İçeriğe atla

Sudan çatışmaları (2023-günümüz)

Sudan çatışmaları (2023-günümüz)

29 Nisan 2023 itibarıyla askeri durum

      Sudan Silahlı Kuvvetleri kontrolünde

      Hızlı Destek Güçleri kontrolünde
Tarih15 Nisan 2023 – günümüz
(1 yıl, 6 ay, 5 gün)
Bölge
Başta Hartum olmak üzere Sudan geneli
SebepSudan Devrimi sonrası demokrasiye geçiş süreci
DurumDevam ediyor
Taraflar

Hızlı Destek GüçleriDestekleyenler:

Sudan Silahlı Kuvvetleri

Destekleyenler:

Komutanlar ve liderler
Mohamed Hamdan DagaloAbdülfettah el-Burhan
Güçler
70,000–150,000 110,000–120,000

15 Nisan 2023'te Sudan genelinde, özellikle başkent Hartum ve Darfur bölgesinde, ülkenin askeri hükûmetinin rakip grupları arasında çatışmalar çıktı. 18 Nisan itibarıyla en az 188 kişi öldürüldü.[1]

Çatışma, paramiliter Hızlı Destek Güçleri'nin (RSF) önemli hükûmet bölgelerine yaptığı saldırılarla başladı. Başkent Hartum da dahil olmak üzere Sudan genelinde hava saldırıları, topçu ateşi ve ağır silah sesleri bildirildi (15 Nisan 2023 (2023-04-15) itibarıyla). Hem RSF lideri Mohamed Hamdan Dagalo hem de fiili lider Abdel Fattah al-Burhan, genel askeri karargah, Başkanlık Sarayı, Hartum Uluslararası Havaalanı, Ordu şefinin resmi konutu ve Sudan TV merkezi dahil olmak üzere önemli hükûmet sitelerini kontrol ettiklerini iddia etti.[2][3][4][5]

Arka plan

Sudan'daki çatışmaların tarihi, etnik gerilimler, dini anlaşmazlıklar ve kaynaklar üzerindeki rekabetten oluşuyor.[6][7] Modern tarihinde, merkezi hükûmet ile güney bölgeleri arasındaki iki iç savaş 1,5 milyon insanı öldürdü ve Darfur'un batı bölgesinde devam eden bir çatışma, iki milyon insanı yerinden etti ve 200.000'den fazla insanı öldürdü.[8] 1956'daki bağımsızlığından bu yana, Sudan on beşten fazla askeri darbe[9] yaşadı ve cumhuriyetin varlığının büyük bir bölümünde yalnızca kısa süreli demokratik sivil parlamenter yönetimle ordu tarafından yönetildi.[10]

2019'da El Beşir'in halk ve askerlerce çıkan ayaklanma ve gösterilerle devrilmesi neticesinde; siviller ve askeri otorite arasında bir geçici hükûmet kurulmuştu. Cancavid milisleri, Hızlı Destek Güçleri lideri ayrıca kökeni Darfur'da 2003'te patlak veren iç savaş sırasındaki işkence ve savaş suçlarından ötürü de kötü şöhrete sahip "Hemedti" olarak da bilinen General Muhammed Hamdan Dagalo ve yine Sudan Silahlı Kuvvetlerinin başındaki General Abdülfettah el-Burhan halkla birlikte bu darbeyi yapanlar arasındaydı. 2021 yılında ise Abdülfettah El Burhan ikinci bir darbe ile sivilleri görevden uzaklaştırıp devlet başkanı kendi oldu ve Muhammed Hamdan Dogalo'da darbeye destek verenler arasındaydı. Sonrasında ise Abdülfettah El Burhan Hızlı destek güçleri ve Cancavidleri tamamen Sudan ordusuna bağlamak istedi ancak bu talepleri Muhammed Hamdan Dagalo tarafından red edildi. Netice olarak Cancavid milisleri, Hızlı Destek Güçleri lideri General Muhammed Hamdan Dagalo, hem bu neden, hem de başka nedenlerle (diktatörlük kurma, ihanet vs. ithamlarıyla) iktidarı ele geçirmek için birlikleri ile ayaklandı ve bir içsavaş halini alan "2023 Sudan çatışmaları" böylece başlamış oldu.[11]

