İçeriğe atla

Sumatra fili

Sumatra Fili
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Sınıf: Mammalia
Takım: Proboscidea
(Hortumlular)
Familya: Elephantidae (Filgiller)
Cins: Elephas
Tür: E. maximus
Alt tür: E. m. sumatranus
Elephas maximus sumatranus
Temminck, 1847

Sumatra fili (Elephas maximus sumatranus) Asya filinin kabul edilmiş üç alt türünden biridir ve Endonezya'nın Sumatra adasına özgüdür. 2011 yılından beri Sumatra fili Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından son üç kuşaktır (75 yıl) popülasyonu en az %80 azaldığı için soyunun tükenme riski had safhada olan kritik tehlikedeki türler arasında listelenir. Türün karşısındaki en önemli tehditler yaşam alanı yokolması ve yaşam alanı parçalanmasıdır ve Sumatra filinin doğal yaşam alanının %69'u son 25 yılda yok olmuştur. Geriye kalan orman örtüsü 250 km²'den küçük bloklar hâlindedir ve sağlıklı bir fil popülasyonunu devam ettirebilmek için yeterli değildir.[1]

Özellikleri

Genel olarak Asya filleri Afrika fillerinden daha küçüktür. Hortumlarının ucunda parmak gibi tek uzantı bulunur. Sırtları dışbükey ya da düzdür. Dişiler erkeklerden daha küçüktür veya kısa fildişleri vardır ya da hiç yoktur.[2]

Seylan fili, Asya filleri arasında 2 ila 3,2 m.'lik omuz yüksekliği ve 2.000 ila 4.000 kg ağırlığındadır. Kaburga kemiklerinin sayısı 20 çifttir. Derileri maximus ve indicus alt türlerinden daha açık renklidir ve pigmenti olmayan lekeler çok az görülür.[3]

Dağılımı ve yaşam alanı

Sumatra fili bir zamanlar adada yaygın olarak bulunmaktaydı ve en çok fil popülasyonuna sahip olduğu düşünülen Riau'da 1980'lerde 1.600 fil olduğu düşünülmektedir.[1] 1985 yılında yapılan bir sayımda Sumatra'nın sekiz ilinde 44 yaşam alanında 2.800 ila 4.800 filin bulunduğu önerilmiştir. Bu sayımda Lampung'da bulunan on iki yaşam alanından 2002 yılında yalnızca üçünün korunabildiği görülmüştür. Bunlardan Bukit Barisan Selatan Ulusal Parkı'nda 498, Way Kambas Ulusal Parkı'nda ise 180 fil bulunmaktaydı. Gunung Rindingan–Way Waya'da bulunan üçüncü popülasyonun ise uzun vadede sağlıklı olarak devam etmesi için yeterli sayıda olmadığı anlaşılmıştır.[4]

2008 yılına gelindiğinde 1985'te belirlenen 44 alanın 23'ünde fillerin tamamen soyunun tükendiği görülmüştür. Batı Sumatra'da tamamen soyları tükenen fillerin Kuzey Sumatra'dan da yok olması kuvvetle muhtemeldir. Riau'da ise yalnızca 9 alanda 350 kadar fil hayatta kalmıştır.[1]

Tehditler

Ormanların yerleşim ve tarım alanlarına çevrilerek yok olmasından ötürü Sumatra fili popülasyonu insanoğlu ile ciddi şekilde karşı karşıya kalmıştır. Sonucunda doğada yaşan birçok fil öldürülmüş ya da esâret altına alınmıştır. Ayrıca filler yasadışı olarak fildişi ticareti için de öldürülmüşlerdir. 1985 ila 2007 arasında Sumatra fili popülasyonunun %50'si ölmüştür.[1] 1980 ila 2005 arasında, yalnızca bir fil neslinde Sumatra fili yaşam alanının %69'unu kaybetmiştir. Günümüzde de yaşam alanı kaybı kontrolsuz olarak devam etmektedir. Riau ve Lampung'da fil popülasyonlarının bu nedenle yok olduğuna dair doğrudan kanıtlar bulunmaktadır.[4]

