İçeriğe atla

Sultan Han-Girey

Sultan Han-Girey
Doğum1808
Grivinska-Çerkassky, Kuban
Ölüm1842
Lhostenhable, Çerkesya
MilliyetÇerkes
Meslekaristokrat, etnograf, folklorist ve sanat eleştirmeni
EvlilikTukay
Çocuk(lar)Sultan Murad-Girey

Sultan Han-Girey (tam adı Kırım-Girey Mehmet Gireyev Han-Girey) (1808-1842), Çerkes etnograf, folklorcu, sanat eleştirmeni, halkının sivil yapısı üzerine projelerin yazarı, Çerkes kültürüne ve Çerkes edebiyatına önemli katkı sağlayan eserlerin yazarı, Çerkes etnografyasının ve tarih biliminin kurucularından biri olarak kabul edilir.[1]

Biyografi

Resmî üniformasıyla Sultan Han-Girey

Soyu Girey (Cengizid) ailesine dayanan Sultan Muhammed Han-Girey'in (?-1821) üçüncü oğlu. Kardeşleri; Sultan Şahan-Girey (1808-1827), Sultan Sagat-Girey (1809-1856) ve Sultan Adil-Girey'dir (1819-1876).

  • 1808'de, Çerkesya'nın (şimdiki Adıge Cumhuriyeti) Lhostenhable köyünde doğdu. St. Petersburg'daki Cadet Corps'tan mezun oldu, çeşitli subay rütbelerinde görev yaptı.
  • 1837'de İmparatorluk Majestelerinin Özel Konvoyunun (SEIVK) Kafkas-Yayla yarım filosunun komutanı olarak atandı. İmparator I. Nikolas'ın albay ve yardımcı kampına atandı. Daha sonra SEIVK komutanlığına atandı.[2]
  • 1837-1840 yılları arasında Rusya'nın yurtdışında yürüttüğü savaşlara katıldı (Rus-İran, Rus-Osmanlı, Polonya).
  • Han-Girey, Kafkasya'daki askerî olaylara katılmadı. Bu olaylar şüphesiz onu endişelendirdi ve kan dökülmesini durdurmak için Kafkasya'nın barışçıl şekilde fethi için bir proje geliştirdi. Proje gereken ilgiyi görmedi. Daha sonra Senatör Phillipson Grigori İvanoviç anılarında bunu şöyle yazdı:[2]
“1837 baharına geri dönelim. "
(Velyaminov) Sessizce yukarı aşağı yürüdü, çantama yan yan bakıyordu; nihayet direnemedi ve hoşnutsuzlukla sordu: "Bugün rapor için neden bu kadar çok şeyiniz var bayım?". "Bu, Ekselansları, Savaş Bakanı tarafından sonuçlandırmanız için gönderilen Albay Han-Girey'in emir subay kanadı tarafından Kafkasya'yı fethetme projesidir." diye yanıtladım. "Ah, boş gevezelik! Onu masaya koyunuz bayım, inceleyeceğim. Onu masasının bölümlerinden birine koydum ve bir yıldan fazla bir süre onu orada sadece gittikçe büyüyen bir toz tabakasıyla gördüm.
  • 1841'de dağlıları çar lehine kışkırtmak için Kafkasya'ya gönderildi. Han-Girey, Rus otokratının taleplerinin ültimatom şeklinde paylaşmadı, ancak Rusya'ya katılmanın uygun olduğunu düşündü. Bu görevi yerine getirmeyi başaramadı, bu nedenle St. Petersburg'a döndükten sonra istifa etti.
  • Birkaç ay sonra, 1842 sonbaharında, Han-Girey memleketi Lhostenhable'deki evinde öldü. Orada meftundur.

Tek oğlu, Asya Dairesi'nin 14. sınıfında görevli olan Sultan Murat-Girey'dir (1842-1863).