Kaynakça

  1. ^ Craze (17 Nisan 2023). "Gunshots in Khartoum". New Left Review. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023. 
  2. ^ "Sudan: Army and RSF battle over key sites, leaving 56 civilians dead". BBC News. British Broadcasting Corporation. 15 Nisan 2023. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  3. ^ "At least 25 killed, 183 injured in ongoing clashes across Sudan as paramilitary group claims control of presidential palace". CNN. 15 Nisan 2023. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023. 
  4. ^ Mullany (15 Nisan 2023). "Sudan Erupts in Chaos: Who Is Battling for Control and Why It Matters". The New York Times. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023. 
  5. ^ Akinwotu (15 Nisan 2023). "Gunfire and explosions erupt across Sudan's capital as military rivals clash". Lagos, Nigeria: NPR. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023. 
  6. ^ "Ethnic Conflict in Sudan in Historical Perspective". International Studies (İngilizce). 35 (3): 343-363. 1998. doi:10.1177/0020881798035003006. ISSN 0020-8817. 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ "Islamization in Sudan: A Critical Assessment". Middle East Journal. 44 (4): 610-623. 1990. ISSN 0026-3141. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  8. ^ "Sudan: The basics". BBC (İngilizce). 17 Nisan 2023. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  9. ^ "Sudan, a coup laboratory". Institute for Security Studies (İngilizce). 31 Temmuz 2020. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  10. ^ "Military Rule No Longer Viable in Sudan: Analyst". VOA Africa (İngilizce). 22 Ekim 2022. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  11. ^ Aksakal, Memet (19 Nisan 2023), Sudan'da devam eden çatışmalar neden başladı, taraflar ne istiyor?, Independent Türkçe, 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Kasım 2023 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dört Halife</span>

Dört Halife ya da Râşid Halifeler; Sünnilik'te Râşid halifeler, doğru yola yönlendirilen ve doğru bir model olduğu kabul edilen halifelerdir. Bazıları bu kategoriye Muhammedin torunu Hasan'ın 6 aylık hilafetini de sokarlar. İslam peygamberi Muhammed'in ölümünden sonra ümmete önderlik eden ilk dört halifedir:

<span class="mw-page-title-main">Ömer el-Beşir</span>

Ömer Hasan Ahmed el-Beşir, Sudanlı asker ve siyasetçi. 1989-2019 yılları arasında Sudan devlet başkanı ve Ulusal Kongre Partisi'nin lideri. 1989'da tuğgeneral rütbesiyle görev yaptığı Sudan ordusu kansız bir darbeyle hükûmeti devralmış, Ekim 1993'te cuntanın kendisini feshetmesinden sonra devlet başkanlığına getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Krallık tarihi</span> Büyük Britanya tarihi

Birleşik Krallık tarihi, 18. yüzyılın başlarında Birlik Antlaşması ve Birlik Yasaları ile başlar. Birleşik Krallık'ın çekirdeği, 1707'de İngiltere ve İskoçya krallıklarının siyasi birliği yoluyla Büyük Britanya adlı yeni bir üniter devletin kurulmasıyla oluştu. Tarihçi Simon Schama, bu yeni Büyük Britanya devleti hakkında şunları söylemiştir:

Düşmanca bir birleşme olarak başladı, ancak dünyanın en güçlü ve sağlam birliğine dönüştü... Bu Avrupa tarihindeki en hayret verici dönüşümlerden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Osman</span> İslam Devletinin üçüncü halifesi, sahabe

Osman bin Affan, Hulefâ-yi Râşidîn'den üçüncüsü, İslam peygamberi Muhammed'in cennetle müjdelenmiş sahâbelerinden birisidir. 644 yılından 656'daki öldürülmesine kadar, 12 yıl boyunca halifelik yapmıştır; Hulefâ-yi Râşidîn'den en uzun süre halifelik yapan odur. Şiâ'da halifeliği kabul edilmeyen sahâbedendir; zira Şîa inancına göre hüküm sürmesi gereken ilk halife Ali'dir. Sünni inanca göre Ali ve Osman arasında ayrım yapılmaz. Ümeyyeoğullarından (Emeviler) olan Osman'ın künyesi İslam peygamberi Muhammed'in kızı Rukiyye'den olan oğluna nispetle Ebu Abdullah'tır. Bunun dışında Ebu Leyla olarak anıldığı da olurdu.

Muhteşem Yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu Padişahı I. Süleyman'ın ve Hürrem Sultan'ın hayatı, Hürrem Sultan'ın evlatları için giriştiği taht mücadelesi ve saray hayatı üzerine kurgulanmış Türk yapımı tarihi ve kurgu türündeki televizyon dizisi. Senaristliğini, 10 Nisan 2012'deki ölümüne dek Meral Okay, sonrasında ise Yılmaz Şahin yazmış, yönetmenliğini ise Taylan Biraderler üstlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İslam'da kadın</span> İslam toplumlarında kadının yeri

Müslüman kadınların deneyimleri farklı toplumlarda ve aynı toplum içinde büyük farklılıklar gösterir. Ortak yönleri ise, hayatlarını değişen derecelerde etkileyen, aralarındaki geniş kültürel, sosyal ve ekonomik farklılıklar arasında köprü kurmaya hizmet edebilecek ortak bir kimlik veren İslam dinine bağlılıklarıdır.

