, Joo-Yup; Kuang, Shuntu (18 Ekim 2017). "A Comparative Analysis of Chinese Historical Sources and y-dna Studies with Regard to the Early and Medieval Turkic Peoples". Inner Asia. 19 (2): 197-239. doi:10.1163/22105018-12340089. ISSN 1464-8172. 4 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. 
  2. ^ Zhou Book. 50. s. 908. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022. "或云突厥之先出於索國，在匈奴之北。其部落大人曰阿謗步，兄弟十七人." "(Türkler, ilk olarak Xiongnu'nun kuzeyindeki Suo/Suoguo ülkesinden çıktı.) 
  3. ^ Liu Mau-tsai. Die chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost-Türken (T'u-küe). 2. s. 489. 
  4. ^ Ahmet Taşağıl. Göktürkler. 1. s. 10. 
  5. ^ Н.А. Аристов. "Заметки об этническом составе тюркских племён и народностей и сведения об их численности". Живая старина. s. 279. 15 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022. Владение Со, лежавшее на севере от страны хуннов т.е. от нынешней Монголии, должно было находиться на северной стороне Алтая, ибо южные его склоны входили в состав земель хуннов." "(Suo bölgesi, Hunlar'ın kuzeyinde, yani bugünkü Moğolistan'dan, Altay'ın kuzey tarafında olmalıydı, çünkü güney yamaçları Hun topraklarının bir parçasıydı.) 
  6. ^ Yeni Tang Kitabı. 215. 14 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022. 
  7. ^ Hayrettin İhsan Erkoç. "Çin ve Tibet Kaynaklarına Göre Göktürk Mitleri". Belleten. ss. 58-62. 13 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022. 
  8. ^ Савинов, Д. Г. (1984). Народы Южной Сибири в древнетюркскую эпоху (Rusça). Изд-во Ленинградского университета. s. 30. 
  9. ^ Taishan Yu. "A Study of Saka History" (PDF). Sino-Platonic Papers,. s. 23. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022. 
  10. ^ Radlov, V. V. (Vasiliĭ Vasilʹevich) (1884). Aus Sibirien. New York Public Library. Leipzig, T. O. Weigel. ss. 211-212. 
  11. ^ Unterländer, Martina; Palstra, Friso; Lazaridis, Iosif; Pilipenko, Aleksandr; Hofmanová, Zuzana; Groß, Melanie; Sell, Christian; Blöcher, Jens; Kirsanow, Karola; Rohland, Nadin; Rieger, Benjamin (Nisan 2017). "Ancestry and demography and descendants of Iron Age nomads of the Eurasian Steppe". Nature Communications (İngilizce). 8 (1): 14615. doi:10.1038/ncomms14615. ISSN 2041-1723. PMC 5337992 $2. PMID 28256537. 4 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.  p. 2., 7-8. "On the other hand, evidence supporting an east Eurasian origin includes the kurgan Arzhan 1 in Tuva5, which is considered the earliest Scythian kurgan. Dating of additional burial sites situated in east and west Eurasia confirmed eastern kurgans as older than their western counterparts" "whereas populations with genetic similarities to eastern Scythian groups are found almost exclusively among Turkic language speakers."
  12. ^ González-Ruiz, Mercedes; Santos, Cristina; Jordana, Xavier; Simón, Marc; Lalueza-Fox, Carles; Gigli, Elena; Aluja, Maria Pilar; Malgosa, Assumpció (9 Kas 2012). "Tracing the Origin of the East-West Population Admixture in the Altai Region (Central Asia)". PLOS ONE (İngilizce). 7 (11): e48904. doi:10.1371/journal.pone.0048904. ISSN 1932-6203. PMC 3494716 $2. PMID 23152818. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.  p. 9. "Pazyryk groups (excluding [11]) did not present significant genetic differences with current Altaians"

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sakalar</span> eski bir etnik grup

Sakalar, Kuzeydoğu Avrasya stepleri ile Tarım havzasında yaşayan ve at yetiştirme, madencilik yapma kabiliyetleri geliştirmiş olan tarihi halk. Kaynakların genelde Sakaları Türkî ya da İrani bir halk olarak sayılmasının yanı sıra kimlikleri konusunda tartışmalar sürmektedir. Ancak Avrasya stepleri'deki kurganlarda bulunan kişilerin naaşları üzerinde son yapılan genom ve mitokondriyal DNA çalışmaları sonuçlarına göre, kurganlarda bulunan Saka naaşlarına genetik yakınlık gösteren kişilerin hepsinin günümüz Türki halklara mensup olan bireyler oldukları görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İskitler</span> Avrasya bozkırlarında yaşamış tarihî Halk

