İçeriğe atla

Stolperstein

Stolperstein (Türkçe: "Tökezleme taşları") 10x10 cm boyutlarında betondan yapılan üzerinde genelde II. Dünya Savaşı sırasında Naziler tarafından öldürülen kurbanların isimlerinin yazıldığı pirinç kaplı plakalardır.[1]

İlk yerleştirilen Stolperstein. Diğer taşların aksine bu taşta Himmler'in sürgün kararından bazı kısımlar da bulunmaktadır. (Köln Tarihi Belediye Binası önü)

Stolperstein projesi, Alman Sanatçı Gunter Demnig tarafından 1992 yılında Nazi terörüne kurban giden (toplama kamplarında ölenler, imha kamplarında öldürülenler, sınır dışı edilenler, zorunlu göçe zorlananlar, zulümden kaçmak amacıyla intihar eden) insanları anmak için geliştirildi. 23 Ekim 2018 itibarıyla, Stolperstein toplam 70.000 taşıyla dünyanın en büyük merkezi olmayan anıtı haline geldi.

Middelburg şehrindeki Stolperstein. Üzerinde kişinin adı, doğum tarihi, öldüğü yer ve tarih bilgisi bulunmaktadır.

Stolperstein taşları kurbanların daha önceden yaşamış oldukları binaların önlerine yerleştirir, sadece yakın mesafeden yürüyen kişiler tarafından fark edilirler.Bütün taşlar ülkelerin dillerine göre değiştirilen "Burada yaşadı" mesajıyla başlar ve altına kişinin adı soyadı, doğum tarihleri, öldürülme tarihi, tutuklanma tarihi, ölüm yeri gibi bilgiler verilir.

Stolperstein çoğunlukla Holokost kurbanları için hazırlanmış olsa bile, o dönemlerde öldürülen Çingeneler, eşcinseller, fiziksel veya zihinsel engelliler, Yehova Şahitleri, siyahiler, Komünist Parti üyeleri, Nazi muhalifleri, Masonlar, İspanyol İç Savaşı kurbanları, askerden firar edenler, Müttefik askerleri gibi çeşitli kurbanlar için de hazırlanmıştır.

İlk Stolperstein, 16 Aralık 1992 tarihinde Almanya'nın Köln şehrindeki Tarihi Belediye Binası'nın önüne yerleştirildi. İlk anıtın buraya yerleştirilmesinin amacı Himmler'in emriyle Yahudilerin ve Çingenelerin ilk defa buradan toplama kamplarına sürgün edilmesi ve toplu olarak sınır dışı edilmenin başlangıcı olarak kabul edilmesidir.

Ülkeler

Stolpersteine bulunan ülkeler. Açık renkle gösterilen ülke: Sırbistan

Stolperstein taşları Avrupa kıtasındaki 25 ülkede ve 1,200'den fazla şehirde bulunmaktadır.[1]

Naziler tarafından işgal edilmiş olmasalar da İspanya, İsveç ve Norveç'te de Stolperstein anıtları bulunmaktadır. Sırbistan'da ise 2021 yılından sonra taşların döşenmesi beklenmektedir.[2]

Münih gibi bazı Alman şehirlerinde Yahudi Cemaatlerinin karşı çıkması nedeniyle Stolperstein bulunmamaktadır.[1][3]

Kaynakça

  1. ^ a b c Stolperstein Wikipedia (İngilizce)
  2. ^ ""Let's Install Steolpersteine in Serbia" Terra Forming 15 Haziran 2019. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
  3. ^ "Stolpersteine EU - FAQ (İngilizce)". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Holokost</span> Adolf Hitler liderliğindeki Nazi Almanyasının azınlıklar, eşcinseller, esirler ve muhaliflere uyguladığı soykırım

Holokost, Yahudi Soykırımı veya HaŞoah, Nazi Almanyası döneminde 1941 ve 1945 yılları arasında, Adolf Hitler ve Heinrich Himmler'in liderliğindeki SS güçleri tarafından işgal edilen sınırlar içerisinde yaklaşık 6 milyon Yahudi'nin sistemli bir şekilde öldürüldükleri soykırımdır.

<span class="mw-page-title-main">Sachsenhausen toplama kampı</span> Berline yaklaşık 35 km mesafede 1936-1945 arasında kullanılmış Nazi toplama kampı

Sachsenhausen, Almanya'nın başkenti Berlin'e yaklaşık 35 km uzaklıktaki Oranienburg bölgesinde 1936-1945 yılları arasında faaliyet göstermiş bir Nazi toplama kampıdır.