Notlar

  1. ^ a b c d Gopala, A., Hadian, O., Sunarto, Sitompul, A., Williams, A., Leimgruber, P., Chambliss, S. E., Gunaryadi, D. (2011). "Elephas maximus ssp. sumatranus". 2012.2. IUCN Red List of Threatened Species version 2012.2 International Union for Conservation of Nature. 27 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. 
  2. ^ Shoshani, J., Eisenberg, J.F. (1982) Elephas maximus 30 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Mammalian Species 182: 1–8
  3. ^ Shoshani, J. (2006) Taxonomy, Classification, and Evolution of Elephants 4 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. In: Fowler, M. E., Mikota, S. K. (eds.) Biology, medicine, and surgery of elephants. Wiley-Blackwell. ISBN 0813806763. S. 3–14
  4. ^ a b Hedges, S., Tyson, M. J., Sitompul, A. F., Kinnaird, M. F., Gunaryadi, D., Aslan. (2005). Distribution, status, and conservation needs of Asian elephants (Elephas maximus) in Lampung Province, Sumatra, Indonesia[]. Biological Conservation 124: 35–48.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kaplan</span> Asyaya özgü büyük kedi

Kaplan, kedigiller (Felidae) familyasından etçil bir memeli hayvan türü ve büyük kediler ailesinin dört üyesinden biridir. Panthera cinsinin en büyük kedisidir. Turuncu-kahverengi renge sahip kürkünün üzerindeki, koyu dikey çizgileri ile kolayca tanınabilir. Genellikle geyik ve yaban domuzu gibi toynaklıları avlayan bir süper avcıdır. Bölgeseldir ve genellikle yalnız ama sosyal bir avcıdır, yavruların yetiştirilmesi ve avlanmayı öğrenebilmesi için geniş bitişik yaşam alanlarına ihtiyaç duyarlar. Kaplan yavruları, bağımsız bir birey olmadan ve kendi yaşam alanlarını kurmak için ayrılmadan önce, anneleriyle yaklaşık iki yıl kalırlar.

<span class="mw-page-title-main">Boz ayı</span> Avrasya ve Kuzey Amerikada bulunan büyük ayı türü

Boz ayı, Ursus cinsine bağlı Avrasya'nın kuzeyinin büyük bir kısmında ve Kuzey Amerika'da yaşayan bir ayı türüdür. Carnivora takımının karada yaşayan en büyük üyelerinden biridir ve boyut açısından tek rakibi ortalama boyutları kısmen daha büyük olan kutup ayısıdır..

<span class="mw-page-title-main">Fil</span> hortumlu bir memeli hayvan

Fil, hortumlular takımının filgiller (Elephantidae) familyasını oluşturan memeli bir hayvandır. Geleneksel olarak Asya fili ve Afrika fili olmak üzere iki türü tanınır; ancak bazı kanıtlara dayanarak Afrika savan fili ile Afrika orman filinin de iki ayrı tür olduğu öne sürülür. Filler, Sahra altı Afrika ile Güney ve Güneydoğu Asya'da bulunur. İçinde mamutlar ve mastodonlar gibi soyu tükenmiş türleri de barındıran hortumlular takımından günümüzde soyunu sürdüren bir tek filler kalmıştır. Karada yaşayan en büyük hayvan olan Afrika filinin erkeği 4 m boya ve 7.000 kg ağırlığa ulaşabilir. Fillerin dikkat çekici ve ayırt edici özellikleri arasında, nesneleri yakalamak gibi çeşitli amaçlar için kullanılan uzun hortumları başta gelir. Uzun ve sivri olan kesici dişlerini nesneleri taşımak, yeri kazmak için kullanırlar. Fildişinin kaynağı olan bu kesici dişler aynı zamanda dövüşürken silah olarak da kullanılır. Filin büyük ve geniş kulakları vücut ısısını kontrol etmeye yarar. Afrika fillerinin kulakları daha büyük olur ve sırtları içbükeydir. Asya fillerinin ise kulakları daha küçük olur ve sırtları dışbükey ya da düzdür.

