İçeriğe atla

Stephen Báthory

Stephen Báthory
Dekoratif Sarmatian kıyafetleri içinde Stephen Báthory'yi temsil eden Martin Kober'e atfedilen bir 16. yüzyıl portresi
Polonya kralı
Litvanya Büyük Dükü
Hüküm süresi1 Mayıs 1576 - 12 Aralık 1586
Taç giymesi1 Mayıs 1576
Önce gelenAnna Jagiellon
Sonra gelenIII. Zygmunt Waza
Erdel prensi
Hüküm süresi1576 - 1586
Önce gelenJános Sigismund Zápolya
Sonra gelenSigismund Báthory
Doğum18 Temmuz 1540(1540-07-18)
Șimleu Silvaniei, Doğu Macar Krallığı
Ölüm12 Aralık 1586 (46 yaşında)
Grodno, Lehistan-Litvanya Birliği
DefinMayıs 1588
Wawel Katedrali Kraków
Eş(ler)iAnna Jagiellon
HanedanBáthory Hanedanı
BabasıVIII. Stephen Báthory
AnnesiCatherine Telegdi
DiniKatolik Kilisesi
İmza

Stephen Báthory (Macarca: Báthory István; 27 Eylül 1533, Șimleu Silvaniei, Doğu Macar Krallığı - 12 Aralık 1586, Grodno yakınları, Lehistan-Litvanya Birliği), Erdel (Transilvanya) prensi (1571-76) ve Polonya kralı (1575-86). Habsburgların Polonya tahtını ele geçirme girişimini engellemiş, Baltık Denizi'nin doğusundaki Polonya topraklarını Rus saldırılarına karşı korumuş, Polonya, Moskova Büyük Prensliği ve Erdel'i birleştirerek büyük bir devlet oluşturmayı amaçlamıştır. Polonya tarihinin en güçlü ve en hırslı hükümdarlarından biridir.

Hayatı

Martin Kober tarafından yapılan Stephen Báthory'nin bir çalışması, 1585.

Macaristan'ın en eski ailelerinden birindendi. Habsburg hanedanından gelen Macaristan kralına bağlı Erdel valisi István Bátory'nin oğluydu. 1556'da, özerkliğini yeni kazanmış olan Erdel'in prensi János Zsigmond Szapolyai'nin hizmetine girdi. Başkomutanlığa kadar yükseldi ve Habsburgların muhalefetine karşın Macarlar tarafından Szapolyai'nin ardından Erdel prensi seçildi (mayıs 1571).

Bu arada Polonya kralı I. Zygmunt'un kızıyla evlendi. I. Zygmunt ölünce Alman Habsburg hanedanından İmparator II. Maximilian'ın gösterdiği adayı reddeden Polonyalı soylular ve önderleri Jan Zamoyski tarafından 1575'te Polonya kralı seçildi. Böylece I. Zygmunt'un halefi olan Stephen Báthory, Transilvanya'nın bir zamanlar kraliyet valilerinin kullandığı Voyvoda unvanını benimsedi.[1][2] Transilvanya yöneticileri ve İmparator II. Maximilian'ın halefi olacak Kutsal Roma İmparatoru II. Rudolf tarafından da 28 Ocak 1595 tarihinde onaylanacaktı.[2]

Batory gizlice Macaristan Kralı I. Maximilian'a sadakat yemini etti.[2]

Kardeşi Kristóf'un Transilvanya tahtına çıkmasını sağladıktan sonra, Kraków'a giderek Mayıs 1576'da taç giydi. 1569 yılında kurulan Lehistan-Litvanya Birliği'nin de hükümdarı oldu. 1577'nin sonlarında Gdańsk'a boyun eğdirdikten sonra ülkedeki tepkileri yatıştırmayı başardı.

Daha sonra Baltık Denizi'ne açılmaya çalışan Moskova Büyük Prensliği'ne karşı koymaya çalıştı. Hükümdarlığı sırasında, Livonya'nın ele geçirilmesi için Çar IV. İvan (Korkunç İvan) ile birçok savaş yaptı. Güçlü bir savaş yöneticisiydi. Hetman ve şansölye olan yeğeni Jan Zamoyski'den de büyük ölçüde destek gördü ve Moskovalılar'ı sırasıyla, Vitebsk, Polock ve Pskov'da yendi. Osmanlı Devleti ile ateşkesi sağladı. Kazaklardan düzenli bir ordu oluşturdu ve 1579'da Çar Korkunç İvan'a karşı saldırıya geçti. Livonya Savaşı'nı kazandıktan sonra Yam Zapolski Barışı'yla (15 Ocak 1582) Polotsk ve Livonya'yı aldı.

