İçeriğe atla

Sultan Dağları

Sultan Dağları
Sultan Dağlarının doğu yamaçları
Harita
En yüksek noktası
YükseklikGelincikana Tepesi - 2.610 m (8.560 ft)
Toprak Tepe - 2.519 m (8.264 ft)
Kırkkaya Tepe - 2.063 m (6.768 ft)
Koordinatlar38°18′19″K 31°23′16″D / 38.30528°K 31.38778°D / 38.30528; 31.38778 
Coğrafya
KonumAkşehir, Konya, Türkiye
SıradağToros Dağları
Jeoloji
Kayaç yaşıKambriyen dönem, Karbonifer
Dağ türüSıradağlar
Türkiye üzerinde Sultan Dağları
Sultan Dağları
Türkiye' deki konumu
Gelincik tepesi

Sultan Dağları, Türkiye'de Akdeniz bölgesinin Göller Yöresi'nde bulunan batı Toros Dağları'nın uzantısı olan yaklaşık olarak 100 kilometre uzunluğunda genç sıradağlardır.

İsim kökeni

1116 yılında Bizanslılarla Selçuklu Hanedanı arasında oluşan Bolybotum (Bolvadin) Savaşı'nda, Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Müizzeddin Melikşah ordusunu güneydeki dağın yamacına, Emir Mengücek ise ordusunu kuzeydeki dağın yamacına yerleştirmiş, işte bu durum üzerine sultanın çekildiği dağa Sultan dağı, Emir Mengücek'in çekildiği dağa da Emir dağı adı verilmiştir. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Rükneddin Mesud bu mücadelelerden sonra zamanını bu yerlerin iskânına ayırmıştır (1147-1157).[1]

Coğrafya

Konumu

İç Anadolu bölgesi ile Göller Bölgesi arasında doğal sınır oluşturur. Sultan Dağları'nın doğusunda Eber ve Akşehir gölleri, batısında Beyşehir Gölü vardır. Doğu etekleri dik biçimde iner. Batı bölümünde bulunan çukur alanlara daha yumuşak biçimde iner.

Doğu eteklerinde Afyonkarahisar ilinin Çay ve Sultandağı ilçeleri, Konya'nın Akşehir ilçesi bulunur. Ayrıca eteklerindeki topraklar meyveciliğe elverişli olup, meyve bahçeleriyle kaplıdır. Dünyaca ünlü Napolyon Kirazı olarak da bilinen kiraz ve diğer yerli kiraz çeşitleri burada yetişir.

En yüksek noktaları, Hacıbaba Tepesi ile en kuzeyde olan Topraktepe’dir. Uzunluğu yaklaşık olarak 100 km’dir. Güneydoğuya doğru yüksekliği azalır. Bu alçalmada Konya-Beyşehir kara yolu geçer. En güneyinde Erenler Dağı ile Alacadağ volkanik dağları vardır.

2610 metre rakımlı Gelincikana Tepesi, 2519 metre rakımlı Toprak Tepe ve 2063 metre rakımlı Kırkkaya Tepe yörenin en yüksek noktalarını oluşturmaktadır.

Oluşumu

Geniş bir ova görünümünde olan zemini III. (Neojen[2]) ve IV. (Kuvaterner[3]) zamanların alüvyon[4] topraklarından oluşmuştur.

Kambriyen dönem ve Karbonifer dönemlerinde düşük kayalardan oluşmuştur.[5] Kambriyen Dönem boyunca kıtaları kuzeye doğru ilerleyişiyle –bugünün kıtalarının genel görünümü, Kambriyen Dönemin sonlarına doğru şekillenmiştir. Sultan Dağları'nın batı eteği Beyşehir gölü'nün başlangıç sahasıdır.[5]

Bitki örtüsü

Sultan Dağlarından bir başka görünüm
Sultan Dağları’nın bitki örtüsü

Sultan Dağları’nın doğal bitki örtüsü çalılardan yani Maki'lerdir. Akdeniz ve iç Ege ikliminin kurak koşullarına yani ortamdaki yetersiz sudan olabildiğince yararlanmaya uyarlanmış derin köklü, ufak ve sert yapraklı, hatta dikenli ağaçlık ve çalılardır. Bu ufak yaprakların yüzeyi genellikle su kaybını önlemek için mumsu ya da reçineli bir katmanla kaplanmıştır. Maki bitki örtüsü, eskiden ormanlık olan alanların yangın ya da insanlar tarafından yok edilmesi sonucunda oluşmuştur. Bazı kuytu köşelerinde seyrek ormanlık alanlar vardır.

