Stirling Köprüsü Muharebesi

Stirling Köprüsü Muharebesi
	; Günümüzdeki Stirling Köprüsü
Tarih	11 Eylül 1297
Bölge	Stirling Köprüsü
Sonuç	Kesin İskoç zaferi.
Taraflar
İngiltere Krallığı	İskoç Krallığı
Komutanlar ve liderler
John de Warenne, 6. Surrey Kontu; Hugh de Cressingham	William Wallace; Andrew Moray
Güçler
9.000 – 13.000 asker ~1.000-3.000 süvari –; ~8.000-10.000 piyade;	2.300 asker ~300 süvari; ~2.000 piyade;
Kayıplar
100 süvari ölü ; 5.000 piyade ölü	Bilinmiyor

Stirling Köprüsü Muharebesi, İskoçya Bağımsızlık Savaşı içinde 11 Eylül 1297 tarihinde Forth Nehri üzerindeki Stirling Köprüsü'nde William Wallace ve Andrew Moray komutasında 2.300 askerli İskoç ordusunun 6. Surrey Kontu John de Warrene ile Hugh de Cressingham komutasındaki 10.000 askerli İngiliz ordusuna karşı galip geldikleri bir muharebedir.

Savaşın nedenleri

İngilizlerin İskoçlara uyguladığı zalim idare dolayı İskoç William Wallace ve yandaşları çeşitli İngiliz garnizonlarına baskınlar düzenleyip bu dağınık garnizonları birer birer imha etmeye başlamışlardı. Bu baskınlar İskoçya'yı elegeçirmiş olan İngilizlerin hiç hoşlarına gitmedi. Bir çapulcu sürüsü olarak gördükleri İskoçlara karşı harekete geçip onlara bir ders vermek istediler.^[1]

Savaş hazırlıkları

Bu gelişmeler üzerine İngiltere Kralı 1.000-3.000 arası ağır süvari, 15.000-50.000 ile piyadeden oluşan bir istila ordusu hazırlayıp bu orduyu İskoçya üzerine göndermişti.^[1] İskoç soylular birleşip 300 atlı ve 10.000 piyadeden oluşan bir ordu toplayabilmişlerdi.

İngiliz ordusu komutanı olan 6. Surrey Kontu John de Warenne 1298'da İskoç asillerinin ordusuna karşı çok kolayca Dunbar Muharebesi'ni kazanmıştı. Bunun için İskoç asilleri ordusunu küçümsemekte ve bu orduyu hemen tepelenebilecek bir eşkıya güruhu olarak görmekte ve bu önyargıları dolayısıyla İskoçların gücünü görememekte idi.

İskoç ordusu komutanı William Wallace ise iyi düşünen bir komutandı. Ordusunun piyade güçlerine, her askerin kendine 2 adam boyu ucu sivri kazıklardan bir mızrak yapmasını emretmişti. Bu silahla donanmış piyade güçleri antik Helenistik orduların "falanj" taktiğine benzemekteydi. Küçük ordusunu disiplin altına almış ve iyi eğitip talim ettirmişti ve küçük İskoç ordusu artık "Dunbar"'daki disiplinsiz tecrübesiz ordu değildi.

İki ordu Forth Nehri üzerinde bulunan Stirling Köprüsü'nün iki yanında karşı karşıya geldiler. Köprü dardı ve sadece iki atlı yan yana geçebilecek genişlikteydi. İskoçlar köprünün kuzey tarafında bulunan daha yüksek arazide saf tutmuşlar ve köprünün iki yanında bulunan düzlük ama ıslak bataklıklı araziyi kontrol eden bir pozisyon almışlardı.

İngilizlerin planı

İngiliz ordusuna Irvıne'da teslim olduktan sonra katılmış olan bir İskoç şövalye olan Sır Richard Lundie süvari birlikleri ile nehrin biraz yukarısında bulunan ve 60 atlının yan yana geçmesini sağlayabilecek bir sığ nehir geçme yerine İngiliz süvari gücü ile gidip İskoç ordusu süvariler ile arkadan sarma planı teklif etti. Fakat İngiliz ordusunun komutanlarından biri olan ve İngiliz Kralı II. Edward'ın İskoçya'da hazinedarlığını yapan Hugh de Cressingham bu planın savaşı daha da uzatacağını ve bunun da ekstra hazine masrafı çıkaracağını ileri sürerek bu planın reddedilip daha basit bir plan uygulanmasını istedi.