İskitler veya yayıldıkları doğu bölgelerindeki isimleri ile Sakalar, MÖ 8. yüzyıl ile MS 3. yüzyıl arasında Avrupa'nın doğusu ile Orta Asya'da, Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi'ni de içine alan bölgelerde yaşamış, Tuva ve (Altay-Sayan) kökenli, Doğu Avrasya-Batı Avrasya kültür ve genetik bileşenlerini içerdiği varsayılan heterojen göçebe halktır. İskitler için tarih boyunca Grek kaynaklarında Skuthēs (Σκύθης), Asur kaynaklarında Aşguzai, Fars kaynaklarında Sakā ve Çin kaynaklarında Sai tabirleri kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Eski Türk yazısı</span> Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı düzeni

Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4'ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Andronovo kültürü</span>

Andronovo kültürü, MÖ 2000-900 yılları arasında Altay ve Tanrı dağları, Batı Sibirya ve Hazar'ın kuzeydoğusuna kadar uzanan bölgede yaşamış Tunç Çağı toplumları için kullanılan terim. Afanasiyevo kültürü ile başlayan ve İskit, Hunlar, Moğollara devam eden bozkır konfederasyonu yönetiminin temsilcisidir.

<span class="mw-page-title-main">Hiung-nu</span> İlk Çağda Orta Asyada yaşamış göçebe Avrasya Türk İmparatorluğu

Hiung-nu, Türkçe tarihyazımında bilinen isimleri ile Büyük Hun İmparatorluğu veya Asya Hun İmparatorluğu, eski Çin kaynaklarına göre MÖ 3. yüzyıl ile MS 1. yüzyılın sonları arasında doğu Avrasya bozkırlarında yaşamış göçebe halklardan oluşan boylar konfederasyonudur. Bilinen ilk Türk devletidir. Hiung-nu halkı hakkındaki bütün bilgiler dağınık Çin kaynaklarına ve arkeolojik bulgulara dayanmaktadır. Dilleri hakkındaki değişik varsayımlar, Çin kaynaklarında bulunabilen çoğunluğu kişi ve unvan adları olan sözcüklere dayanmaktadır. Dillerindeki sözcüklerin Çin lehçelerindeki transkripsiyonlarına göre dillerinin Türk, İrani, Moğol, Ural, Yenisey kökenli veya yalıtık dil olduğuna ve hatta halkın çok uluslu olduğundan dilin de karışık bir dil olabileceğine dair görüşler bulunmaktadır.

Ön-Türk ya da Proto-Türk, MÖ 30. yüzyıl – MS 6. yüzyıl Urheimat ve Sprachbund ayrışmasına kadar Türkçe konuşan toplulukların ortak atasını kapsayan tanımdır.

<span class="mw-page-title-main">Esik kurganı</span> Kazakistandaki kurgan

Esik Kurganı, 1969 yılında Kazakistan SSC'nin Salgar alüvyonlu toprağının 20 kilometre doğusunda Kemal Akişev başkanılığındaki Kazakistan Tarih, Etnografya ve Arkeoloji Enstitüsü'nün arkeolog timi tarafından keşfedilen İskit /Saka kurganı. MÖ 5. yüzyıldan kalma olduğu düşünülen kurgan, Kazakistan'da gün ışığına çıkarılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızlar</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Kırgızlar, çoğunluğu Kırgızistan'da yaşayan Türk halkı. Türklerin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Yenisey ve Orhon Yazıtları'nda Kırgızlar, tarihleri çok eskiye dayanan Türk kavimleri arasında zikredilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgız Kağanlığı</span>

Kırgız Kağanlığı (Kırgızca: Улуу Кыргыз Дөөлөтү; Çince: 黠戛斯汗國 ya da Kırgız hanlığı, 840 yılında Ötüken ve çevresini ele geçirerek merkezi Asya'da kurulan Türk devleti. 840 yılında Uygurlar'ı yıkan Kırgızlar, Uygur topraklarının ele geçirerek, Kırgız Kağanlığını kurdular.