Polonya'daki Magnatlarla ve soylularla mücadele etti. Liberal bir Katolik olan Stephen Báthory, farklı dinlerden kişilere karşı hoşgörülü bir hükümdardı. Cizvitlerin Polonya'ya yerleşmelerine yardımcı oldu ve Polonya'da Karşı Reform hareketinin başarıya ulaşmasına katkıda bulundu. Ancak halktan gördüğü tepki üzerine geri çekilmek zorunda kaldı.

Stephen Báthory, Polonya'nın doğu sınırlarını güvence altına aldıktan sonra Osmanlı Devleti'ne karşı Rusya'nın da katılacağı bir Haçlı Seferi düzenlemeyi planladı. Ancak bu sefere Rusya'nın katılmasına engel olan, Korkunç İvan'ın ölümünden Rusya'da başlayan karışıklık dönemini bitirmek için Moskova Büyük Prensliği ve Erdel'i kendi yönetiminde birleştirmeyi amaçladığı sırada öldü.

Batory'nin sağlığı hayatının son birkaç yılında giderek kötüleşmişti. 12 Aralık 1586 tarihinde öldü. Hiçbir meşru çocuğu yoktu, ancak ölümü sonrasında çıkan söylentiler birkaç meşru çocuğu olabileceğini öne sürüyordu. Bu söylentilerin hiçbiri çağdaş tarihçiler tarafından doğrulanmadı.[3] Ölümünü bir yıllık bir interregnum (hükümdarsız dönem) izledi. II. Maximilian'nin oğlu Arşidük III. Maximilian, 1587 yılındaki 3. Polonya taht seçiminde kral seçildi. Ancak Byczyna'da Maximilian'ı mağlup eden ve Polonya-Litvanya Birliği'nin yöneticisi olarak görev yapan İsveçli III. Zygmunt Waza bu seçime itiraz etti.[4] Bunun üzerine 1587 ile 1588 arasında süren Polonya Taht Savaşı başladı.[5][6]

Kanlı Kontes adıyla tanınan seri katil ve şizofreni hastası Elizabeth Báthory onun soyundandır.

Kaynakça

  1. ^ Szegedi, Edit (2009). The birth and evolution of the Principality of Transylvania (1541–1690) In: Pop, Ioan-Aurel; Nägler, Thomas; Magyari, András. The History of Transylvania (İngilizce). II. (1541 - 1711). Romanian Academy, Center for Transylvanian Studies. s. 101. ISBN 978-973-7784-43-8. 
  2. ^ a b c Barta, Gábor (1994). The Emergence of the Principality and its First Crises (1526–1606) In: Köpeczi, Béla; Barta, Gábor; Bóna, István; Makkai, László; Szász, Zoltán; Borus, Judit. History of Transylvania (İngilizce). Akadémiai Kiadó. ss. 260, 265, 295. ISBN 963-05-6703-2. 
  3. ^ Jerzy Besala; Agnieszka Biedrzycka (2004–2005). "Stephen Báthory". Polski Słownik Biograficzny (Lehçe). XLIII. s. 123, 125. 
  4. ^ Stone, Daniel (2001). The Polish-Lithuanian State, 1386-1795 (İngilizce). University of Washington Press. ss. 131-132. ISBN 978-0-295-98093-5. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018. 
  5. ^ Norman Davies (30 Mart 2005). God's Playground: The origins to 1795. Columbia University Press. s. 328. ISBN 978-0-231-12817-9. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018. 
  6. ^ Oskar Halecki; W: F. Reddaway; J. H. Penson. The Cambridge History of Poland. CUP Archive. ss. 452-453. ISBN 978-1-00-128802-4. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018. 
Önce gelen:
János Sigismund Zápolya
Erdel prensi
1571 - 1576 		Sonra gelen:
Sigismund Báthory
Önce gelen:
Anna Jagiellon
Lehistan kralı
1576 - 1586 		Sonra gelen:
III. Zygmunt Waza
Önce gelen:
Anna Jagiellon
Litvanya Büyük dükü
1576 - 1586 		Sonra gelen:
III. Zygmunt Waza

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Töton Şövalyeleri</span> Hristiyan tarikatı