<span class="mw-page-title-main">Auschwitz-Birkenau</span> toplama ve imha kampları ağı

Auschwitz-Birkenau, Nazi Almanyası tarafından II. Dünya Savaşı döneminde kurulmuş en büyük toplama, zorunlu çalışma, sistematik katliam ve imha kampı.

<span class="mw-page-title-main">Willy Brandt</span> 4. Almanya şansölyesi

Willy Brandt veya doğum adıyla Herbert Ernst Karl Frahm, Federal Almanya Şansölyesi (1969-1974), Almanya Sosyal Demokrat Partisi (SPD) lideri (1964-1987).

<span class="mw-page-title-main">Nazi toplama kampları</span> nazi yönetiminin kurduğu masum sivil ve esirlerin zorla çalıştırıldığı ve sistematik olarak katledildiği yerleşkeler

Nazi toplama kampları veya konsantrasyon kampları, Nazi Almanyası tarafından II. Dünya Savaşı döneminde Almanya'da ve işgal edilen bölgelerde, Nazilerce topluma faydasız olarak görülen kişileri zorunlu çalıştırmak üzere kurulmuşlardı. Aynı zamanda terim Yahudiler başta olmak üzere Nazilerin siyasi ya da ideolojik düşmanlarını kitlesel olarak imha etmek amacıyla kurulmuş olan imha kamplarını da ifade etmek için kullanılır. Buralara daha çok Yahudilerin getirilmesiyle birlikte, Romanlar, bazı Slav ırklarından olanlar ve akıl hastası olduğu düşünülenler de kurbanlar arasındadır. Eşcinsel insanlar da burada öldürüldüler. Öldürülme sebepleri ise üremeye bir katkıları olmamalarıydı. Büyük bir kısmı Polonya'da bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Majdanek toplama kampı</span>

Majdanek toplama kampı, II. Dünya Savaşı'nda Polonya'nın Alman işgali sırasında Schutzstaffel tarafından Lublin şehrinin eteklerinde inşa edilen ve işletilen bir Nazi toplama ve imha kampıydı. Yedi gaz odası, iki ahşap darağacı ve toplam 227 yapısıyla Nazi toplama kamplarının en büyükleri arasında yer alıyordu. Başlangıçta imhadan ziyade zorla çalıştırma amaçlı olsa da, Almanların işgal altındaki kendi anavatanlarındaki tüm Polonya Yahudilerini öldürme planı olan Reinhardt Operasyonu sırasında insanları endüstriyel ölçekte öldürmek için kullanıldı. 1 Ekim 1941'den 22 Temmuz 1944'e kadar faaliyette olan kamp neredeyse hiç bozulmadan ele geçirildi. Bagration Harekâtı sırasında Sovyet Kızıl Ordusu'nun hızlı ilerleyişi SS'lerin altyapısının çoğunu yok etmesini engelledi.

<span class="mw-page-title-main">Treblinka imha kampı</span>

Treblinka imha kampı, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası tarafından işgal altındaki Polonya'da inşa edilen ve işletilen en ölümcül ikinci imha kampıydı. Varşova'nın kuzey doğusunda, günümüzde Mazovya voyvodalığı olan Treblinka köyünün 4 km güneyindeki bir ormanda bulunuyordu. Kamp, Nihai Çözüm'ün en ölümcül aşaması olan Reinhardt Operasyonu'nun bir parçası olarak 23 Temmuz 1942 ile 19 Ekim 1943 tarihleri arasında faaliyet göstermiştir. Bu süre zarfında gaz odalarında 700.000 ila 900.000 Yahudi'nin ve 2.000 Roman'ın öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Treblinka'da Auschwitz-Birkenau dışındaki diğer Nazi imha kamplarından daha fazla Yahudi öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Einsatzgruppen</span> Nazi Almanyasında Alman Ordusunun işgal ettiği bölgeleri ev ev arayarak Yahudileri, Romanları ve komünistleri öldüren seyyar infaz birlikleri

Einsatzgruppen, SS'e bağlı, Heinrich Himmler'in kontrolünde ve Reinhard Heydrich'in yönetimi altındaki, II. Dünya Savaşı sırasında Alman Ordusunun işgal ettiği bölgeleri ev ev arayarak Yahudileri, Romanları ve komünistleri öldüren seyyar infaz birlikleri. A B C ve D isminde 4 Einsatzgruppe timi vardı ve her birlik 600-1000 askerden oluşuyordu. Toplama kampları kurulmadan önce infazlarda etkin rol oynamışlardır. En önemli eylemleri Babi Yar Katliamı'dır. Gezici birliklerdir. Sürekli hareket halinde olup bir infazdan ötekine doğru eylemlerini gerçekleştirmişlerdir. Çukur kazıp öldürüp gömme işi oyalayıcı olduğundan ve öldürme sırasında çok fazla mermi harcandığından bunun yerine toplama kampları kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nazi Almanyası'nda eşcinsellere yönelik zulüm</span>