Eşzamanlılık, ilk olarak analitik psikolog Carl G. Jung tarafından "anlamlı bir şekilde ilişkili görünen ancak nedensel bir bağlantıdan yoksun durumları tanımlamak için" ortaya atılan bir kavramdır. Çağdaş araştırmalarda, eşzamanlılık deneyimleri, kişinin zihnindeki olaylar ile dış dünya arasındaki tesadüflerin nedensel olarak birbiriyle ilgisiz olabileceği, ancak başka bilinmeyen bir bağlantısı olabileceğine dair kişinin öznel deneyimine atıfta bulunur. Jung, bunun insan zihninin sağlıklı, hatta gerekli bir işlevi olduğunu ve psikozda zararlı hale gelebileceğini savunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sudan cumhurbaşkanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde, Sudan'ın 1956'daki bağımsızlığından bu yana devlet başkanlarını listeler.

<i>Fazilet Hanım ve Kızları</i> Türk televizyon dizisi

Fazilet Hanım ve Kızları, Avşar Film imzalı, ilk bölümü 25 Mart 2017 tarihinde yayınlanan, yönetmenliğini Murat Saraçoğlu'nun üstlendiği, senaryosunu Sırma Yanık'ın yazdığı, başrollerini Nazan Kesal, Deniz Baysal Yurtcu, Çağlar Ertuğrul, Mahir Günşiray, Afra Saraçoğlu, İdris Nebi Taşkan ve Alp Navruz’un paylaştığı dram türündeki Türk televizyon dizisidir. 2 sezondan oluşan dizi, 9 Haziran 2018 tarihinde yayınlanan 50. bölümü ile final yaparak sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abdülfettah el-Burhan</span> Sudanlı politikacı, Sudan Egemenlik Konseyinin başkanı

Abdülfettah Abdurrahman el-Burhan, Sudan'ın fiili yöneticisi olan Sudanlı bir ordu generalidir. Nisan 2019'daki Sudan Devrimi'nin ardından, protestocuların ilk lider Ahmed Avad bin Avf'dan memnuniyetsizliği nedeniyle, kurulduktan bir gün sonra askeri cunta olan Geçici Askeri Konsey'in kontrolü kendisine verildi. Ağustos 2019'da sivillerle imzalanan anayasa deklarasyonu taslağı yürürlüğe girene ve yine başlangıçta el-Burhan'ın başkanlık edeceği kolektif bir devlet başkanı Geçici Egemenlik Konseyi kurulana kadar AGK'nin başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Rus kültürü</span>

Rus kültürü milletin tarihi, coğrafi konumu ve engin genişliği, dini ve sosyal gelenekleri ve Batı etkisi ile oluşturulmuştur. Rus yazarlar ve filozoflar Avrupa düşüncesinin gelişmesinde önemli bir rol oynamışlardır. Ruslar ayrıca klasik müziği, baleyi, sporu, resmi, ve sinemayı da büyük ölçüde etkilemişlerdir. Rus ulusu ayrıca bilim ve teknolojiye ve uzay araştırmalarına öncü katkılarda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Drag king</span>

"Drag king"ler çoğunlukla erkeksi drag giysileri giyen ve bireysel veya grup rutininin bir parçası olarak erkek cinsiyet klişelerini kişileştiren kadın performans sanatçılarıdır. Tipik bir drag gösterisi, dans, oyunculuk, stand-up komedi ve şarkı söylemeyi, canlı veya önceden kaydedilmiş parçalarla dudak senkronizasyonunu içerebilir. Drag kralları genellikle abartılı bir şekilde maço erkek karakterler olarak oynarlar, inşaat işçileri ve rapçiler gibi marjinalleştirilmiş erkeklikleri tasvir ederler ya da Elvis Presley, Michael Jackson ve Tim McGraw gibi erkek ünlüleri taklit ederler.

Hz. Muhammed'in Hayatı, İslam peygamberi Muhammed'in Martin Lings tarafından 1983 tarihinde yazılmış biyografisidir.

<span class="mw-page-title-main">Joel Kinnaman</span> İsveçli-Amerikalı sinema oyuncusu

Charles Joel Nordström Kinnaman, ilk olarak İsveç filmi Easy Money ve Johan Falk suç dizisindeki rolleriyle tanınan İsveçli-Amerikalı aktör ve modeldir. Kinnaman uluslararası alanda AMC'nin The Killing'indeki Dedektif Stephen Holder, Altered Carbon'un ilk sezonundaki Takeshi Kovacs ve House of Cards'ın ABD versiyonundaki Vali Will Conway rolleriyle tanınmaktadır. Ayrıca RoboCop'un 2014 versiyonunda Alex Murphy'yi ve Warner Bros.'un The Suicide Squad: İntihar Timi ile Gerçek Kötüler'inde DC Comics anti kahraman ekibinden Rick Flag'i oynamıştır. 2019'dan beri Apple TV+ bilimkurgu dizisi For All Mankind'da NASA astronotu Ed Baldwin olarak rol almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hızlı Destek Güçleri</span>

Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) daha önce Sudan Hükûmeti tarafından işletilen paramiliter güçlerdir. Darfur'daki Savaş sırasında Sudan hükûmeti adına savaşan ve sivillere yönelik zulümden sorumlu olan Janjaweed milislerinden doğdu ve esas olarak onlardan oluşuyor. Darfur'daki eylemleri, İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre insanlığa karşı suç olarak nitelendiriliyor.

