Suhoy Su-34
| Su-34 | |
|---|---|
 Suhoy Su-34 | |
| Türü | Avcı bombardıman |
| Ulusal köken |  Sovyetler Birliği |
| Üretici | Suhoy |
| İlk uçuş | 13 Nisan 1990 |
| Hizmete giriş | 20 Mart 2014 |
| Durumu | Etkin hizmette |
| Ana kullanıcı | Rus Hava Kuvvetleri |
| Üretim aralığı | 2006-günümüz |
| Üretim sayısı | 93 (Ocak 2016 itibarı ile) |
| Birim maliyeti | 36 milyon Amerikan doları |
| Gelişimi | Su-27 |
Suhoy Su-34 (Rusça: Сухой Су-34) (ihracat adı: Su 32, NATO rapor adı : Fullback), Rus yapımı çift kişilik avcı bombardıman uçağı. Suhoy Su-24’lerin yerini alması düşünülmektedir.[1]Su-27 Flanker esas alınarak geliştirilen bu uçak, gece ve gündüz, yer ve hava hedeflerine nükleer silahlar da dahil olmak üzere yüksek hassasiyetli saldırılarda kullanılması amacıyla geliştirilmiştir.
Geliştirilme Süreci
Proje Geçmişi ve Testler
Yaşanan bazı belirsizlikler projesinin başlamasını geciktirdi.[2] İleri-geri hareketli kanat yapısına sahip Su-24’lerin yerine daha farklı ve karmaşık görevlerde kullanılmak üzere 1980’lerin ortalarından itibaren geliştirilmesine başlandı. Uçağın yapım sürecinde manevra, menzil ve faydalı yük taşımada daha iyi olan Su-27’lerin esas alınması kararlaştırıldı.[3] Gerçekte ise esas alınan uçak Suhoy Su-237K’nın eğitim modeli olan T10KM-2’ydi. Kurum içinde T-10V olarak bilinen geliştirme süreci, Sovyetlerin dağılma sürecinde yaşanan politik kargaşa sonucu uçak gemisi projesiyle aynı akıbeti paylaşarak rafa kaldırıldı.[2][3]
1990 yılı Ağustos ayında TASS(Sovyetler Birliği Telgraf Ajansı), Tiflis uçak gemisine yaklaşmakta olan bir uçağı fotoğrafladı.[2][3] Sonraları bu uçak, Batı istihbarat servisleri tarafından yanlışlıkla, ilk uçuşu Anatoliy Ivanov tarafından 13 Ağustos 1990’da yapılan Su-27KU olarak servis edildi.[4] Su-27UB’den esinlenilerek dizayn edilmiş yeni burnu ve önceki SU-27’lerin iniş takımı ile SU-27IB’nin prototipiydi.[5] Uçağın gelişim süreci her ne kadar donanma için üretilmesi düşünülen çift koltuklu SU-27KUB eğitim uçağının gelişim süreciyle paralellik taşısa da, iki uçağın birbiriyle pek de bir ilişkisi yoktu.[6] Uçuş testleri 1990’dan 1991 yılına kadar devam etti.[3]
1992 yılında Su-27IB, MosAeroshow(sonraları MAKS Airshow olarak yeniden adlandırıldı)’da II-78 uçağı ile havadan yakıt ikmali yapan uçuşu ve akrobatik gösterisiyle tanıtıldı. Uçağın resmi anlamda ortaya çıkışı ise 13 Şubat 1992’de Rusya Eski Devlet Başkanı Boris Yeltsin ve CIS(Commonwealth of Independent States-Bağımsız Devletler Topluluğu) liderlerinin Machulishi’da düzenledikleri bir zirvede gerçekleşti. Ertesi yıl Su-27IB MAKS Airshow’da tekrar sergilendi.[4]
Diğer prototip ve üretim öncesi ilk uçak, T10V-2, ilk uçuşunu 18 Aralık 1993’te Igor Votintsev ve Yevgeniy Revonov’un kontrolünde yaptı.[4] Su-24’ün de üretiminin yapıldığı Novosibirsk’te imal edilen bu uçak, orijinal prototipinden yeniden tasarlanmış kuyruk dikmeleri, sıralı teker iniş takımı ile daha uzun burnu ve geri tehlikeleri uyaran radarıyla gözle görülebilir derecede farklıydı.[2] Standart versiyonda üretilen ilk uçak, ilk uçuşunu 28 Aralık 1994’te yaptı.[2] Uçağa Leninets OKB-designed V004 radarı ile uyumlu hale getirilmiş atış kontrol sistemi de monte edildi.[2] Su-34’te belirleyici olan bu sistem önceki versiyonlarından farklıydı.[4] 1995 yılında düzenlenen Paris Air Show’da ise Su-34’ün farklı versiyonu Su-32FN uçağın potansiyel kıyı görevlerinde de kullanılabileceğini göstermesi amacıyla sergilendi. Suhoy Su-34’ü Su-32MF olarak da tanıttı.