1920'lerde Almanya'daki özellikle Berlin'deki eşcinseller o zamanki dünyanın en geniş özgürlüklerine ve kabul görme oranlarına sahipti. Ancak Adolf Hitler'in başa gelmesiyle birlikte gey erkekler daha az bir derece lezbiyenler, Nazi Partisi tarafından hedef ve en sonunda Holokost kurbanları arasında yer alan gruplardan ikisiydi. 1933 yılından başlayarak gey organizasyonları yasaklanmış, eşcinsellik ve cinsellik hakkındaki bilimsel kitaplar yakılmış ve Nazi Partisi içinde yer alan eşcinseller öldürülmüştür. Gestapo "Alman normları"na uygun yaşamak zorunda olan eşcinsellerin listesini derlemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Belzec imha kampı</span>

Belzec, Polonya'nın güney doğusunda bulunan Nazi Almanyası tarafından II. Dünya Savaşı yıllarında özellikle Çingene soykırımı (Porajmos) ve Yahudi soykırımı (Holokost) için kullanılmış imha kampı ve toplama kampı. Günümüzde Polonya'nın Lublin Voyvodalığı'nın güney sınırına yakın bir köyde bulunmaktadır. Auschwitz-Birkenau ve Treblinka'nın ardından en büyük katliamın yaşandığı üçüncü toplama ve imha kampıdır.

<span class="mw-page-title-main">Porajmos</span>

Porajmos, Roman Kırımı veya Çingene Soykırımı, II. Dünya Savaşı'nda Nazi yönetimince gerçekleştirilen Çingenelere yönelik soykırımdır. Kelime anlamı olarak yok etme ve yıkım anlamına gelen Porajmos veya Pharrajimos ve yine toplu katliam anlamındaki Samudaripen kelimeleri bu soykırımı ifade etmede kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İmha kampı</span>

İmha kampları, II. Dünya Savaşı dönemindeki Holokost sırasında Nazi Almanyası tarafından milyonlarca Yahudiyi sistematik bir şekilde öldürmek için inşa ettirilmiştir. Polonyalılar, savaştaki Sovyet esirleri ve Çingeneler gibi diğer etnik gruplar da imha kamplarında öldürülmüştür. İmha kamplarındaki kurbanlar en çok gaz odalarında öldürülmüştür. Öldürülmeler ya bu özel amaç için yapılmış kalıcı tesislerde ya da gaz kamyonetlerinde gerçekleşmiştir. Auschwitz-Birkenau ve Majdanek gibi bazı Nazi toplama kampları, 1945 yılında savaşın bitiminden önceki dönemde ikili bir amaca hizmet etmiştir: zehirli gazla imha ve açıktan ölmek üzere olan insanları çok yoğun bir şekilde çalıştırma.

<span class="mw-page-title-main">Bergen-Belsen toplama kampı</span>

Bergen-Belsen toplama kampı, Aşağı Saksonya'da, Celle yakınlarındaki Bergen kasabasının güneybatısında bulunan Nazi toplama kampı. 1943'te bir savaş esiri kampı olarak kuruldu, ardından bir kısmı toplama kampı hâline getirildi. Başlangıçta Yahudi esirlerin yurt dışında tutulan Nazi savaş esirleriyle değiş tokuş etmek amacıyla tutulduğu bir "takas kampı" idi. Kamp daha sonra diğer toplama kamplarındaki Yahudileri barındıracak şekilde genişletildi. Stalag XI-C 1943 yılında bu kampa dahil edildi.

<span class="mw-page-title-main">Zamość</span>

Zamość, güneydoğu Polonya'da yer alan şehir. UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndedir. 1999'dan beri Lublin Voyvodalığı'nın güney kısmında yer alır. 2014 yılındaki sayıma göre nüfusu 65.149'dur. 1580 yılında yerleşim merkezi olarak kurulan Zamość, Roztocze Ulusal Parkı'ndan yaklaşık 20 km uzaklıktadır.

