İçeriğe atla

Stay-behind

Stay-behind,[a] NATO bünyesindeki ülkelerde sol örgütlenmeye karşı oluşturulan yasa dışı silahlı kuvvetler. Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği'nin işgal ihtimali öne sürülerek oluşturulan gizli örgütlenmeler kuruldukları ülkelerde siyasi hayatı şekillendirmek için kullanılmıştır.[1]

Genel bakış

Stay-behind operasyonunda, bir ülke başka bir ülke tarafından işgal edilme tehlikesine karşı kendi topraklarında gizli örgütlenmeler ve planlar gerçekleştirir. Eğer işgal gerçekleşirse, yapılan hazırlıklar yerel direnişin başlangıcı için kullanılacak, düşman cephe gerisinde casuslar faaliyet gösterebilecektir. Küçük çaplı operasyonlar olduğu gibi bütün ülkeyi içeren operasyonlar da planlanmıştır. II. Dünya Savaşı sırasında birçok ülke buna göre planlama yapmış, İngiltere'de Auxiliary Units ve Nazi Almanyası'nda Werwolf bu planları yürürlüğe koymuştur.

Soğuk Savaş yılları

Soğuk Savaş sırasında NATO ve CIA birçok Avrupa ülkesinde stay-behind kuvvetleri oluşturmuştur. Bu kuvvetlerin olası bir Varşova Paktı ülkesinin işgali durumunda veya ülkedeki komünist partilerin demokratik şekilde seçilmesi durumunda aktif olacağı planlanmıştır. Bu gizli orduların kullanması için saklanmış şekilde gizli silah depoları İtalya, Avusturya, Almanya, Hollanda ve diğer ülkelerde ortaya çıkartılmıştır. Bu tip NATO operasyonlarından en bilineni Gladio Operasyonudur ve 24 Ekim 1991 tarihinde İtalyan Başbakanı Giulio Andreotti tarafından açıklanmıştır. Çoğu örnekte stay-behind kuvvetleri gerçek amacının dışına çıkmış, işgali önlemek yerine iç siyasette aktif yer almışlardır. Ülkenin yarı-işgal altında öne süren bu güçler özellikle sol siyasete karşı tavır alarak silahlı eylemlerde bulunmuş hatta darbelerde yer almışlardır. İtalya örneğinde olduğu gibi bazı ülkelerde terör ortamı yaratıldığı, Yunanistan örneğinde olduğu gibi aşırı-sağ askerî cunta yönetimleri kurulduğu veya Türkiye’deki 12 Eylül 1980 örneğinde olduğu gibi askerî darbeler yapıldığı iddia edilmektedir.

Soğuk Savaş yıllarında Türkiye'deki uzantıları

Stay-behind planları

  • Auxiliary Units (İngiltere)
  • Gladio (İtalya ve diğer birçok ülke)
  • Aginter Press (Portekiz)
  • Özel Harp Dairesi (Türkiye)
  • GAL (İspanya)
  • I&O (Hollanda)
  • Lochos Oreinon Katadromon, LOK (Yunanistan)
  • OWSGV (Avusturya)
  • Plan Bleu, La Rose des Vents, Arc-en-ciel (Fransa)
  • ROC (Norveç)
  • SDRA8, STC/Mob (Belçika)
  • Bund Deutscher Jugend - Technischer Dienst, TD BJD (Almanya)
  • Nihtilä-Haahti plan (Finlandiya)
  • Projekt-26, P-26 (İsviçre)
  • Werwolf (Nazi Almanyası)
  • Regional Force Surveillance Units (Avustralya)
  • Informationsbyrån (İsveç)[2]

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Terimin İngilizce kelime anlamı “geride kal” olarak tercüme edilebilir

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
  2. ^ Örgütün 1950-60’lı yıllarda 3-4.000 personeli olmuş ve bu personel ABD ve İngiltere’de kontr-gerilla savaş eğitimi almıştır. 1951 yılında Stockholm’de bulunan CIA masasının şefi William Colby NATO üyesi Norveç ve Danimarka stay-behind kuvvetlerinin İsveç ve Norveç gibi tarafsız ülkelerde eğitilmesini savunmuştur. Bu kapsamdaki faaliyetler 1953 yılında yakalanan azılı faşist Otto Hallberg’in sorgusunda ortaya çıkmış ve İsveç stay-behind kuvvetleri ifşa edilmiştir. Ancak garip bir şekilde Hallberg hakkındaki suçlamalar düşmüş, kendisi serbest bırakılmıştır.