Üretimi
Başlangıçta uçağın sadece birkaç adet prototipi üretildi. 2006 yılı Mart ayında ise Rusya Savunma Bakanı Sergei Ivanov yıl içerisinde teslim alınmak şartıyla hükûmetin 2 adet Su-34 satın aldığını açıkladı. Halihazırda modernize edilen 300 adet Su-24’ün[7] yerini alması maksadıyla 2015’e kadar toplam 200 adet Su-34’ün alınması planlandı.[8] Ivanov, uçağın kritik parametreler açısından oldukça üstün olması nedeniyle, eski Su-24’lerin yerine bu uçaktan daha az sayıda alınacağını söyledi.
Aralık 2006’da ise Ivanov 2020’e kadar yaklaşık 200 adet Su-34’ün hizmete girmiş olacağını söyledi.[9] Hava Kuvvetleri Komutanı Vladimir Mikhaylov’da 6 Mart 2007’de aynısını söyledi.[10] Su-34’lerin ikisi 2006-2007 arasında, üç adedi de 2009’un sonlarına doğru teslim edildi. Suhoy, 9 Ocak 2008’de Su-34 üretimi için tam kapasite çalışmaya başladıklarını açıkladı. O tarihte Rusya 2010’un sonlarına doğru operasyonel olarak kullanabileceği 24 adet Su-34’ü teslim almayı planlıyordu.[7][8]
Rusya Hava Kuvvetleri, dört Su-34’ten oluşan diğer partiyi 28 Aralık 2010’da teslim alırken, 70 adetini de 2015’e doğru teslim almayı planlıyordu.[11] Askeri kaynaklar, Hava Kuvvetlerinin kabul testlerini 2011 Eylül’ünde tamamladığını duyurdu.[12] Avcı birlikleri ilk olarak 2011’de 6 adet Su-34’ü teslim aldı.[13]
Teslimatlar, 2008’deki 32 uçağı ve 2012’de de 92 uçağı içeren sözleşmeler çerçevesinde, 2020’e kadar toplam 124 adet Su-34 teslimatını öngörüyordu.[14] Aralık 2012’de Suhoy’un 2012 yılında yapılan sözleşme çerçevesinde 5 adet Su-34’ü daha teslim ettiği açıklandı.[15] 2013 yılı Ocak ayında ise 5 uçaktan oluşan bir parti, üretim üssü Novosibirsk’den Voronezh’e uçurularak teslim edildi.[16] 6 Mayıs 2013’te ise 2013 dağıtım planlaması kapsamındaki ilk Su-34 teslim edildi.[17]
9 Temmuz 2013’te ise Novosibirsk Uçak Fabrikasında düzenlenen resmi bir kabul töreniyle 3 adet Su-34 daha Rusya Hava Kuvvetlerine teslim edildi. Su-34’lerin üçü de Rus Hava Kuvvetlerinin yeni kamuflajını gösterir şekilde üst kısımları siyah, alt kısımları mavi, burun kısımları beyazdı ve üzerlerinde yeni logolarını taşıyorlardı.[18] 2013 yılı sonu itibarıyla, Suhoy 2008 anlaşması kapsamındaki teslimatları bitirmiş ve 2012 sözleşmesindeki uçak teslimatlarına başlamıştı.[19]
2013 yılı Ağustos ayında ise Suhoy, Kazan merkezli Radiopribor şirketiyle karşıdaki uçağın dost veya düşman ülke uçağı olduğunu gösteren “friend or foe” sisteminden 184 adet almak için anlaşma imzaladı. Sistemin 2020 yılına kadar teslim alınması planlanıyor.[20]
Dizaynı