Ağaç Örtüsü

Yurdumuzda doğal olarak yetişen on sekiz meşe türünden dokuz’u Quercus brantii Lindley (Kara meşe), Q. cerris L. var. cerris (Türk meşesi), Q. coccifera L. (Kermes meşesi), Q. infectoria Oliv. subsp. boissieri (Reuter) O. Schwarz (Mazı meşesi), Q. ithaburensis Decne. subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge et Yalt. (Palamut meşesi), Q. pubescens Willd. (Tüylü meşe), Q. robur L. subsp. robur (Saplı meşe), Q. trojana P. B. Webb (Kazdağı meşesi), endemik Quercus vulcanica (Boiss. et Heldr. ex) Kotschy (Kasnak meşesi), sekiz ardıç türünden dört’ü Juniperus communis L. subsp. alpina (Sm.) Celak. (Bodur ardıç), J. excelsa Bieb. (Boylu ardıç), J. foetidissima Willd. (Kokar ardıç) ve J. oxycedrus L. subsp. oxycedrus (Katran ardıcı), beş çam türünden üç’ü Pinus brutia Ten.(Kızılçam), P. nigra Arn. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe (Karaçam), P. sylvestris L. (Sarıçam), Cedrus libani A. Rich. (Toros sediri) ve Castanea sativa Miller (Anadolu kestanesi veya Ekin şabalıdı) yayılış göstermektedir. Ardıç türlerinden Juniperus excelsa Bieb. (Rum ardıçı veya Anadolu ardıçı)'nın Sultan dağlarında 1600 yıllık anıt ağaç özelliğinde olanlarına da rastlanmaktadır.

Çalı Örtüsü

Çalı örtüsünü oluşturan başlıca türler; Cistus laurifolius L.(Laden), Corylus avellana L.var. avellana (Çalı fındığı), Corylus colurna L. (Kaya fındığı) kuzey yamaçlarında büyük topluluklar halinde, Quercus coccifera L. (Kermes meşesi), Quercus infectoria Oliv. subsp.boissieri (Reuter) O.Schwarz (Mazı meşesi), Populus tremula L. (Titrek kavak) ve Hypericum heterophyllum Vent. (Binbirdelikotu)'dur. Bu örtüyü oluşturan türlerden Cistus laurifolius L. Defne yapraklı laden özellikle Pinus nigra Arn.subsp.pallasiana (Lamb.) Holmboe Anadolu Karaçamı'nın tahrip edildiği Sultan dağlarında yayılış göstermekte ve çalıları oluşturan türler arasında en fazla alanı kaplamaktadır. Diğer fındık türü olan Corylus colurna L. (Ağaç fındığı) ise yine aynı tepelerin kayalık alanlarında Taxus baccata L. (Yaygın porsuk) ile karışık halde seyrek topluluklar oluşturmaktadır.

Alçak tundra bitkileri

Bodur ardıç (Juniperus communis L. subsp.alpina (Sm.) Celak., Keçigeveni (Astragalus angustifolius Lam. subsp. angustifolius[6] ve Geven (Astragalus microcephalus Willd.) Sultandağları'nda topluluk oluşturan başlıca türlerdir.

Dağ yamaçlarında bolca İlirya pamukdevedikeni (Onopordum illyricum) ve Devedikeni gibi dikenli otsu bitkiler görülür.