Dış bağlantılar

Stay-Behind Resmi Web Sitesi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NATO</span> uluslararası askerî ittifak

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü veya NATO, 4 Nisan 1949'da 12 ülke tarafından imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşması'na dayanarak kurulan ve farklı dönemlerde 20 ülkenin daha katıldığı uluslararası askerî ittifaktır.

<span class="mw-page-title-main">CIA</span> Amerika Birleşik Devletlerinin ulusal istihbarat teşkilatı

CIA, Birleşik Devletler federal hükûmetinin sivil bir dış istihbarat servisidir ve resmî olarak dünyanın dört bir yanındaki ulusal güvenlik bilgilerini, öncelikle insan istihbaratını (HUMINT) kullanarak toplamak, işlemek ve analiz etmekle görevlendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Weserübung Harekâtı</span> II. Dünya Savaşı sırasında Almanyanın Norveçi işgali

Weserübung Harekâtı, II. Dünya Savaşı’nda, Almanya’nın Norveç’e yönelen askerî harekâtıdır. Harekât 9 Nisan - 10 Haziran 1940 tarihleri arasında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gladio</span> askeri operasyon

Gladio, II. Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa'da gelecekte olması beklenen bir Varşova Paktı işgaline cephe gerisinde bir direniş başlatmak amacıyla İtalya'da NATO tarafından gizli olarak örgütlenen kontrgerilla (stay-behind) operasyonunun kod adı. Gladyo, özel olarak NATO cephe gerisi direniş organizasyonun İtalyan kolunu belirtse de bazen "Gladyo operasyonu" NATO'nun bütün cephe gerisi (stay-behind) operasyonlarının gayriresmî adı olarak kullanılır ve bazen "Süper NATO" adıyla da anılır.

Gerginlik stratejisi, planlı ve gizli operasyonlarla bir grubun, bir bölgenin ya da bütün bir ülkenin psikolojik, sosyal ve siyasi anlamda istikrarsızlaştırmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Domuzlar Körfezi Çıkarması</span> ABD´nin desteğini arkasına alan sürgündeki Kübalıların, Fidel Castro rejimini yıkmak için gerçekleştirdikleri başarısız işgal girişimi

Domuzlar Körfezi Çıkarması, 1961 yılında ABD´nin desteğini arkasına alan sürgündeki Kübalıların, Fidel Castro rejimini yıkmak için gerçekleştirdikleri başarısız işgal girişimi. Adını, çıkarmanın yapıldığı körfez olan Playa Giron'dan almıştır.

Özel Harp Dairesi, Soğuk Savaş dönemi Türkiyesi'nde, Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde ABD'nin gizli servisi CIA ve NATO iş birliği ile kurulduğu ileri sürülen gizli örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Özel kuvvetler</span>

Özel kuvvetler ya da özel harekât kuvvetleri, düşmanın güvenlik güçlerine ve silahlı birliklerine keşif harekâtı, gözetleme, düşman birliklerinin durumu, sayısı gibi özel taktik beceri gerektiren görevleri üstlenen; çok yönlü ve çevik bir silahlı birliktir. Özel operasyonlar ve karşı saldırı yapmak için eğitilirler.