Han-Girey'in ölümünden sonra dul eşi Sultan Tukay, yılda 500 ruble gümüş emekli maaşı ve 1000 ruble gümüş emekli maaşı aldı. Dul karısı ve oğlu Murat, kardeşi Adil-Girey'in himayesinde yaşamlarını sürdürdüler.

Ebeveynler

Annesi Biçe, Muhammed-Girey'in ikinci eşiydi. Anneannesi Prenses Kanitat, Cengiz soyundan gelen babası Muhammed-Girey'in halasıydı.

Rus İmparatoru I. Alexander'ın 23 Aralık 1816 tarihli kararnamesiyle Muhammed-Girey, başçavuş rütbesine layık görülürken, kararnamede şöyle deniyordu:

"Bu rütbe, Türk hükümetinin kendisine yaptığı kazançlı tekliflere rağmen; Rusyaya bağlılığından ve hizmetimizde kalma arzusundan dolayı saygı görüyor."

Eserleri

  • Tarihi ve etnografik kompozisyon "Çerkesya Üzerine Notlar". 1836 g.
  • "Çerkes efsaneleri" hikâyesi (Russian Bulletin. 1841. T. 2).
  • Ahlaki tanımlayıcı deneme "Çerkeslerin inançları, tavırları, gelenekleri, yaşam tarzı" (agy. 1842. T. 5.).
  • "Prens Kanbulat" hikâyesi (agy. 1844. No. 10-11).
  • Masal "Zoom Kunchuka" (Kafkasya 1846 ;. Perepech tana, "Russian Invalid", 1846 g:, II. 1846'nın yarısı için "Kafkasya" koleksiyon gazetesi, "Kafkasya'da" 1909 1 t ..).
  • Çerkes halklarının mitolojisi - "Çerkeslerin inançları, tavırları, gelenekleri, yaşam tarzı" makalesinden bir alıntı (Kafkasya,; 1846; 1846'nın ikinci yarısı için "Kafkasya" gazetesinin koleksiyonunda yeniden basıldı).
  • Ahlakî tanımlayıcı ve biyografik eskiz "Beslny Abat" (Kafkasya. 1847. № 42-48; koleksiyonda yeniden basıldı! 1847'nin II yarısı için "Kafkasya" gazetesi).
  • Ahlakî tanımlayıcı ve biyografik eskiz "Prens Pshskaya Ahodyagoko " (Kafkasya'nın yerel ve kabilelerinin tanımlanması için materyal koleksiyonu. 1893. No. 17).

Eserlerin çoğu ölümünden sonra yayınlandı. Rusya'da ve yurtdışında Kafkas bilim adamları tarafından kullanılan çalışmaları St. Petersburg, Moskova ve Kafkasya'daki tanınmış süreli yayınlarda yayınlandı. Yukarıdakilere ek olarak, bazı ünlü edebî eserleri hâlâ aranmaktadır.

El yazmalarının bir kısmı şu anda Adigoloji Enstitüsü (Adıgey Cumhuriyet İnsanî Araştırma Enstitüsü) araştırmacıları tarafından incelenmektedir.

2008'de Pyatigorsk Ulusal Kültürler Evi'nde Sultan Han-Girey'in 200. doğumgününe adanmış bir akşam düzenlendi.[3]

Notlar

  1. ^ [Исхак Машбаш. Хан-Гирей. Майкоп : РИПО «Адыгея»,1998.-832c/ ISBN 5-7992-0013-6]
  2. ^ a b [Журнал «Русский архив» 1883 г. Воспоминания Г. И. Филипсона]
  3. ^ Пятигорская правда. ст. Имя в истории. автор В.Сыченко

Edebiyat

Iskhak Mashbash. Khan-Girey. - Maykop: RIPO "Adygea", 1998. - 832 s. ISBN 5-7992-0013-6

Bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çerkesler</span> Kafkas halkı