Uçağın kanat yapısı, kuyruğu ve motor kapakları çoğunlukla Su-27/Su-30 ile, manevra kabiliyetini artırıp sürüklenmeyi azaltan burun kanatçıkları ise Su-30MKI/Su-33/Su-27M/35 ile aynıydı. Her iki pilotun da yan yana oturmasını sağlayan kokpit kısmı ile uçağın ön kısmı yeniden dizayn edildi. Motor olarak da, Su-27SM’ler de kullanılan ve tam yüklü ağırlıktaki maksimum hızda Mach 1.8+’nın altında hız üretebilen AL-31FM1 motoru kullanıldı.[21]
Su-34, kuyruktaki kanatları, burun kısmında yer alan ve sürüklenmeyi azaltan burun kanatçıkları ve ana kanatları ile birlikte toplam üç kanat kesitine sahiptir. Yanı sıra, Rusya’nın yeni nesil yüksek hassasiyetli silahlarını da içeren 12,000 kg. (26,455 lb.)’lik faydalı yükü taşıyabileceği 12 adet yükleme noktası da mevcut. Su-27/Su-30'larda kullanılan 30 mm’lik GSh-30-1 topu bu uçakta da bulunuyor.[22]
Su-34’lerin ayırt edici en büyük özelliği ise pek rastlanılmayacak derece de geniş olan uçuş konsolu. Dizayn çalışmaları esnasında uçuş personelinin konforu için oldukça zaman harcandı. Oldukça geniş olan kabinin sağ tarafında pilot, sol tarafındaki NPP Zvezda K-36dm fırlatma koltuğunda ise silah operatörü oturuyor. Pilotların yan yana oturduğu kokpitin en büyük avantajı aynı uçuş ekipmanının her bir pilot için ayrı ayrı konmasına gereksinim bırakmaması. Yine uzun mesafeli görevlerde konfor ön plana çıktığından, uçaktaki basınçlandırma sistemi it dalaşı ve acil durumlarda kullanılan oksijen maskelerinin 10,000 metre (32,800 ft) yüksekliğe kadar kullanılmasına gerek bırakmıyor.[23] Uçuş personelinin uzun görevler esnasında hareket edebilecekleri, ayakta durabilecekleri kadar yeterli alada mevcut.[24][25] Koltuklar arasındaki mesafenin genişliği, gerekli durumlarda pilotların koridora doğru uzanmalarına da imkân sağlıyor.[23] Koltukların arka kısmında ise mutfak ve tuvalet yer alıyor.[23][24]
Operasyonel Tarihi
Avrupadaki Rus üslerinde bulunan Su-34 ve Su-24’lerin, 2010 yılı Temmuz ayında havada yakıt ikmali gerektiren bir uçuşla 6,000 km. uzaklıktaki Pasifik kıyılarına taşınması esnasında, Su-34’lerin uzun menzil uçuş yeteneği de görülmüş oldu. Uçuş esnasında Su-24’ler 3 kez yakıt ikmali yaparken, Su-34’lerde sadece 2 ikmale gerek duyuldu.[26]
Su-34’lerin 2008’deki Güney Osetya Savaşında kullanıldığı da söylenenler arasında.[27]
Bir Rus SU-24 savaş uçağının Türkiye-Suriye sınırında sınır ihlali sebebiyle Türk F-16 savaş uçakları tarafından 24 Kasım 2015'te düşürülmesi üzerine çıkan krizin ardından ;30 Kasım 2015 tarihinde Rus Savunma Bakanlığı tarafından SU34 lerin Suriye de görevlendirildiği açıklandı.
Ayrıca 29 Ocak 2016 tarihinde bu sefer bir Rus Su-34 uçağı Türk hava sahasını ihlal etmiş, bunun üzerine Türk Hava Kuvvetleri turuncu alarm seviyesine geçmiş ve Güneydoğu'daki hava üslerine takviye yapmıştır.