Akarsular

Sultan Dağlarından, Sulu Dere, Kiraz Deresi, Sarıpınar Deresi, Değirmen Dere, Hacet Deresi, Elbiz Deresi, Dort Deresi, Çay Deresi, Eber Deresi, Deresinek Deresi, Kırca Deresi, Elmas Deresi, Yalvaç Beli, Akşehir ve Engilli gibi dereler doğar.

Sultandağı Fayı

Toros kuşağını iç Toros kuşağından ayırır. Kuzeybatı - Güneydoğu doğrultusunda yaklaşık 100 km 'lik bir uzanıma sahiptir. Fakat inceleme alanının Güneybatı kesiminde 8–10 km 'lik bir kısmı izlenmektedir. Batıda Afyonkarahisar’a doğru batı ve güneybatıya doğru bir dönüş yapmaktadır. Sultandağı Fayı uzun süre aktivitesini korumuş bir itki fayı özelliğinde olup, Sultan dağlarının Kuzey, Kuzeydoğu'ya bugünkü konumunu kazanmasını ve bu dağların yükselmesini sağlamıştır. Sultandağları’ndaki Miyosen[7] (Miocene) oluşuklarını dahi etkilemiş, onların üzerine Sultandağları kayaçlarının itilmelerini sağlamıştır. Sultan Dağları’nın kuzeydoğuya bakan yamacı ile ovanın birleştiği hat, bir fay hattına karşılık olmaktadır. Bu fay hattı Sultan Dağları ile Afyon Ovası’nın oluşumunda etken bir rol oynamıştır.

3 Şubat 2002 tarihinde oluşan Sultandağı Depreminden, Sultan dağlarının kuzeyinde alüvyonlu fanlar üzerinde konumlanan Çay, Yakasinek, Sultandağı etkilenen yerleşim yerleridir.

Ekonomi

Turizm

Dort Deresi Asmalı mevkiindeki orman sahasında Geyik Üretim Merkezi bulunmaktadır. Bu geyik üretim merkezinde geyikler koruma altındadır. Buzluk Mağarası, Dort Deresi ve manastır başlıca gezip görülecek yerlerdir.

Yaylalar

Fındık ormanlarıyla kaplı Balaban, Dumra, Küçük ve Büyük Kirazlı Yaylaları ise yayla turizmine elverişlidir.

Mağaralar

Buzluk Mağarası Sultandağı ilçesine bağlı Dereçine Kasabası'nın güneyinde Sultan Dağları'nın 2.519 metre ile en yüksek yeri olan kuzeybatı zirvelerinde yer alan tabiat harikasıdır, yüzyıllardan beri sadece yaz sıcağında, buz üretir. Halk arasında "Buzluk Mağarası" olarak bilinen mağara ile ilgili bir de rivayet vardır.

Sultan Dağları'nın güney eteklerinde ise, Nazilli Deresi'nin yukarı bölümünde Yalvaç İlçesi’nin yaklaşık 15 km kuzeydoğusunda Ayı İni Mağarası yer alır. Mağara 407 m uzunlukta, yatay olarak gelişmiş, kaynak konumlu fosil bir mağaradır. Ayı ini, hem doğal çevrenin güzelliği, hem de mağarada bulunan ilginç damlataşlar ve sarnıçlar nedeniyle turizm amaçlı kullanıma son derece elverişlidir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Afyonkarahisar Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Nazmiye UZUN "Çevre Durum Raporu", 2007.
  2. ^ Üçüncü zamanın bölündüğü dört büyük devirden son ikisi olan pliyosen ile miyoseni birden kavrayan sistem.
  3. ^ Genç tektonik (neo-tektonik) hareketlerin olduğu dönemdir.
  4. ^ Suyun biriktirdiği kil, silt, kum, çakıl, taş ve jeolojik aşınma sonucu ortaya çıkmış diğer malzemeler.
  5. ^ a b "IMPORTANCE OF GEOLOGICAL CHARACTERISTICS AT DETERMINING BASIN CONSERVATION BORDERS: SAMPLE OF LAKE BEYŞEHİR (KONYA) BASIN" (PDF). 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2008. 
  6. ^ Wildflowers of Turkey - Astragalus angustifolius 30 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
  7. ^ 23,8 - 5,32 milyon yıl önceki Jeolojik devir
  • Afyonkarahisar Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Nazmiye UZUN "Çevre Durum Raporu", 2007