Çerkesler ya da Adigeler, Kuzey Kafkasya'da, tarihi Çerkesya'nın yerli halkı olan etnik grup. Rus İmparatorluğu tarafından işlenen Çerkes Soykırımı'nın sonucunda Çerkeslerin çoğu öldürülmüş, kalanlar ise Osmanlı topraklarına sürülmüştür. Çerkesler Çerkesçe konuşur ve neredeyse tamamı Sünni Müslümandır. Çerkesya eski zamanlardan beri istilalara maruz kalmıştır; izole edilmiş arazisi, bitmeyen savaşlarla birlikte Çerkes ulusal kimliğini büyük ölçüde etkilemiştir. Çerkes bayrağı Çerkeslerin millî bayrağıdır ve yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Adige Cumhuriyeti</span> Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Adige Cumhuriyeti (AC), Kuzey Kafkasya'da Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyet. Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Krasnodar Kray sınırları içinde yer alır. Cumhuriyetin yazıçeviri olarak adı Respublika Adıgeya olup Adigeya olarak da bilinir. Adige Cumhuriyeti adını, günümüzde nüfusun daha azı durumunda olan Batı Çerkeslerinden alır. Başkenti Maykop'tur. Yüzölçümü 7.600 km², nüfusu 440327 (2010). Nüfus yoğunluğu 58.8'dir. Adige Devlet Üniversitesi cumhuriyetin üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Edirne Antlaşması (1829)</span>

Edirne Antlaşması, 14 Eylül 1829 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında Edirne şehrinde imzalanan barış antlaşması.

<span class="mw-page-title-main">Çerkesya</span> Kuzeybatı Kafkasyada Adige kabilelerinin birleşmesi ile kurulmuş eski bir devlet

Çerkesya, günümüzde Rusya sınırlarında kalan Kuzeybatı Kafkasya'da var olmuş tarihî ülke ve bölge. Rus-Çerkes Savaşı sonucunda Çerkesya yıkılmış ve Çerkes nüfusunun %75-90'ı topluca katledilmiş, kalan Çerkeslerin büyük kısmı da Osmanlı topraklarına sürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Şahin Giray</span> Kırım Hanlığının son hükümdarı

Şahin Giray, 47'nci ve son Kırım hanıdır. Birinci hanlık dönemi 1777-1781 ve ikinci hanlık dönemi ise 1782-1783 yılları arasında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Naib Muhammed Emin</span>

Muhammed Emin Asiyalav, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1848-1859 arasında lideri olan siyasetçi, din adamı ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşı sırasında Çerkeslere önderlik eden liderlerden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas Savaşı</span>

Kafkas Savaşı, Rus İmparatorluğu'nun Kuzey Kafkasya halklarına karşı yaptığı savaştır. 1817'den 1864'e kadar süren bu savaşta Ruslar; Çerkesler ve Şeyh Şamil önderliğindeki Çeçenler ve Dağıstanlılara karşı savaşmıştır. Savaşın batı yakası Rus-Çerkes Savaşı, doğu yakası ise Mürid Savaşı adıyla incelenir.

Kuban Oblastı, 1856 yılında kurulan Rus İmparatorluğu oblastı.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

Ubıhya, tarihî Çerkesya'nın bölgelerinden birisiydi. Bir Çerkes boyu olan Ubıhlar burada yaşıyordu. Soçi civarlarında bir bölgeydi ve Habzeism dininde önemli bir rol oynadığı için saygı duyuluyordu. Ubıhya, Berzeg ve Dişan aşiretleri ve seçimle başa gelen yaşlılar tarafından yönetiliyordu. Rus-Çerkes Savaşı sırasında en son Rus kontrolüne Ubıhya girdi.

<span class="mw-page-title-main">Seferbiy Zaneqo</span>

Seferbiy Zaneqo, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1859-1860 arasında lideri olan Çerkes siyasetçi, diplomat ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşı'nın çeşitli aşamalarında hem askerî hem de siyasî olarak yer aldı. Batıda Çerkes bağımsızlık davasını savundu, bölgede Osmanlı İmparatorluğu'nun bir temsilcisi olarak hareket etti. Hayatının sonunda Zaneqo, Çerkes bağımsızlık hareketinin lideri hâline gelmişti.