<span class="mw-page-title-main">Amazon nehir yunusu</span>

Amazon nehir yunusu ya da diğer adlarıyla Boto, Pembe nehir yunusu Amazon Nehri ve Orinoco Nehri sistemlerinde bulunan bir tatlısu nehir yunusudur. Nehir yunuslarının en büyüğü olan bu tür, aynı yaşam alanı içinde bulunan ancak gerçek bir nehir yunusu türü olmayan Tucuxi ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Asya fili</span>

Asya fili, yaşayan iki fil türünden biri, Elephas cinsinin yaşayan tek üyesidir. Aynı zamanda Asya'da yaşayan en iri hayvandır. Bu tür genelde Bangladeş, Hindistan, Sri Lanka, Çinhindi ve Endonezya'nın bazı yerlerinde görülür. Bu türün nesli tehlikededir, dünyada yalnızca 25.600 ila 32.750 arasında yabani Asya fili kaldığı düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hortumlular</span>

Hortumlular, en çok dikkati çeken özellikleri olan hortumları ile adlandırılmış bir memeli takımı. Günümüzde tek yaşayan temsilcileri fillerdir.

<i>Zelkova serrata</i>

Zelkova serrata, anavatanları Japonya, Çin, Kore ve Tayvan olan, yapraklarını döken bir ağaç türü. Genellikle süs ağacı olarak yetiştirilir ve bonsai olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Seylan fili</span>

Seylan fili Asya filinin kabul edilmiş üç alt türünden biridir ve Sri Lanka'ya özgüdür. 1986 yılından beri Elephas maximus Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından son üç kuşaktır popülasyonu en az %50 azaldığı için soyunun tükenme riski çok yüksek olan tehlikedeki türler arasında listelenir. Türün karşısındaki en önemli tehditler yaşam alanı yokolması ve yaşam alanı parçalanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hint fili</span>

Hint fili Asya filinin kabul edilmiş üç alt türünden biridir ve Asya anakarasına özgüdür. 1986 yılından beri Elephas maximus Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından son üç kuşaktır popülasyonu en az %50 azaldığı için soyunun tükenme riski çok yüksek olan tehlikedeki türler arasında listelenir. Türün karşısındaki en önemli tehditler yaşam alanı yokolması ve yaşam alanı parçalanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Borneo fili</span>

Borneo fili ya da Borneo pigme fili Borneo'nun kuzeydoğusunda yaşar. Taksonomik sınıflandırması hâlâ tartışmalıdır. Elephas maximus borneensis alt türü olarak sınıflandırılabilmek için geniş çaplı morfometrik ve genetik çalışmaların sonuçlanmasını beklemektedir.1986 yılından beri Elephas maximus Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından son üç kuşaktır popülasyonu en az %50 azaldığı için soyunun tükenme riski çok yüksek olan tehlikedeki türler arasında listelenir. Türün karşısındaki en önemli tehditler yaşam alanı yokolması ve yaşam alanı parçalanmasıdır.

<i>Elephas</i>

Elephas, hortumlular (Proboscidea) takımının günümüzde yaşayan iki fil cinsinden biridir. Cinsin soyu tükenmemiş tek türü ise Asya filidir Elephas maximus.

<span class="mw-page-title-main">Afrika orman fili</span>

Afrika orman fili Kongo Havzası'nda bulunan ve ormanlarda yaşayan bir fil türüdür. Geleneksel olarak Afrika filinin sinonimi ya da bir alt türü olarak değerlendirilen Afrika orman filinin 2010 tarihli bir bilimsel makalede Loxodonta cyclotis bilimsel adı ile ayrı bir tür olarak sınıflandırılması önerilmiştir. Bu yeni sınıflandırma ile Afrika orman fili soyu tükenmemiş fil türleri içinde en küçüğü ancak yaşayan kara hayvanları içinde de en büyüğü olmaktadır. Kongo Havzası'nın kriptozoologlar tarafından Loxodonta pumilio adıyla ayrı bir tür olarak görülen pigme fillerinin küçük cüsseleri ve erken olgunlaşmalarının nedeninin çevresel koşullar olması mümkündür. Erişkin pigme fillerin 900 kg. kadar az bir ağırlığa sahip olduğu kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Fil türleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Filgiller familyasında sınıflandırılan, yaşayan ve soyu tükenmiş (†) fil türleri listesi.