Kullanıcılar
Rus Hava Kuvvetleri – 85 uçak [28][29][30][31]
- Lipetsk Hava Üssü - 12[32]
- Voronej Malshevo Hava Üssü - 24
- Morozovsk Hava Üssü - 36
- Akhtubinsk Hava Üssü - 6
- Lazkiye Hava Üssü, Suriye – 12[33]
Cezayir Hava Kuvvetleri — 14 uçak siparişi
Özellikleri
Genel Karakteristikleri
- Uçuş personeli: 2
- Uzunluk: 23.34 m (72 ft 2 in)
- Kanat genişliği: 14.7 m (48 ft 3 in)
- Yükseklik: 6.09 m (19 ft 5 in)
- Kanat Alanı: 62.04 m² (667.8 ft)
- Boş Ağırlık: 22,500 kg (49,608 lb)
- Yüklü Ağırlık: 39,000 kg (85,980 lb)
- Faydalı Yük: 12,000 kg (26,455 lb)
- Azami Kalkış Ağırlığı: 45,100 kg (99,425 lb)
- Güç kaynağı: 2 × Lyulka AL-31FM1 turbofan motor, her birinde 13,500 kgf (132 kN, 29,762 lbf) gücünde artyakıcı.[34]
- Dahili Yakıt Kapasitesi: 12,100 kg (26,676 lb)
Performans
- Maksimum hız:
- Seyir Yüksekliğinde: Mach 1.8+ (~2,000 km/h, 1,200 mph)
- Deniz Seviyesinde: Mach 1.2 (1,400 km/h, 870 mph)
- Menzil: 1,100 km (680 mil) Alçak irtifa
- Hizmet Yarıçapı: 1,000+ km ()
- Seyir Menzili: 4,000 km (2,490 mi)
- Azami Harekât İrtifsı: 15,000 m (49,200 ft)
- İtki Gücü/Ağırlık: 0.68
Cephane
- Dahili Silahlar: 1× 30 mm GSh-30-1 (9A-4071K) top, 150 adet mermi
- Harici Yükleme İstasyonları: 12 adet kanat ve gövde altında, 12,000 kg. faydalı yük taşıyabilecek yükleme noktaları
Roketler
- S-8, S-13, S-25 roket kapsülü
Füzeler
- R-27 havadan havaya füze
- R-73 havadan havaya füze
- R-77 havadan havaya füze
- Kh-29L/T (AS-14) havadan yere füze
- Kh-38 yeni nesil havadan yere 40 km. menzilli füze
- Kh-25MT/ML/MP (AS-10) havadan yere füze
- Kh-59M (AS-18) havadan yere füze
- Kh-58 (AS-11) nükleer füze
- Kh-31 (AS-17) nükleer ve gemisavar füze
- Kh-35 (AS-20) gemi savar füze
- Kh-65SE ya da Kh-SD seyrüsefer füzesi füze
- Kh-41 ya da Yakhont gemisavar füze
Bombalar
- KAB-500L/KAB-500KR ya da KAsB-1500L/KR güdümlü bombalar
- OFAB-250-270, OFAB-100-120, FAB-500T, BETAB-500SHP, P-50T, ODAB-500PM güdümsüz bombalar, RBK-500 ve SPBE-D misket bombası, nükleer bomba
Diğer
- 3,000 litrelik PTB-3000 ek yakıt tankı, EW ve keşif kapsülleri
İlgili İçerik
Benzer tasarım ve gelişimdeki uçaklar
Benzer rolde, dönemde ve yetenekte olan uçaklar
Kaynakça
Notlar
- ^ "Outlook 2010: Reorganization Nears Completion, But Russian Industry Still Has Far To Go" (subscription article).[] Aviation Week & Space Technology, Volume 172, Issue 4, 25 January 2010.
- ^ a b c d e f Williams 2002, p. 132
- ^ a b c d Gordon 1999, p. 92.
- ^ a b c d Gordon 1999, p. 93.
- ^ Eden 2004, p. 466.
- ^ Andrews, Thomas, "Suhoy Su-27/Su-30 Family," International Air Power Review, Volume 8, Spring 2003.
- ^ a b "Russian Air Force to receive five Su-34 warplanes in 2008" 10 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. RIA Novosti (Russian News and Information Agency), 14 January 2008.
- ^ a b "Russia producing new Su-34 bombers". United Press International, 9 January 2008. 24 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2014.
- ^ "Su-34 Fullback fighter takes to the skies." RIA Novosti (Russian News and Information Agency), 19 December 2006.
- ^ "3rd serial Su-34 fighter-bomber to take to the skies in November." 17 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RIA Novosti (Russian News and Information Agency), 6 March 2007.
- ^ "Russian Air Force receives new Su-34 fighter-bombers." 5 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RIA Novosti, 28 December 2010.