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afyonkarahisar (il)</span> Türkiyenin Ege Bölgesinde bir il

Afyonkarahisar, Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu Bölümü'nde yer alan bir ildir. İl nüfusu 751.344'tür. (2023). Bu nüfusun %78,07'ü şehirlerde yaşamaktadır. İlin yüzölçümü 14.016 km²'dir. İlde km²'ye 53 kişi düşmektedir. Afyonkarahisar sınırlarında merkez ilçeyle beraber 18 İlçe, 60 belediye, bu belediyelerde 448 mahalle ve ayrıca 420 köy vardır.

<span class="mw-page-title-main">Bolvadin</span> Afyonkarahisar ilçesi

Bolvadin, Türkiye'nin Afyonkarahisar iline bağlı ilçe.

<span class="mw-page-title-main">Of</span> Trabzonun ilçesi

Of (Lazca: ოფუტე, Oput'e, Romeika: Όφη, Όfi), Trabzon ilinin doğusunda yer alan ve tarihi çok eskilere dayanan bir ilçedir. Arazisini, Of'tan Karadeniz'e dökülen Solaklı ve Baltacı derelerinin aşağı havzaları oluşturur. İlçenin güneyinde Hayrat ve Dernekpazarı ilçeleri, doğusunda Rize ili, batısında Sürmene ilçesi ve kuzeyinde Karadeniz bulunur. Osmanlı döneminde ve Cumhuriyet'in ilk yıllarında daha büyük bir yüzölçümüne sahip olan ilçenin sınırları 1948 yılında Çaykara'nın, 1990 yılında da Dernekpazarı'nın ve Hayrat'ın ilçe olmasıyla daralmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Emirdağ</span> Afyonkarahisar ilçesi

Emirdağ, Afyonkarahisar'a bağlı bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Sultandağı</span> Afyonkarahisar ilçesi

Sultandağı, Afyonkarahisar ilinde, Afyonkarahisar şehrinin 68 kilometre doğusunda bulunan bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Halkapınar</span>

Halkapınar ya da eski adıyla Zanapa, Konya ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Yıldızeli</span> Sivasın ilçesi

Yıldızeli, Sivas ilinin bir ilçesidir. Eski adı Yenihan olup 1930'lu yıllarda ismi, kuzeyindeki Yıldız Dağı'ndan esinlenilerek Yıldızeli olmuştur. Sivas'ın 47 km batısında yer alan ilçesidir.Yıldızeli, Batlamyus'a göre Sargarausena ilçesinde bulunan Phiara kasabası olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sivaslı</span> Uşakın ilçesi

Sivaslı, Uşak ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Aydıncık, Mersin</span> Mersinin ilçesi

Aydıncık, Mersin ilinin bir ilçesidir.

Emir dağları, Afyonkarahisar İl sınırlarının doğu-kuzeydoğusunda ve Emirdağ ilçesi ile Eber Gölü arasında konumlanır. Emir Dağları'nın yükseltisi genelde kuzeyden güneye gittikçe artar. Kuzeyde Hodulbaba Tepesi 1547 metre, Emirdede Tepesi 2064 metredir ve daha güneyde Başyurt Tepesi 2281 metre yükseltisi ile dağın en yüksek zirvesini oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Karçal Dağları</span> Artvin ili sınırları içinde kalan dağ silsilesi

Karçal Dağları veya Karaçal Dağı veya Karçhali Dağı, Türkiye'nin kuzeydoğu ucunda, Artvin ili sınırları içinde kalan dağ silsilesidir. Karçal veya Karaçal adı, Gürcüce "Karçhali"den değişime uğramıştır ve Karçhali (კარჩხალი) "çıplak dağ", "kayalık dağ" anlamına gelir. Karçhali Vadisi ile Karçhali Deresi adını bu dağdan alır.