<span class="mw-page-title-main">Narvik</span>

Narvik, Norveç'in kuzeyinde, Nordland eyâletine bağlı bir liman kentidir. 2018 yılı verilerine göre nüfusu 14.141'dir ve Nordland'da bulunan üçüncü büyük yerleşimdir. Kent, E-6 yolu üzerinde bulunur ve şehre 57 kilometre uzakta Harstad/Narvik Havaalanı bulunur. Kent Norveç Denizi kıyısında önemli bir buzsuz limandır. Bu özelliği nedeniyle İsveç, ülkenin kuzeyinden çıkardığı Demir cevherlerini bu liman yoluyla ihraç etmektedir. Çünkü ülke toprakları içerisinde bulunan en yakın liman kenti olan ve Botni Körfezi kıyısında bulunan Luleå'daki liman kışın çok şiddetli bir şekilde buzla kaplanıyordu. Ancak Narvik'te, sıcak su akıntıları nedeniyle böyle bir durum olmamaktaydı. Bu ihracatı kolaylaştırmak için Narvik'ten İsveç'e demiryolu hattı inşa edildi ve Katener hattı çekilerek elektriklendirildi. Hat 15 Kasım 1902'de açıldı ve Demir cevheri hattı adını aldı. Bu hat "Norveç Demiryolları" tarafından işletilmesine rağmen Norveç'in kalanıyla bağlantısı yoktur. Narvik'e trenle gitmek için İsveç'e geçmek gerekmektedir. Şehir 2. Dünya Savaşı sırasında Wehrmacht tarafından işgal edildi. O zamanın Alman endüstrisi ağırlıklı olarak demire bağımlıydı ve buranın alınması İsveç'teki demirin ticaretinin Alman kontrolüne geçmesi demekti. Müttefikler buraya Wilfred Operasyonuyla çıkarma yaparak şehri ele geçirdi ancak Nazi Almanyası'nın Fransa'ya saldırmasıyla geri çekildiler. Böylece şehir savaş sonuna dek tekrar Alman kontrolüne girdi. Tarafsız olan İsveç, işgale rağmen limana demir sevkiyatını kesmedi. İsveç demiri bu sayede savaş boyunca Alman endüstrisini beslemeye devam etti. Şehir savaş sonunda tekrar Norveç'e verildi.

Norveç tarihi, bugünkü Norveç Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Stefano Delle Chiaie</span> İtalyan siyasetçi

Stefano Delle Chiaie, İtalyan neo-faşist Avanguardia Nazionale adlı örgütün kurucusudur. İtalya'daki kontrgerilla örgütünün bir parçasıdır ve Latin Amerika'daki Condor Operasyonuna dahil olmuştur. Propaganda Due (P2) Mason locasının başı olan Licio Gelli'nin yakın dostudur. Salazar Portekiz'inde 1965 yılında anti-komünist Fransız paralı asker ve rahip Yves Guérin-Sérac tarafından kurulan ve bir kirli savaş örgütü olan Aginter Press içinde yer alır. 1970 yılında Prens Borghese'nin İtalya'da darbe planının içinde yer alır, darbenin başarısız olması sonucunda Franco İspanyası'na kaçar. Kaçarken beraberinde, gelecekteki İspanyol kontrgerilla gücü GAL örgütünün lideri olacak olan Vincenzo Vinciguerra olacaktır. 20 Haziran 1973 günü Arjantin'e 18 yıllık sürgünden sonra dönen Juan Peron'u karşılamaya gelen kalabalığa ateş açılması olayı olan Ezeiza Katliamında yer alır. 1975 yılında yapmayı planladığı Şili Hristiyan Demokrat Bernardo Leighton suikastı başarısız olur. 1976 yılında İspanya Bask Bölgesinde solculara karşı saldırılara katılır. 1980 yılında darbeyle Bolivya'da iktidara gelecek olan kötü şöhretli Luis García Meza Tejada’nın askerî darbesinde eski Nazi Klaus Barbie ile birlikte yer alır. Chiaie, Pinochet'e bağlı DINA, Arjantin Antikomünist İttifakı ve Bolivya'daki Hugo Banzer diktatörlüğü için çalışmıştır. 1989 yılında Venezuela'nın başkenti Caracas'ta yakalanır. Lakabı olan caccola (kısa), boyu çok kısa olduğu için takılmıştır.

Kontrgerilla, kelime anlamıyla gerilla güçlerine karşı kurulmuş güçtür. Bir diğer anlamı ise NATO bünyesindeki ülkelerde sol örgütlenmeye karşı oluşturulan yasa dışı örgütlenmenin Türkiye'deki adı ve ayağıdır. Türkiye'deki yapılanması ise Amerika tarafından Ankara'da bulunan Amerikan Askerî Yardım binasında kurulmuş ve başlarda CIA tarafından fonlanmıştır. 1970 ila 1991 yılları arasında etkin olarak faaliyet gösteren yapılanmanın yasal statüsü yoktur, gizli silah depoları ve kayıt dışı mensupları vardır. Ülkü Ocakları tarafından kurulan Ülkücü komando kampları; Kontrgerilla örgütü için paramiliter üyeler yetiştirmiştir. 20. Yüzyılda özellikle de Soğuk Savaş döneminde Türkiye'de ve birçok NATO ülkesinde tartışmalı olaylarda etkisi olduğu düşünülen bu organizasyon; 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılması ve Soğuk Savaşın sona ermesiyle birlikte birkaç yıl içinde etkisini kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mongoose Operasyonu</span>

