İçeriğe atla

Sui Hanedanı

Sui Hanedanı
581-618
Sui Hanedanlığı 589-609
Sui Hanedanlığı 589-609
BaşkentÇang'an
(581-605)
Luoyang
(605-618)
Yaygın dil(ler)Orta Çince
HükûmetMonarşi
Hükümdar 
• 581-604
Wen
• 604-617
Yang
• 617-618
Yang You
Tarihçe 
• Kuruluşu
4 Mart 581
• Dağılışı
23 Mayıs 618
Yüzölçümü
5893.000.000 km2
Para birimiAntik Çin Parası
Öncüller
Ardıllar
Kuzey Zhou
Chen Hanedanı
Tang Hanedanı
Günümüzdeki durumuÇin
Vietnam


Çin tarihi
Çin Tarihi
Çin Tarihi

Sui Hanedanı, (Çince: 隋朝, Hanyu Pinyin: suí cháo) 581-618 yılları arasında Çin'e hakim olmuş hanedandır. Güney Kuzey Hanedanı döneminin ardından Çin'i birleştiren Sui Hanedanı Çin'de dört yüzyıldır süregelen parçalanmışlığa son vermiştir.

İmparator Wen (隋文帝楊堅 Sui Wendi Yang Jian, Siyenpi (Sien-pi) kökenli) tarafından kurulan hanedanın başkenti Chang'an (günümüzdeki adı Xi'an) idi. Bu dönemde Orta Asya Türkleri ile savaş halinde olan Sui Hanedanlığı iç isyanların artmasından sonra yıkılmıştır.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Sui Hanedanı ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Güney-Kuzey Hanedanları</span>

Güney-Kuzey Hanedanları dönemi, Çin tarihinde 420'de Çin'in güneyinde Liu Song hanedanının Doğu Jin Hanedanı 'nın yerini almasıyla başlayarak 589'de Siyenpilerin (Sien-pi) Puliuru boyuna mensup olan Yang Jian 'nın Sui'yi kurmasına kadarki bir dönem. Güney ve kuzey kesimlerinde ayrı hanedanların bulunduğu için bu ad verilmiştir.

İşbara Kağan, 582- 587 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çin İmparatorluğu</span>

Çin'in imparatorluk tarihi, MÖ 211-MS 1912/1915-1916 dönemlerine girer. Çin'in ilk imparatorluk hanedanı olan Qin Hanedanı ile başlayıp 1912'de Qing Hanedanı'nın devrilmesiyle sona ermiştir. Yuan Shikai'nin girişimiyle 1915-1916 yıllarında imparatorluk dirilmiş fakat tekrar yıkılmıştır:

Salsu Muharebesi, 612 yılında Goguryeo ve Sui Hanedanı arasında 2. Goguryeo-Sui sırasında meydana gelen büyük bir muharebe. Goguryeo süvari kuvvetleri, Sui ordusunu Salsu nehri civarlarında hezimete uğratmıştır.

Yami Kağan veya Yamı Kağan, soyadı ve ad: Ashina Jankan, Tolis Qaghan olarak da bilinir ve daha sonra unvanını aldı. 600-609 yılları arasında hükümdarlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. İşbara Kağan ya da Baga Kağan'ın oğludur.

Şipi Kağan, Serbi Kağan veya Sibir Kağan 609-619 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan'ın oğullarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Li Shimin</span>

Li Shimin, İmparator Taizong ya da Tai Tsung, 626-649 yılları arasında Çin imparatoru.

Tulan Kağan ya da Tou-lan Kağan 588-600 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır.

Ch'u-lo Kağan (Çince: 處羅可汗/处罗可汗, : chùluo kěhàn, : ch'u-lo k'o-han, : ,diğer adları: Ilteber Shad. 619- 621 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan' ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Wei Nehri Antlaşması</span>

Wei Nehri Antlaşması, Doğu Göktürk Kağanlığı ile Tang Hanedanı arasında yapılan barış antlaşmasıdır. Antlaşma, Tang hükümdarının Doğu Göktürklere ödemek zorunda kaldığı yüklü tazminat nedeniyle Çin kaynaklarında "Wei Nehri Utancı" adıyla anılmaktadır. Anlaşmanın sonucunda Türk kağanı İllig Kağan kazançlı olarak görülse de; Doğu Göktürklere sığınan Sui Hanedanı üyelerinin geri verilmesini içeren bu antlaşma Doğu Göktürklerin, Tang'a karşı siyasi üstünlüğünü bitirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yen-Men Kalesi Kuşatması</span>

Yen-Men Kalesi Kuşatması, Çin-Sui Hanedanı Yang-ti'nin bugün Taiyuan adıyla bilinen şehrin kalesinde Doğu Göktürk Kağanlığı ordusu tarafından 615'te kuşatılması olayıdır. Kuşatma sonrasında, Sui Hanedanlığı'nın ülke içerisindeki otoritesi iyice zayıflamış ve Sui Hanedanlığı yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çang'an</span>

Çang'an, Çin tarihinde ondan fazla hanedana başkentlik yapan tarihî bir kenttir. Kentin adı klasik Çincede "ebedi barış" anlamına gelmektedir. Bugün Çang'an'ın resmî adı Xi'an'dır. Kısa ömürlü Xin Hanedanı döneminde kentin adı "sabit barış" anlamına gelen olarak değiştirildiyse de, MS 23'te bu hanedanın yıkılmasıyla eski ad kullanılmaya devam etmiştir. Ming Hanedanı döneminde kentin adı yeniden değiştirilerek, "batıdaki barış" anlamına gelen Xi'an ismi kullanılmaya başlanmıştır. Bu adlandırma hâlâ kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Çin Kanalı</span>

Büyük Çin Kanalı, Çin'in doğusunda bulunan bir kanaldır. Büyük Çin Kanalı dünyanın en uzun kanalı olup ünlü bir turistik yerdir. Kanal Pekin'den başlayarak Tientsin,Hebei, Shandong, Jiangsu ve Zhejiang eyaletlerini geçerek Hangzhou şehrine kadar uzanmaktadır ve Sarı Nehir ile Yangtze Nehri bağlantısını gerçekleştirmektedir. Kanalın en eski kısımları MÖ 5. yüzyıla kadar uzanır, ancak çeşitli bölümleri Sui Hanedanı zamanında tamamlanmıştır. 2014 yılında Dünya Mirası listesine dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Wen (Sui)</span>

İmparator Wen veya asıl adıyla Yang Jian (楊堅), Çin'in Sui Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur. Saltanatı MS 581'den 604 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Yünnan</span>

Yünnan, Çin'in güneybatısında bulunan bir eyalet. Yüzölçümü yaklaşık 394.000 km2, 2010 itibarıyla yaklaşık 46 milyon kişilik nüfusa sahip. Eyaletin başkenti, kendisi de eskiden "Yünnan" olarak bilinen Kunming şehri. Yünnan eyaleti kuzeyde Siçuan eyaleti, kuzeydoğuda Guizhou eyaleti, doğuda Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi, güneydoğuda Vietnam, güneyde Laos, batıda Birmanya ve kuzeybatıda Tibet Özerk Bölgesi ile sınır paylaşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sui halkı</span>

Sui ya da Shui halkı, çoğu Çin Guizhou eyaletinde yaşayan bir etnik grup. Çin Halk Cumhuriyeti devletinin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan birini teşkil eder.