<span class="mw-page-title-main">Dedegöl Dağı</span>

Dedegöl Dağı, Isparta'nın doğusunda Yenişarbademli ilçesi sınırı içerisinde 2.992 m. yüksekliğiyle Isparta ilinin en yüksek dağıdır. Anamas Dağı olarak da bilinmektedir. Bilinen 15 km uzunluğuyla Türkiye'nin en uzun mağarası olan Pınargözü Mağarası da bu dağ içerisinde yer alır. Dedegöl Dağı, Batı Toroslar orojenik kuşağı içinde yer alan ana hatlarıyla güneyden kuzeye ve kuzeybatıya doğru uzanış gösteren en yüksek noktası 2992 m olan bir dağdır. Kuzey güney doğrultusunda yaklaşık 12 km uzunluğa, doğu-batı doğrultusunda ise 5–6 km genişliğe sahiptir. Doğa Derneği'nin yayınladığı Önemli Doğa Alanları araştırmasına göre Dedegöl Dağları'nın sınırları doğuda Beyşehir Gölü, kuzeyde Belceğiz köyü ve Sarıidris beldesi, batıda Aksu ilçesi ve güneyde Emerdin Dağı ile Köprüçay Vadisi'nden oluşmaktadır. Dedegöl Dağı, tektonik olarak Türkiye'nin en aktif alanlarından biri olan “Isparta Açısı” içinde, bu alanının doğu kesiminde yer almaktadır. Dağın en yüksek noktası Dedegöl Tepe zirvesidir. Kartal Tepe, Karçukur Tepe dağın diğer yüksek tepeleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Pırnal meşe</span>

Pırnal meşe, kayıngiller (Fagaceae) familyasından 20 metreye kadar boylanabilen ağaçtır.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı Dağı Millî Parkı</span> 2004 yılında, Ağrı dağı ve çevresindeki 88.014 ha alanda ilan edilen millî park

Ağrı Dağı Millî Parkı, 2004 yılında, Ağrı dağı ve çevresindeki 88.014 ha alanda ilan edilen millî park. Nuh tufanı, Türkiye'nin en yüksek dağı ve en büyük buzulu, meteor çukuru, yaban hayatın çeşitliliği ile dikkat çeker.

<span class="mw-page-title-main">Aynalıgöl Mağarası</span> Mersin yakınlarındaki bir mağara

Gilindire veya Aynalıgöl Mağarası, Mersin'e bağlı Aydıncık ilçesinin 7,5 km güneydoğusunda, Sancak Burnu ile Kurtini Deresi arasında yer alan mağara. Bir çoban tarafından tesadüf eseri bulunuştur. Giriş ağzı denize bakan ve hemen önünde küçük bir köy bulunan mağaraya denizden ve karadan gidilebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tecer Dağları</span>

Tecer Dağları, Sivas'ın 40 km güneydoğusunda, 2262 metre yüksekliğinde, doğu-batı uzanışlı bir sıradağ. Huma Çayı dağı ikiye böler, güneydeki kısım Deli Dağı, kuzeydeki Çengelli Dağı adını alır.

Azerbaycan'ın florası veya Azerbaycan'ın bitki örtüsü, Azerbaycan'da bulunan bitkileri, ağaçları, çiçekleri ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Anadolu yaprak döken ormanları</span>

Doğu Anadolu yaprak döken ormanları, Türkiye'nin doğusundaki dağlarda yer alan bir ekolojik bölgedir. Ilıman geniş yapraklı ve karma ormanlar biyomunda bir Palearktik biyocoğrafik bölgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Buila-Vânturarița Millî Parkı</span>

Buila-Vânturarița Milli Parkı, , Romanya'da, Vâlcea ilinin orta-kuzey kesiminde, Costeşti, Bărbăteşti ve Băile Olăneşti idari bölgelerinde bulunan koruma altındaki bir alandır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Anadolu kozalaklı ve yaprak döken ormanları</span>

Kuzey Anadolu kozalaklı ve yaprak döken ormanları, Türkiye'nin Kuzey Anadolu bölgesinde yer alan ılıman iğne yapraklı ormanlar ekolojik bölgesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.