<span class="mw-page-title-main">Tığujıqo Qızbeç</span> Çerkesya Aslanı lakaplı süvari komutanı

Tığujıqo Qızbeç Şeretlıqo, Çerkes aristokrat, asker ve komutan. Rus-Çerkes savaşı sırasında düşman hatlarına baskınlardaki başarılarıyla öne çıktı. Rus İmparatorluğu'ndan taraf değiştirmek veya savaşmayı bırakmak için on kez teklif aldı ancak reddetti. Kendisini tanıyan James Bell, ona "Çerkesya Aslanı" denildiğini kaydetmiştir. Kayıtlarda kaybettiği bir muharebe yoktur. Şapsığ bölgesine liderlik etti.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes bayrağı</span> Çerkeslerin ulusal bayrağı

Çerkes bayrağı, tarihî Çerkesya'nın ve modern Adigey Cumhuriyeti'nin resmî, dünya çapındaki Çerkeslerin ise millî bayrağıdır. Yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur. Seferbiy Zaneqo ve David Urquhart bayrağın tasarımcısı olarak kabul edilir. Her yıl 25 Nisan günü Çerkesler tarafından Çerkes bayrak günü olarak kutlanır. Çerkes bayrak günü aynı zamanda Abhazya'da kutlanmaktadır.

Kanjal Savaşı; 1708'de Prens Kurğoko önderliğindeki Kabardey Çerkeslerinin, Kırım Tatarları ve Türklerden oluşan Kırım Hanı Kaplan Giray'in birliklerini mağlup ettiği bir savaş. 2013 yılında, Rusya Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü, Kanjal Savaşı'nın "Çerkes ve Osetlerin ulusal tarihinde büyük önem taşıdığını" belirtti.

<span class="mw-page-title-main">Frédéric Dubois de Montpéreux</span>

Frédéric Dubois de Montpéreux, İsviçreli yazar, doğa bilimci, arkeolog ve tarihçi. Kafkasya gezi günlüğü ile tanınmaktadır. 5 ciltlik gezi günlüğünde Kafkasya'ya dair coğrafi, etnografik, tarihi, arkeolojik, jeolojik ve paleontolojik bilgilerin yanı sıra kendi çizdiği resimler yer almaktadır. Ayrıca Gürcistan'ın ilk jeolojik haritasını üretmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Berzeg</span> Çerkes siyasetçi ve komutan

İsmail Berzeg Hacı, Çerkesya'nın 1827-1839 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almış ve 1838'den sonra, Çerkesya adına diplomatlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şapsığya</span> Çerkes idari bölgesi

Şapsığya, tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Şapsığ Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Bu bölge Çerkesya'nın 3 demokratik bölgesinden birisiydi, monarşi yoktu ve liderler seçimle başa geliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hatukay Prensliği</span>

Hatukay Prensliği veya Hatıkuaye, tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Hatukay Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Prenslik, en büyük Hatukay aristokrat ailesi olan Kerkenoko aşireti tarafından yönetiliyordu. Hatukay Prensliği, Johann Anton Güldenstädt'in 1787 tarihli haritası ve Frederik de Wit'in 1675 tarihli haritası dahil dönem haritalarında çeşitli isimlerle işaretlenmişti.

Vixen Krizi, 1836'da Rus İmparatorluğu ile Birleşik Krallık arasında meydana gelen bir krizdi. Ruslar bir İngiliz gemisini göz altına aldı ve İngilizler Rusya'nın Çerkesya'yı işgalini protesto ettiler, iki ülke savaşın eşiğine geldi.

Mısost Bematıqo, Çerkes aristokrat ve askerî komutan. 1785 ile 1788 yılları arasında Kabarda başprensi. Rusya'nın Çerkesya'yı işgaline karşı çıktı ve Rusya'ya karşı Kırım Hanı ile ittifaklar kurdu. Yaşlılığında ise Rusya'ya bağlılık yemini ettiğini belirten bir mektup gönderdi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.