İçeriğe atla

Soyot Tuka Türkçesi

Soyot-Duka
тыва дыл tıva dıl
Ana dili olanlarRusya (Buryatya), Moğolistan (Hövsgöl (il))
Ölü dil20.Yüzyılın ikinci yarısı (kısmen yeniden canlandırıldı)[1][2]
Dil ailesi
Türki diller
Yazı sistemiKiril alfabesi
Dil kodları
ISO 639-3
Glottologsoyo1234[3]

Soyot Tuka Türkçesi veya Soyot Türkçesi (Rusça:Сойо́тско-цата́нский язык (ya da сойо́тский) — Türk dilleri içinde Tuvaca ve Tofaca'ya en yakın bir Türk lehçesidir. İki şive veya ağza ayrılır: Birincisi, Buryatyada Soyot Türkleri tarafından konuşulan Soyotça (Soyıt), dil tükenmek üzeredir. İkincisi Moğolistanın Darhat yöresinde Moğolcada Çatan (Moğolca: Цаатан) denilen Tu'ka (Dukha) (Duha Türkçesinde: тyъha) dilidir. Tu'ka Türkçesi de Moğolistanda yine Uygur Uranhay dili ve Çatan dili olmak üzere yine iki ağza ayrılır.

2000'li yılların hemen başında Soyot Türkçesi için Kiril Alfabesine dayalı bir alfabe kabul edildi. Soyot Türklerinin çocukları için Dil Öğrenim kitabı, Soyotça öğreten öğretim kitaplarında bu alfabe kullanılmaktadır. Günümüzde Moğolların etkin olduğu Buryatyada Soyot Türkleri dillerinin tükenmesiyle karşı karşıyalar.[4]

Soyot Türklerinin kullandığı alfabe (согласно сойотско-бурятско-русскому словарю 2003 г.):

А а Б б В в Г г Ғ ғ Д д Е е Ё ё
Ж ж З з И и I i Й й К к Қ қ Һ һ
Л л М м Н н Ң ң О о Ө ө П п Р р
С с Т т У у Ү ү Ф ф Х х Ц ц Ч ч
Ӌ ӌ Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ә ә
Ю ю Я я

Kaynakça

Ayrıca bakınız

  • Soyot Türkçesi
  • Tuva Türkçesi
  • Tofa Türkçesi
  • Duhaca Türkçesi

İlgili çalışmalar

  • Рассадин В. И. Словарь сойотско-русский. — СПб.: Дрофа, 2006. — 208 с.
  • Рассадин В. И. Сойотско-бурятско-русский словарь. — Улан-Удэ, 2003.
  • Рассадин В. И. О сойотах и их языке// Мир Центральной Азии: Языки. Фольклор. Литература: Материалы Международной научной конференции. Т. IV. Ч. 1. — Улан-Удэ: БНЦ СО РАН, 2002. — С. 100—105.
  • Рассадин В. И. Сойоты и сойотский язык// Одон. — 2001. — № 10-11. — С.20-21.
  • Рассадин В. И. Лексика материальной культуры окинских сойотов// Проблемы бурятской диалектологии. — 1996. — С. 58-99.
  • Рассадин В. И. Животноводческая лексика в языке окинских бурят и сойотов// Проблемы бурятской диалектологии. — Улан-Удэ: БНЦ СО РАН, 1996. — С. 45-57.

Şablon:Rq

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tofalar</span> Sibiryanın İrkutsk Oblastında yaşayan Türk halkı

Tofalar veya eski literatürde bilinen isimleri ile Karagaslar, Sibirya'nın İrkutsk Oblastı'nda yaşayan Türk halkı. Halk, kökensel, dilsel ve kültürel açıdan Tuva'nın doğusu ile benzemektedir. Çok eskiden Tuva'dan ayrılmış Tuba Türkleri sanılmaktadır. Türk dillerinde f harfi kullanılmamaktadır, bu yüzden bu ad yabancı olanlar tarafından söylenmiş ve Toba kelimesinden bozmadır.

Tofaca veya Tofa Türkçesi, Rusya'da yaşayan Tofalar tarafından konuşulan Sayan dilleri grubundan bir Türk dilidir. 2010 yılında yalnızca 93 kişi tarafından konuşulan dil Tofa dili Tuvacaya yakın olup Soyot Tuka Türkçesi gibi tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır.

<span class="mw-page-title-main">Tuvaca</span> Rusyada bir Türk dili

Tuvaca, Tuva Türkçesi, Tuva dili, Rusya'ya bağlı özerk Tuva Cumhuriyetinde Tuvalar tarafından konuşulan Sayan dilleri grubundan çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti'ndeki 250.000 civarındaki Tuva nüfusunun yanı sıra, kuzey-batı Moğolistan'da 27.000 kişi ve Çin'in adlandırmasıyla Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne Türk Dünyasındaki adlandırmayla Doğu Türkistan'a bağlı Altay İli'nde 2.400 kişi bu dili konuşmaktadır. Ayrıca Buryat Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ve Kazakistan'da az sayıda Tuvaca konuşanlar vardır.