Töton Şövalyeleri ya da Teutonik Şövalyeler, yahut tam adıyla Kudüs Azize Meryem Hastanesi ve Töton Şövalyeleri Tarikatı, bir Cermen-Roma dini tarikatıdır. Tarikat, Katolik hacılara, hac yolunda yardım etmek, hasta ve yaralı Katoliklerin bakımlarını sağlamak üzere hastane kurmak amacıyla kurulmuştur. Adlarını özellikle Orta Çağ’da Haçlı Seferleri'ne katılarak duyurdular. Normalde asıl üyelerin sayısı her zaman sınırlıydı ancak ihtiyaç durumunda gerek gönüllülerin gerekse paralı askerlerin katılımıyla sayıları hayli artmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">János Hunyadi</span> Orta çağ Macar ordu komutanı

Hünyadi Yanoş ya da Yanoş Hunyadi, Orta Çağ Macar ordu komutanıdır. Hunyadi soyadı, János adıdır, Macar geleneğine göre önce soyadı, sonra adı yazılır, Türkçeye de bu şekilde geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. János</span> Macaristan Kralı

János Szapolyai, János Zápolya olarak da bilinir., 1511'den itibaren Erdel voyvodası, 1526'dan ölümüne değin Macaristan Kralı.

<span class="mw-page-title-main">I. Zygmunt</span>

I. Zygmunt, Jagiellon Hanedanı üyesi Polonya kralı ve Litvanya Büyük Dükü (1506-1548). Ayrıca Silezya Düküydü.

<span class="mw-page-title-main">Livonya</span> Baltık Denizinin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge

Livonya, Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge. Adını günümüz Letonya kıyılarında yaşayan Livonyalılardan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Jan Kazimierz Waza</span>

II. Jan Kasimir Polonya kralı ve Litvanya büyük dükü.

<span class="mw-page-title-main">Dmitri İvanoviç</span> Rus çareviç (1582-1591)

Çareviç Dmitri veya Dmitri İvanoviç (Rusça: Дмитрий Иванович;, babası Korkunç İvan'ın ölümünden sonra Rus Çarlığı tahtının son hanedan üyesi, Dmitri'nin abisi I. Fyodor'un ölümü üzerine ulusal konsey ile çar seçilen Boris Godunov, Dmitri'nin öldürülme emrini vermiştir ve 1591'de 8 yaşındayken Rus boyar Vasili Şuyski tarafından öldürtülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı (1526-1867)</span>

Macaristan Krallığı, 1526 ve 1867 yılları arasında Kutsal Roma İmparatorluğu'nun dışında bir devlet olarak mevcuttu; ancak 1804'te Avusturya İmparatorluğu haline gelen Habsburg Monarşisi'nin topraklarının bir parçasıydı. 1526'daki Mohaç Muharebesi sonrası ülke iki taçlı kral tarafından yönetilmiştir. Başlangıçta, Habsburg yönetimi altındaki toprakların kesinliği tartışmalıdır çünkü her iki yönetici de tüm krallığı talep ediyorlardı. Bu istikrarsız dönem, János Sigismund Zápolya'nın İmparator II. Maximilian'ın lehine Macaristan Kralı olarak tahttan feragat ettiği 1570 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">III. Zygmunt Waza</span> İsveç kralı (hd. 1592-1599), Litvanya ve Polonya Büyük Dükü (hd. 1587-1632)

III. Sigismund Vasa 1587'den 1632'ye kadar Polonya-Litvanya Birliği ve Litvanya Büyük Dükalığı hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar İsveç kralı ve Finlandiya Büyük Dükü.

<span class="mw-page-title-main">Anna Jagiellon</span>

Anna Jagiellon 1575'ten 1586'ya Polonya kraliçesi ve Litvanya Büyük Düşesi. Polonya Kralı I. Zygmunt ve İtalyan eşi Bona Sforza'nın kızıdır. Birden fazla evlilik teklifine rağmen 52 yaşına kadar evli kalmadı. Kral II. Zygmunt August, Jagiellonian hanedanının son erkek üyesinin ölümünden sonra, Anna'nın hanedanın soyunu sürdürmek için Stephen Báthory ile evlendirildi. Eşi ile krallığı ortak yönetti. Báthory, Livonya Savaşı ile meşgulken, Anna zamanını yerel idari konularda ve çeşitli inşaat işlerinde Varşova'da geçirdi. Báthory'nin Aralık 1586'da ölümünden sonra, tahtı kendisi için talep etme hakkı doğdu, ancak istemedi. Onun yerine yeğeni III. Zygmunt Waza'yı prens ilan etti. 1587'de tahttan çekildi ve Vasa Hanedanı iktidara geldi.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan-İsveç savaşları</span>