Westerbork Kampı II. Dünya Savaşı sırasında Hollanda'nın kuzeydoğusundaki Drenthe ilinde kurulan transit kamp. 1939 yazında Hollanda hükûmeti tarafından Hollanda'ya yasadışı yollardan giren Yahudiler için bir mülteci kampı olarak inşa edilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Stalag X-B</span>

Stalag X-B, II. Dünya Savaşı sırasında Aşağı Saksonya'daki Sandbostel yakınlarında bulunan Nazi Almanyası'nın savaş esiri kampı. 1939 ve 1945 arasında 55 ülkeden birkaç yüz bin savaş esiri bu kamptan geçti. Barındırıldıkları kötü koşullar nedeniyle, binlerce kişi burada açlıktan, hastalıktan öldü ya da gardiyanlar tarafından öldürüldü. KAynaklar toplam ölü sayısının 8.000 ila 50.000 arasında olduğunu belirtir. Nazilerin Sovyet savaş esirlerine uyguladıkları muamele diğer esirlerden daha farklı ve acımasızca oldu. Ölen yaklaşık 46 bin Sovyet esir toplu mezarlara gömüldü.

<span class="mw-page-title-main">Poniatowa toplama kampı</span>

Poniatowa toplama kampı, Nazi Almanyası işgali altındaki Polonya'da Lublin'in 36 kilometre batısındaki Poniatowa kasabasında yer alan Nazi toplama kampı. SS tarafından 1941'in son yarısında Barbarossa Operasyonu'ndan sonra Sovyet savaş esirlerini tutmak için kuruldu. Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında yaklaşık 20.000 Sovyet esir bu kampta açlık, hastalık ve infazlar sonucu öldü. Kamp o zamanlar Stalag 359 Poniatowa olarak biliniyordu. Stalag 359 bünyesinde dizanteri salgını meydana gelmesi üzerine 21-29 Eylül 1941 tarihleri arasında ilk gün 3.261 olmak üzere toplam 6 bin civarında Sovyet askeri Ordnungspolizei tarafından infaz edildi. Daha sonra 1930'ların sonlarında kurulan savaş öncesi Polonya telekomünikasyon ekipmanı fabrikası zemininde SS Ostindustrie (Osti) tarafından Stammlager olarak Nazi savaş çabalarını destekleyen köle emeği sağlamak için genişletilmiş bir toplama kampı olarak yeniden tasarlandı. Poniatowa, 1943 sonbaharının başlarında Majdanek toplama kamplarına bağlı alt kampların bir parçası oldu. Kamptaki Yahudi katliamı çoğunlukla Aktion Erntefest sırasında gerçekleşti ve böylece Genel Hükûmet Reinhard Operasyonu'nu sonuçlandırdı.

<span class="mw-page-title-main">Natzweiler-Struthof toplama kampı</span>

Natzweiler-Struthof toplama kampı, Almanya'nın Gau Baden-Alsace bölgesindeki Natzweiler ve Struthof köylerine yakın Vosges Dağları'nda bulunan bir Nazi toplama kampıydı. 21 Mayıs 1941'den Eylül 1944'e kadar faaliyet gösterdi ve Almanlar tarafından Fransa topraklarında kurulan tek toplama kampıydı. Kamp, 800 metre yükseklikte, yoğun ormanlık ve izole bir alanda yer alıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Jasenovac toplama kampı</span> Hırvatistanda topla kampı

Jasenovac, İkinci Dünya Savaşı boyunca Mihver işgâli altında bulunan Yugoslavya'da Bağımsız Hırvatistan Devleti yetkilileri tarafından Jasenovac köyünde kurulmuş toplama ve imha kampı. Avrupa'daki en büyük on toplama kampından biri olan Jasenovac toplama kampı, Avrupa'nın işgâl altındaki bölgelerinde Yahudiler ve diğer etnik gruplara yönelik kendi başlarında imha kampları işleten tek Mihver yanlısı rejim olan Ustaşa rejimi tarafından kuruldu ve işletildi. Kuruluşundan sonra zaman geçtikçe Avrupa'daki en büyük üçüncü toplama kampı hâlini aldı.

<span class="mw-page-title-main">Gunter Demnig</span>

Gunter Demnig, Alman sanatçı. En çok Yahudiler, eşcinseller, Romanlar ve engelliler de dahil olmak üzere Nazi zulmünün kurbanlarına Stolperstein anıtlarıyla tanınır. Nazi Almanyası tarafından sınır dışı edilen ve öldürülen bir Holokost kurbanı için eski bir konutun önüne oyulmuş pirinç taşlar yerleştiren proje, Almanya'da başladı ve o zamandan beri Avrupa'da 26 ülkeye 90.000'den fazla taş yerleştirilerek yayıldı.