- ^ "Su-34 completed pre-deployment tests in Sep 2011." 30 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. AirForceWorld.com, 22 September 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2014.
- ^ "Министерство обороны купило 92 бомбардировщика Су-34" (in Russian). 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. lenta.ru, 1 March 2012.
- ^ "Suhoy Company (JSC) - News - News". Sukhoi.org. 29 Aralık 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
- ^ "Suhoy Delivers 5 Su-34 Bombers to Russian Air Force | Business | RIA Novosti". En.rian.ru. 25 Ocak 2013. 31 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
- ^ "Russian Air Force receives first Su-34 bomber". English pravda.ru. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
- ^ "Suhoy Company (JSC) - News - News". Sukhoi.org. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2014.
- ^ "Suhoy Signs $47M Transponder Deal for Su-34 | Defense | RIA Novosti". En.rian.ru. 19 Ağustos 2013. 22 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
- ^ "AL-31FM1." 9 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Salut.ru. Retrieved: 1 March 2012.
- ^ Gordon 2006, pp. 80–81.
- ^ a b c Gordon, Yefim. Suhoy Su-27 Flanker: Air Superiority Fighter. London: Airlife Publishing, 1999. ISBN 1-84037-029-7.
- ^ a b Spick 2000, pp. 518–519.
- ^ Eden, Paul. "Su-27IB, Su-32FN and Su-34", Encyclopedia of Modern Military Aircraft. London: Amber Books, 2004. ISBN 1-904687-84-9.
- ^ "Warplanes: F-15Eski Goes Long Against China." 20 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Strategypage.com, 6 July 2010. Retrieved: 1 March 2012.
- ^ "Five-Day War: Up in the air (Russian)." 5 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Army.lv. Retrieved: 1 March 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2013.
- ^ "Выпускники летных училищ освоят новейшие бомбардировщики Су-34 в липецком авиацентре" [Alumni summer schools embrace the newest Su-34 bombers in Lipetsk aviacentre]. ITAR-TASS (Rusça). 13 Ocak 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
- ^ Cenciotti, David (29 Eylül 2015). "Six Russian Su-34 Fullback bomber have just arrived in Syria. And this is the route they have likely flown to get there". The Aviationist. 29 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
- ^ "Su-34." 18 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Defense-update.com. Retrieved: 1 March 2012.
Bibliografi
- https://en.wikipedia.org/wiki/Sukhoi_Su-3427 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Eden, Paul, (Ed.) (1 Haziran 2006). The Encyclopedia of Modern Military Aircraft. Londra: Amber Books, 2004. ISBN 1-904687-84-9.
- Gordon, Yefim. Suhoy Su-27 Flanker: Air Superiority Fighter. Londra: Airlife Publishing, 1999. ISBN 1-84037-029-7.
- Gordon, Yefim and Peter Davison (2006). Suhoy Su-27 Flanker. North branch, Minnesota: Specialty Press, 2006. ISBN 978-1-58007-091-1.
- Kopp, Carlo. "Suhoy Su-34 Fullback". Ausairpower.net, January 2011 (last updated). 29 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2014.
- Spick, Mike. "The Flanker". The Great Book of Modern Warplanes. St. Paul, Minnesota: Motorbooks International, 2000. ISBN 0-7603-0893-4.
- Williams, Mel, (Ed.) (2002). "Suhoy 'Super Flankers'". Superfighters: The Next Generation of Combat Aircraft. Norwalk, Connecticut: AIRtime Publishing Inc., 2002. ISBN 1-880588-53-6.
- Wilson, Stewart (2000). Combat Aircraft since 1945. Fyshwick, Australia: Aerospace Publications, 2000. ISBN 1-875671-50-1.
Dış bağlantılar
- Official[] Suhoy Su-32 (Su-34) webpage
- Russian Su-34 web page9 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Su-34 page30 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on MILAVIA.net
- Su-3418 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on Airforce Technology
- Su-34 page12 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on aerospaceweb.org
- Su-34/32FN Long range fighter-bomber27 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Su-34 Fullback27 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on Globalaircraft.org
- Suhoy Su-34 Fullback: Russia's New Heavy Strike Fighter29 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Russia gets first new fighters for 15 years as Suhoy Su-34 debuts11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – 4 January 2007, Flight Global.
- Russian Air Force to adopt Su-34 "flying tank". INFOgraphics10 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Su-34/Su-32FN bomber family