Mongoose (Firavunfaresi) Operasyonu, ABD Başkanı John Kennedy döneminde CIA tarafından örtülü olarak başlatılan operasyon. Başarısız Domuzlar Körfezi Çıkarmasından sonra 30 Kasım 1961 tarihinde Küba’daki Fidel Castro yönetimine karşı örtülü saldırılara Kennedy tarafından onay verilmiştir. Operasyona Hava Kuvvetleri Generali Edward Lasdale komuta ediyordu.

<span class="mw-page-title-main">NATO üyesi ülkeler</span> Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü üyesi olan ülkeler

NATO, Avrupa ve Kuzey Amerika'daki 32 üye ülkeden oluşan uluslararası bir askeri ittifaktır. Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 4 Nisan 1949 tarihinde imzalanmasıyla kurulmuştur. Antlaşmanın 5. maddesi, üye devletlerden birine karşı silahlı bir saldırı olması halinde, bunun tüm üyelere karşı yapılmış bir saldırı olarak kabul edileceğini ve diğer üyelerin saldırıya uğrayan üyeye gerekirse silahlı kuvvetlerle yardım edeceğini belirtmektedir. Antlaşmanın 6. maddesi, 5. maddenin kapsamını Yengeç Dönencesi'nin kuzeyindeki adalar, Kuzey Amerika ve Avrupa anakaraları, Türkiye'nin tamamı ve sonuncusu Temmuz 1962'den beri tartışmalı olan Fransız Cezayiri ile sınırlamaktadır. Dolayısıyla, Hawaii, Porto Riko, Fransız Guyanası, Falkland Adaları, Septe veya Melilla gibi yerlere yapılacak bir saldırı 5. madde kapsamında bir karşılık verilmesini tetiklemeyecektir.

Ruzi Nazar (1917-2015), Özbek asıllı ABD vatandaşı, CIA ajanı. Hayatının büyük kısmını CIA ajanı olarak SSCB'ye karşı mücadeleye adadı. Rus Devrimi sırasında Sovyet Orta Asya'sında dünyaya geldi. Hayatının çoğu, doğduğu yerlerden uzakta geçirdi. II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nda, sonrasında da ABD ve Türkiye'de yaşadı. 1950'li yılların başından itibaren CIA görevlisi olarak çalıştı. Görev süresinin 11 yılı ABD'nin Ankara'daki Büyükelçiliği'nde, sonraki 10 yılı da Bonn'da geçti. 1979'da Tahran'da, 1980'li yılların başında da Afganistan'da ABD adına gizli görevlerde bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Licio Gelli</span>

Licio Gelli, İtalyan finansçı, mason ve suç örgütü lideri.

Türkiye'deki CIA faaliyetleri, Amerika Birleşik Devletleri Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın (CIA) Türkiye'deki faaliyetlerini içerir. Soğuk Savaş boyunca ABD, Türkiye'de komünizme karşı esas olarak Gladyo'nun Türkiye'deki şubesi olduğu iddia edilen kontrgerilla ile operasyonlar yürüttü. Suriye İç Savaşı, son yıllarda Türkiye'deki CIA faaliyetlerinin yeniden canlandığını gördü.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız güçler</span>

Tarafsız güçler, II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız kalan ülkelerdi. Bu ülkelerden bazılarının yurt dışında büyük kolonileri veya büyük ekonomik gücü vardı.

<span class="mw-page-title-main">Norveç seferi</span>

Norveç seferi Müttefiklerin kuzey Norveç'i savunma girişimiyle birlikte Norveç kuvvetlerinin ülkenin II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası tarafından işgaline karşı direnişidir.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Dünya Savaşı sırasında direniş</span> II. Dünya Savaşı sırasında bireylerin ve grupların Nazi/faşist rejimlere karşı muhalefeti

II. Dünya Savaşı sırasında direniş hareketleri, işgal edilen her ülkede, işbirliği yapmamaktan propagandaya, düşen pilotları saklamaya ve hatta doğrudan savaşa ve kasabaların yeniden ele geçirilmesine kadar çeşitli yollarla meydana geldi. Birçok ülkede direniş hareketleri bazen Yeraltı olarak da anılırdı.