<span class="mw-page-title-main">Darfur Soykırımı</span>

Darfur soykırımı, Sudan'ın batısında devam eden çatışmalar sırasında etnik Darfuri halkının sistematik olarak öldürülmesidir. Aksi yönde iddialar ve Sudan eski devlet başkanı Ömer el-Beşir'ce böyle bir soykırımın olmadığı buradaki katliam olduğu iddia olunan olaylara Sudan ordusunun katılmasının söz konusu olmadığı ve rakamların şişirildiği belirtilsede Fulani, Masalit ve Zaghawa etnik gruplarına karşı yürütülen soykırım iddiaları, önce Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1769 sayılı kararı almasına sonrasına Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) insanlığa karşı suçlar, tecavüz, zorla nakil ve işkence suçlarından şu anki Sudan eski devlet başkanı başta olmak üzere birçok kişiyi itham etmesine yol açmıştır. 2003 ve 2005 yılları arasında tahminen 200,000 kişi öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">2023 Masalit Soykırımı</span>

2023 yılında Sudan Çatışmaları sırasında, Sudan Silahlı Kuvvetlerinden ayrılarak Hızlı Destek Güçleri adı altında örgütlenen birlikler Sudan Hükûmeti ve ordusuna karşı iktidarı ele geçirmek için isyan ettiler. Ülkenin her yanında Sudan Ordusu ile bu birlikler arasında çatışmalar çıktı. Darfur'daki birçok kasabaya sızma yapıp hükûmet güçleri ve Sudan ordusu ile çarpışan isyancı Hızlı Destek Güçleri tarafından aynı zamanda Masalitlere yönelik bir dizi katliam gerçekleştirilmiştir. Bu katliamlar arasında hepsi Masalit sivilleri hedef alan Ardamata katliamı, Misterei katliamı ve El Cuneyna Muharebesi ile birlikte El Cuneyna katliamı bulunmaktadır. Bu katliamlar The Economist, Genocide Watch, ABD'li akademisyen Eric Reeves, ve Khamis Abakar tarafından "soykırım" olarak nitelendirilmiştir. Ancak bu durum halen tartışmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">El Cuneyna Muharebesi</span>

El Cuneyna katliamı olarak da bilinen El Cuneyna Muharebesi, Sudan'daki Batı Darfur'un başkenti El Cuneyna'nin kontrolü için paramiliter Hızlı Destek Güçleri (RSF) ile Sudan Silahlı Kuvvetleri (SAF) arasında yaşanan bir muharebedir. 25 Nisan 2023'e gelindiğinde çatışmalar yoğunlaştı. Masalit ve Arap olmayan halkların, —Sudan Kurtuluş Hareketi/Ordusu ve Adalet ve Eşitlik Hareketi dahil olmak üzere eski isyancı gruplardan oluşan Ortak Darfur Gücü'nün— tamamı, bizzat hükûmet gücü olan Sudan Silahlı Kuvvetlerini, isyancı RSF ve müttefik Arap milislere karşı desteklemesiyle muharebe kabile hatlarına yayıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ardamata Katliamı</span>

8 Kasım 2023 tarihinde, Sudan, Batı Darfur, Ardamata'da, Hızlı Destek Güçleri ve Cancavid milisleri tahminler değişmekle birlikte 800 ile 1,300 arasında kişiyi katletti. Saldırı Sudan Silahlı Kuvvetleri'nin 15. Piyade Tümeni kampının Çad'a çekilmesinin ardından gerçekleşti. Yaşanan şiddet olayları akabinde 20.000 kişi mülteci olarak Çad'a kaçmak zorunda kalmıştır. Raporlar, özellikle Masalit topluluğunun etnik olarak hedef alındığını göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Misterei Katliamı</span>

27-28 Mayıs 2023 tarihleri arasında, isyancı Hızlı Destek Güçleri'ne (RSF) bağlı silahlı Araplar, El Cuneyna Muharebesi sırasında Batı Darfur'un Misterei kasabasına saldırarak Sudan İttifakı ve Masalit öz savunma gruplarıyla kısa süreli çatışmaların ardından 97 Masalit sivili öldürdü ve kasabayı tahrip etti.