<span class="mw-page-title-main">Pigme fil</span>

Pigme fil hem Afrika hem Asya'da yaşadığı rapor edilmiş bir tür. Eskiden Loxodonta pumilio adıyla tanımlanmış olan Afrika pigme fili, bugün Afrika orman filinin bir polimorfu olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye fili</span> Asya filinin (Elephas maximus) en batıda yaşamış olan ve antik zamanlarda soyu tükenmiş olan popülasyonu

Suriye fili Asya filinin en batıda yaşamış olan ve antik zamanlarda soyu tükenmiş olan popülasyonu için önerilen isimdir. Yaklaşık MÖ 3 milyon yıl ile MÖ 100 yılları arasında tarihlendirilen E. m. asurus filine ait kemik kalıntılarına Orta Doğu'da rastlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cüce fil</span>

Cüce filler, hortumlular takımının, adalarda allopatrik türleşme sürecinin sonucunda yakın atalarıyla kıyaslandığında daha küçük boylara evrimleşmiş tarihöncesi dönemde yaşamış ve soyu tükenmiş üyeleridir. Cüce filler, karada yaşayan büyük omurgalıların kaynak az olan çevrelere uyum sağlayabilmek için erken ergenleşen ve üreyebilen bireylerin seçildiği ve dolayısıyla da cüce formlara evrimleştiği ada cüceleşmesinin de bir örneğidir. Asya fillerinin adalarda yaşayan bazı popülasyonları da kısmen boylarının azaldığı bir süreçten geçmiş ve ortaya pigme fil popülasyonları çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Antik Çin'de filler</span>

Antik Çin'de fillerin varlığı hem arkeolojik buluntularla hem de Çin sanat eserlerindeki tasvirler ile kanıtlanmıştır. Asya filinin artık soyu tükenmiş Elephas maximus rubridens adlı bir alt türü olduğuna inanılan bu filler MÖ 14. yüzyıla kadar Çin'in merkez ve güney bölgelerinde yaşamaktaydı. Bir zamanlar Çin'in kuzeyinde Anyang, Henan'a kadar olan bölgede yaşamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Filgiller</span> memeli familyası

Filgiller (Elephantidae), fillerin yanı sıra, mamutlar gibi soyu tükenmiş akrabalarından oluşan bir taksonomik familyadır. Bu hayvanlar, hortumları ve dişleri olan, büyük karasal memelilerdir. Familyanın çoğu cinsleri ve türlerinin soyu tükenmiştir. Günümüzde sadece iki cinsi, Afrika fili (Loxodonta) ve Asya fili (Elephas), yaşamaktadır.

<i>Neophocaena asiaeorientalis</i>

Neophocaena asiaeorientalis Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından yeni kabul edilmiş bir liman yunusu türüdür ve Çin'de Yangtze Nehri'ne endemiktir. Çin nehir yunusunun soyunun tükenmesinden sonra ve popülasyonunun hızla azalmasından ötürü Çin hükûmeti tarafından en yüksek koruma statüsü olan Ulusal Birinci Derece Önemli Korunma Altında Olan Vahşi Hayvan statüsü verilerek soyunun tükenmemesi için önlem alınmıştır. Dünya Doğayı Koruma Vakfı ve IUCN gibi küresel çevre koruma örgütleri Çin hükûmeti ile bu türün yaşaması için ortak çalışmalarda bulunmaktadır.

Bölgesel soy tükenmesi, belirli bir tür ya da taksonun belirli bir coğrafi bölge içince soylarının tükenmesi durumudur. Bölgesel soy tükenmesinden sonra başka bölgelerden alınan aynı tür yeniden o bölgeye yerleştirilebilir.