Sufi Hanlığı
Sufi Hanlığı | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1359-1388 | |||||||||||
| Başkent | Ürgenç | ||||||||||
| Yaygın diller | Özbekce | ||||||||||
| Resmî din | Sünni İslam | ||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||
| Han | |||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Sufi Hanlığı, Kungrat Hanedanı tarafından günümüz Özbekistan'ın Harezm bölgesinde kurulmuş hanlıkdır. Hanedalığın bağımsızlığı kısa ömürlü olmasına rağmen aralıklı olarak Timur İmparatorluğu'nun valileri olarak yönetmeye devam ettiler. 1505'te Şeybanîler Hanedanı tarafın hanedanlık yok edilmiştir. Sufiler hiçbir zaman Harezmşah unvanını kullanmadılar.[1]
Kökenler
Kungrat Hanedanı'nın atası bir Moğol soylusu ve Kungrat kabilesinin bir üyesi olan Naghday Biy'dir.[2] Hanedanlığın Börçigin imparatorluk ailesiyle soy bağıda vardır. Cengiz Han'ın eşi Börtenin erkek kardeşinin soyundan geliyordu.[3] Naghday Biy ilk başlarda Özbek Han'ın ordusunun başkomutanı olarak görev yapıyordu kendisi bu göveri bırakıp sufi oldu ve Harezm'e gitti[4].
Tarih
Hüseyin Sufi Harezm'in kuzey kesimlerini kontrol altına aldı.[4] 1364'ten itibaren kendi adına sikkeler bastırıldı. Çağatay hanlarına tahsis edilen Kath ve Hive'yı da ele geçirdi.[1] Timur ile çatışmaya yol açtı ancak 1369'da Mâverâünnehir'i Timur kendi egemenliği altında birleştirdi. Bir kukla Çağatay hanını elinde tutan Timur, 1370'lerin başlarında Kath ve Hive'yi Hüseyin Sufi'den kendisine teslim edilmesini istedi ama kabul etmedi.[5] Timur'un 1372'de Kath hızla ele geçirdi. Hüseyin Sufi Ürgenç'i takviye etmeye ve orada kalmaya karar verdi ancak Timur'un ordusu tarafından kuşatıldı ve kuşatma sırasında Hüseyin Sufi öldü.[5]
Hüseyin Sufi tahtta geçti ve Timur ile bir barış imzaladı ve Timur'un ordusu Harezm'den ayrıldı.[5] Ertesi yıl Yusuf Sufi Timur'un topraklarını işgal ederek ve Kath ve Hiva'yı geri almaya çalışarak Timur'u kışkırttı. Timur'un 1373'te kendisine karşı ikinci bir sefere çıkmasına neden oldu, ancak Yusuf Sufi hemen özürlerini gönderdi[6] ve barış karşılığında kızı Hanzade Begüm'ü Timur'un oğlu Cihangir Mırza ile evlendirdi[7]. Yusuf Sufi'nin Timur topraklarına devam eden akınları Ürgenç'i 1379'da kuşatmasıyla sonuçlandı; Yusuf Sufi kuşatmanın ortasında öldü ve Timur şehrin teslim olmasını istedi[1]. Ürgenç'liler reddetti ve Timur'un ordusu zorla ele geçirdi ve şehir yağmalandı[8].
Sufilerin yenilgisi, Harezm üzerindeki hâkimiyetlerini sarsmadı. Süleyman Sufi Han Altınordu hükümdarı Toktamış Han ile ittifak kurdular ve Mâverâünnehir'i birlikte işgal ettiler. Timur hemen Harezm'i ele geçirdi ve Mâverâünnehir'i kontrol altına aldı.[9]
Timur'un himayesindeki Sufiler
Bağımsızlık kaybına rağmen, Timura sadık kaldılar ve Timur İmparatorluğu'nda bir rol oynadılar. 14. yüzyılın sonunda Yayık Sufi Timur'un ordusunda yüksek bir konuma ulaştı. 1393 - 1394 yıllarında Timur'a isyan etti. Timur Harezm e geldi isyanı bastırdı ve Yayık Sufi hapsedildi[10].
Kaynaklar ve Dipnotlar
- ^ a b c Bosworth 1978, s. 1064.
- ^ Yuri Bregel, Tribal tradition and dynastic history: The early rulers of the Qongirats according to Munis, Asian and African studies, vol. 16, number 3 (1982), p. 387
- ^ Bregel (1982, s. 362, 365)
- ^ a b Bregel (1982, s. 387)
- ^ a b c Manz 1989, s. 11; Hildinger 1997, s. 328; Ashrafyan 1999, s. 328
- ^ Manz 1989, s. 69; Hildinger 1997, ss. 176-177; Ashrafyan 1999, s. 329
- ^ Hildinger 1997, ss. 176–177.
- ^ Hildinger 1997, s. 177.
- ^ Manz 1989, s. 71; Bosworth 1978, s. 1064; Ashrafyan 1999, s. 329
- ^ Manz 1989, s. 102.
|  | ||||||||