İngilizlerin daha basit planı İngiliz komutanı İngiliz soylusu 6. Surrey Kontu John de Warenne tasarladı. Sayıca ve ekipmanca İskoçlardan çok daha üstündüler ve bu plan bu üstünlüğün ağır basmasına dayanmaktaydı. Bu muharebe planına göre önce "uzun yay"la donanmış Galli ve İngiliz okçular rakip orduyu oklayıp zayıflatacaklardı. Sonra ağır süvari birliği hızla bir genel taarruza geçip karşı taraf piyade gücünü biçecekti. Son olarak da İngilizler piyadelerle hücum edilip rakip ordu askerlerini tek tek yok edecekti.

İskoçların planı

İskoçların sayısı az olduğu için çok iyi bir taktik uygulamaları gerekiyordu. Plan şöyle idi: İngiliz ordusunun büyük bir kısmının köprüden geçip köprü önünde bir köprübaşı kurmalarına izin verilir görülecekti. Bu geçiş sırasında İskoç ordusu, İngiliz ordusunun büyük bir kısmının nehri geçmesini bekleyecekti. Ama sonra İngiliz ordusunun kuzeye doğru yayılmaya fırsat verilmeyecekti. Onun için İngiliz ordusunun büyük bir kısmının köprüye geçip kuzeyde bir köprübaşı kurmasından sonra İskoç ordusu bütün gücüyle hızla taarruza geçecekti. Bu taarruzun bir hedefi köprüye hücum edip bu köprüden diğer İngiliz askerlerinin geçmesini önlemekti. Diğer hedefi ise köprüyü geçmiş ve köprünün kuzey ucunda bir köprübaşı kurmuş olan İngiliz ordusu grubuna hücum edip bu İngiliz ordusu grubunun tamamiyle ortadan kaldırılmasıydı.

Savaşın gelişimi

İskoç piyadeleri tedirgindi. Bunun için askerlerine moral verecek bir hitap gerekliydi. William Wallace şu konuşmayı yaptı: Bugün burada zalimliğe baş kaldıran ülkemin ordusunu görüyorum. Bugün savaşırsanız savaşta ölebilirsiniz eğer savaşmayıp eve giderseniz yaşarsınız ama bir süreliğine. Biz burada özgür adam olarak savaşıyoruz. dedikten sonra İskoçlar yüreklendi.^[1]

İskoçlar muharaebenin başladığı 11 Eylül sabahı saf tuttukları yüksek araziden büyük bir disiplinle ayrılmayıp İngiliz ordusunun köprüyü geçmesini beklediler. İngiliz ve Galli birçok okçu sabah erkenden köprüyü geçmişlerdi; ama İngiliz Komutan De Warenne geç kalktığı ve o olmadan ok hücumuna başlamamak için tekrar eski hatlarına geri çağrıldılar. De Warenne kalktıktan sonra yine İngiliz ordusu yavaş yavaş köprüyü geçmeye başladı. İki İskoç komutanı askerlerine İngiliz askerlerinin köprüyü geçmeden hücuma başlamamaları için emir vermişlerdi ve yeni disiplinli ordu bu emire uymaktaydı.

İngiliz ordusunun birkaç yüz ağır süvarisi ve 5.400 askerlik piyade gücü köprüyü geçip bir köprübaşı kurmaya başladıkları sırada İskoç komutanlar İskoç ordusuna hücum emri verdiler. Iskoçlar yüksek araziden aşağı doğru hızla hücuma geçtiler. Uzun mızraklı bir grup İskoç piyadesi çok geçmeden köprüyü kontrol altına aldı. Köprü çöktü ve köprüyü daha geçememiş İngiliz ordusundan geride kalanların, özellikle okçuların, köprüyü geçmesi imkânsiz hale geldi. Bu, köprüyü geçmiş olanların da geri dönmesine engel oldu ve köprüyü geçmiş olan İngiliz ordusu bir kuşak içinde kalmış oldu. İskoçlar köprüyü geçmiş olan Hugh de Cressingham komutasındaki ağır süvariler ve 5.400 kişilik piyade ordusu üzerine de hücuma geçmişlerdi. Köprünün yakındaki ıslak batak arazi ağır süvarinin manevra kabiliyetini imkânsız yapmıştı. Piyadeler ise daha yüksek araziden hızla taarruza kalkan uzun mızraklı İskoç piyadelerine karşı pek savunmasız kaldılar. Böylece köprünün kuzeyinde bir kuşak altında kalan İngiliz ordusu İskoçlar tarafından parçalara bölünüp eritildiler. Bu tuzak içinde kalmış olan Hugh de Cressingham dahil köprüyü geçen çoğu Galler ülkesi asıllı asker olan İngiliz ordusu grubu, güneyde bulunan ve köprüyü geçemeyen yoldaşlarının gözü önünde tümüyle imha edildiler. Ancak köprü enkazını geçebilen veya üzerindeki zırhları bir kenara atıp kendilerini suya atıp karşı sahile yüzen birkaç piyade kurtulabildi.^[1]