Lehistan-İsveç savaşları, Lehistan-Litvanya Birliği ile İsveç İmparatorluğu arasında geçen savaşlar. Genel olarak yorumlandığında, bu terim 1563 ve 1721 arasındaki bir dizi savaşları yer alır. Daha özetleyici olarak, 1600 ve 1629 arasındaki belirli savaşları ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan-İsveç Savaşı (1600-1611)</span>

Lehistan-İsveç Savaşı (1600-1611) Livonya ve Estonya'nın kontrolü konusunda İsveç ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki mücadelenin yanı sıra İsveç kralı IX. Karl ile Polonya kralı III. Zygmunt Waza arasındaki İsveç tahtına karşı olan anlaşmazlığın devamı olan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Galiçya-Volhinya Krallığı</span>

Galiçya-Volhinya Prensliği ya da, 1253'ten itibaren, Galiçya-Volhinya Krallığı, 1199'dan 1349'a kadar, Doğu Avrupa'nın Galiçya ve Volhynia bölgelerinde Altın Orda'nın bir vasalı olarak varlığını sürdürmüş, Orta Çağ devleti. Toprakları ağırlıklı olarak günümüzde Ukrayna'yı ve Belarus, Polonya, Litvanya'nın ufak parçalarını içerir. Novgorod ve Vladimir-Suzdal ile birlikte, Kiev Rus'unun çöküşünden çıkan en önemli üç güçten biriydi. Ana dili, modern Doğu Slav dillerinin öncülü olan Eski Doğu Slav diliydi ve resmi dini Doğu Ortodoksluğu idi.

<span class="mw-page-title-main">Stephen Zápolya</span>

Stephen Zapolya, Macaristan kralları I. János'un babası ve II. János'un dedesidir. 11 Ağustos 1483'te Cieszyn dükü II. Przemysław'ın kızı Hedwig'le evlenmiştir. Bu evlilikten dört çocuğu oldu.

<span class="mw-page-title-main">Mihai Viteazul</span> Eflak hükümdarı (1558–1601)

Mihai Viteazul, bilinen adıyla Cesur Mihai, Yiğit Mihail (1558-1601), Eflak Prensi, Moldavya Prensi (1600) ve Transilvanya'nın de facto hükümdarıydı. Romanya'nın en büyük ulusal kahramanlarından biri olarak kabul edilir. Osmanlı ile yaptığı savaşlarda edindiği başarı ileride doğacak Rumen milliyetçiliğine de esin kaynağı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Leh Altın Çağı</span>

Leh Altın Çağı, Polonya'daki Rönesans dönemi ve Litvanya Büyük Dükalığı idi ve kabaca Eski Kral I. Zygmunt ve oğlu, Jagiellon Hanedanı hükümdarlarının sonuncusu olan II. Zygmunt August'un 1572'deki ölümüne kadar olan yönetim dönemine karşılık gelir. Bazı tarihçiler, Polonya Altın Çağı'nın, Lehistan-Litvanya Birliği'nin Hmelnitski Ayaklanması ve İsveç ve Rus işgalleri tarafından harap edildiği 17. yüzyılın ortalarına kadar devam ettiğini düşünüyor. Altın Çağı boyunca, Lehistan-Litvanya Birliği'nin kuzeyde Estonya'dan doğuda Moldavya'ya ve batıda Bohemya'ya kadar uzanan Avrupa'nın en büyük krallıklarından biri haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Andrew Báthory</span>

Andrew Báthory, 1584'ten 1599'a kadar Sant'Adriano al Foro'nun Kardinal-diyakozu, 1589'dan 1599'a kadar Warmia Prensi Piskoposu ve 1599'da Transilvanya Prensi idi. Babası, 1575'ten itibaren Polonya-Litvanya Birliği'ni yöneten Stephen Báthory'nin erkek kardeşiydi. Stephen Bathory'nin en sevdiği yeğeniydi. 1578'de amcasının daveti üzerine Polonya'ya gitti ve Pułtusk'taki Cizvit kolejinde okudu. 1583'te Miechów Manastırı'nın valisi oldu.

<span class="mw-page-title-main">Erdel Seferi (1613)</span>

Erdel Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun kendine tâbi Erdel Prensliği üzerine 1613 yılında icra ettiği askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Jan Zamoyski'nin Boğdan seferi</span>

Jan Zamoyski'nin Boğdan'a yaptığı sefer, 1595'te Boğdan'ı Polonya'nın vasal devleti olarak kurmayı amaçlayan başarılı bir askeri kampanyaydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.