<span class="mw-page-title-main">Pazırık Kurganı</span> Altay bölgesindeki MÖ 3. ve 6. yüzyıllara ait İskit sanatı örneklerinin bulunduğu bölge

Pazırık Kurganı, Altay bölgesinde, MÖ 3. ve 6. yüzyıllara ait İskit sanatının, özellikle halı ve küçük el sanatlarının, örneklerinin bulunduğu bölge. Pazırık Kurganı, bölgede ele geçirilen objeler ve eserlerden dolayı UNESCO Dünya Mirası Bölgelerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">İli (il)</span>

İli Kazak Özerk İli, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzey ve kuzeydoğusunda, Özerk bir ildir. İsmini İli Nehrinden almıştır. Gulca (Yining) başşehridir.

<span class="mw-page-title-main">Tiele</span> tarihsel Türk topluluklarından birisi.

Tiele (Çince: 丁零; pinyin: Dīnglíng, Wade-Giles: Dinlin, Kaoçe, Chile, Tiele, ayrıca moğollarda tegreg, tarihi Türk topluluklarındandır. Dinlinler aslen, güney Sibirya'da Lena Nehri boyunca, Baykal Gölü'nün batısında yaşarlardı. Millat'tan önce 3. yüzyılda, batıya doğru yayılmaya başladılar ve Hiung-nu imparatorluğunun bir parçası oldular.

Şipi Kağan, Serbi Kağan veya Sibir Kağan 609-619 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan'ın oğullarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Yenisey Kırgızları</span> Eski bir etnik topluluk

Yenisey Kırgızları ya da Eski Kırgızlar, günümüzde Krasnoyarsk Krayı sınırlarında kalan Sayan-Altay bölgesinde, Baykal Gölü'nün batısında Yenisey Nehri'nin aşağısında Minusinsk'in güney kısımlarında MÖ 3 yüzyıldan MS 13. yüzyıla kadar yaşamış eski Türk halkı. Tarihte Kırgız adıyla anılan en eski ilk halk olup günümüzdeki Hakaslar, Fuyü Gırgıs dilini konuşan Fuyü Kırgızları, Kırgızlar, Altaylar ve Sayan dillerini konuşan Tuvalar/Tofalar/Duhalar/Soyotlar gibi Türk halklarının atalarından biridir. Yenisey Kırgızları Antik ve Orta Çağ Orta Asya'sının askeri-siyasi ve etno-kültürel tarihinde önemli bir rol oynamışlardır.

Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kangju</span>

Kangju Orta Asya'da eski bir krallığın Çince adıydı ve bu krallık birkaç yüzyıl boyunca Yüeçiler'den sonra Mâverâünnehir'deki ikinci en büyük güç olmuştur. Kangju halkı olan Kāng'lar Hint-Avrupalı yarı göçebe bir halktı, İranlı Soğdlar veya kendileriyle yakından ilişkili olan diğer Asii halkları ile özdeşleştirilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan tarihi</span>

Moğolistan coğrafyasında gerçekleşen olayların tarihidir. Cengiz Han tarafından Moğolların birleştirilmesi ile Moğollar Dünya'nın ikinci en büyük İmparatorluğunu kurdu. Rus ve Çin sömürgesinde kalan Moğol halkı 1911 yılında bağımsızlık kazandılar.

Kudırge Kurganı, Altay Cumhuriyeti'ndeki Çulışman ırmağının doğusunda bulunan göçebe Türk kurganıdır. Diğer Altay kültür çevresinde bulunan kurganlardan farklı olarak Kudırge tipi kurganlar çoğunlukla tepelerin eteklerinde bulunmuştur. Kurganlardan; üstünde av sahnesinin çizili olduğu kemik eyer, eğri kılıç, demir ok ucu, bakır yüzük, iki demir toka, oymalı süslemeli koruyucu boynuz halkası, ahşap ve demir plakalar, süslü bir gümüş kayış ucu ve bir çift üzengi çıkmıştır.

Kuray Kurganları, Güney Altay ve Batı Tuva arasında bulunan Tiele-Türk kurgan kültürü Kurganlarda; yaylı toka (Kurgan-I/II), üzengiler (K-II), ıslık topları ve bilemek için bir eğe (K-II), balta (K-II), metal plaka (K-II), iki deri kemer, demir saplı bıçaklar (K-II), iğne kasası (K-III), altın plaka (K-III), eyer (K-III), gümüş/altın küpe (K-IV/VI), savaş baltası (K-IV), demir ataş (K-IV), çakmaktaşı (K-IV), kayış ucu (K-IV) tahta tarak (K-VI) ve değirmen taşları bulunmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.