İngiliz ordusunun komutanı De Warenne ile birlikte köprünün güneyinde kalan kısmı hala savaşa hazır beklemekteydi ve bunlar arasında savunma için çok güçlü okçular bulunmaktaydı. İngiliz komutan, kalan ordu ile Forth Nehri'nin güney yakasında tutanabilirdi ve İskoç ordusunun bu kıyıya geçip güneye inmesini önleyebilirdi. Fakat komutan De Warenne'in morali çok bozulmuştu. İskoç ordusunun böyle disiplinli bir taarruz yapabileceğini hiç ummamıştı. Köprüyü geçip kuzeye geçen ordusunun İskoçlar tarafından imha edilmesini ve İngiliz ordusunun kumandanlarından biri olan Hugh de Cressingham'ın öldürülüşünü hiçbir şey yapamadan nehrin karşı yakasından seyretmek zorunda kalmıştı. "Marmaduke Tweng" adlı Yorkshire'dan gelen bir İngiliz şövalyesinin köprü enkazı üzerinden kaçıp geri gelmesinden sonra köprünün tümüyle yıkıp geçilmez hale getirilmesine emir verdi. Sonra da ordusu ile güneyde Berwick'e doğru çekildi.^[1]

Böylece Stirling Kalesi'nde bulunan İngiliz garnizonu geride yalnız bırakmış oldu ve İskoçya'nın güneyinde bulunan Aşağı İskoçya arazileri de Wallace'ın ordusunun işgaline açık bıraktı.

İskoç asıllı "James Stewart" ve İskoç Lennox Kontu Maol Choluim I, İngiliz ordusuna kendi ordularıyla destek sağlamakta idiler ve Stirling Köprüsü'nun güneyinde kalan İngiliz ordusu ile birlikteydiler. Wallace ve Morey kumandasındaki İskoçların Stirling Köprüsü'nü geçen İngiliz ordusu kısmını imha etmesini şahsen gözlemişler ve bu İngiliz mağlubiyetinden hiç hoşlanmamışlardı. Yeni bir kararla taraf değiştirip İngilizlere destek vermekten vazgeçtiler. James Stewart ve İngilizlere destek veren diğer İskoç asilleri, bir bataklık arazi olan "The Poiws" mevkiinde İngiliz ordusuna erzak ve malzeme sağlayan araba grubuna pusu kurarak bütün malzeme ve erzağı kendi ellerine geçirdiler. İngiliz tedarik grubuna dahil olan ve pusudan kaçmaya çalışan birçok İngiliz ordusu askerini de öldürdüler.^[1]

Stirling Köprüsü'ndeki çatışmalar sırasında Wallace ile birlikte İskoç ordusu komutanı olan Andrew Moray ağır yaralanmıştı ve çok geçmeden bu yaralarından dolayı öldü. İskoçların İngilizlere karşı başkaldırma hareketinin liderlerinden olan Andrew Moray'in ölümü İskoçlar için büyük bir kayıp oldu.

Savaşın sonuçları

İngilizler barış istemek zorunda kalmıştır. Ancak yine Wallace agresif tavrını sürdürerek barışı kabul etmeyip İngiltere'nin York şehrini işgal etti. Wallace Robert Bruce tarafından 'Şövalye Ve İskoçyanın Kurtarıcısı' ilan edildi.

Sinema ve romanda muharebe

1995'te vizyona giren ve Wallace'ın hayatını anlatan Braveheart adlı filmde güya "Stirling Köprüsü Savaşı" gösterilmektedir. Fakat bu filmde gösterilen muharebe gerçek muharebeye hiç benzememektedir. Özellikle bir köprünün başında bir bataklık arazide çatışma sahnelerini filme çekmek imkânsız olduğu için, filmde gerçekte çok önemli rol oynayan köprü bulunmamaktadır. Filmde gösterilen askeri taktikler gerçekte "Sterling Köprüsü Muharebesi"nde değil de daha sonra olan Bannockburn Muharebesi'nde uygulanmıştır.

Bu muharebeyi daha detaylı ve gerçekçi olarak inceleyen roman, Robin Young tarafından yazılmış "Requiem" adlı eserdir.