Rutullar, Rusya'ya bağlı Dağıstan'da yaşayan küçük bir yerli halk. Kuzey Azerbaycan'da da yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Rurik</span> Rurik Hanedanının kurucusu ve 860–879 yılları arasında Novgorod knezi

Rurik, Rurik Hanedanı'nın kurucusu ve 860–879 yılları arasında Novgorod knezi. Rurik adı, Eski Nors dilinde "ünlü hükümdar" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tubaca</span>

Tubalar dili, Türk Dili içinde Altay Cumhuriyetinde ve Dağlık Altayda, Altay krayda konuşulan Türkçedir. Kıpçak Türkçesi grubuna ait olduğu yönündeki tartışmalar devam etmektedir. Kazak Türkçesi ile de benzerlik göstermektedir. Ayrıca Tubalar dilinde Güney Altay ile ilgili ve Kuzey Altay'da bulunmayan özellikler vardır. Tubalar kendilerine Tuba ve Tuma demektedirler. Tubalar 1500 kişi kadardır. Konuşan sayısı ise çok düşüktür.

Sirenik Yupikçesi ya da Sirenik Eskimocası, Rusya'ya bağlı Çukçi Özerk Okrugunda bulunan Çukçi Yarımadasının güney kıyılarında Sirenik (Сиӷы́ных) başta olmak üzere birkaç köyde Sirenik Yupikleri (Сиӷы́ныгмы̄́ӷий) tarafından geçmişte konuşulan ve Valentina Vıye adlı son konuşanının 1997 yılında ölmesiyle de yok olan Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili. Diğer Yupik dillerinden oldukça farklı olduğu için kimilerine göre Eskimo dillerinin Yupik ve İnuit dışında üçüncü koludur.

<span class="mw-page-title-main">Soyotlar</span> Türk halkı, Rusya içerisinde

Soyot veya Soyotlar — Rusya içinde yaşayan ve dilleri ile kültürleri yok olma tehlikesine maruz bir Türk halkıdır. 2002 nüfus sayımına göre, Rusya'da 2769 kişi Soyot Türkleri vardır. Soyları ve dilleri yok olma tehlikesi bulunan Türk içinde olup aslında Tuvalar ile büyük benzerlik teşkil ederler, fakat Soyot Türkleri çok eski zamanlardan beri Buryatya'nin Ahın rayonunda yaşamaktadırlar. Soyot Türklerinin yerel dili yeniden düzenlenmiş ve bir ders kitabı haline getirilerek Oka'da bazı okullarda öğretim yapılmaya çalışılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Duhalar</span>

Duhalar ya da Tuhalar veya Tsaatanlar, Moğolistan'ın orta kuzey bölgesindeki Hövsgöl aymağında yaşayan Türk halklarından Tuvaların 2010 yılında 282 kişilik nüfusa sahip soyu tehlike altında olan ren geyiği çobanı tengrici göçebe kabilesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sayan dilleri</span> Sibirya türk dilleri alt grubu

Sayan dilleri ya da Sayan Türk dilleri veya Tuva dilleri, Türk dillerinden Sibirya Türk dilleri grubunun bir alt grubu. Rusya'da Tuva Cumhuriyeti, Buryatya ve İrkutsk Oblastında, Moğolistan ve Çin'de konuşulur.

Yupik dilleri, Rusya'da Çukçi Yarımadası'nın birbirinden ayrı iki kıyısında ve Amerika Birleşik Devletleri'nde Alaska eyaletinde Eskimo-Aleut dilleri ailesinden Yupik halkları tarafından konuşulan Eskimo dilleri ailesidir. Eskimo dillerinin diğer ana kolu İnuit dilleridir. Alaska Yerli Dil Merkezi'ndeki son rakamlara göre 30.800 kişilik nüfusa sahip Yupik halklarından 11.900 kadarı anadillerini konuşabilimektedir.

Eskimo dilleri, Rusya'da Çukçi Yarımadasının birbirinden ayrı iki kıyısında, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinde, Kanada'da ve Danimarka'ya bağlı Grönland'da Eskimo-Aleut dilleri ailesinden Eskimo halkları tarafından konuşulan dil ailesi. Yupik dilleri ile İnuit dilleri olmak üzere İki ana kolu vardır. Fakat, Sirenik Yupiklerinin günümüzde konuşanı kalmayan dilleri diğer Yupik dillerinden belirgin biçimde farklıdır ve bu farklılığa dayanarak Menovşçikov (Меновщиков) gibi kimi uzmanlar Sirenik Yupikçesini Yupik dilleri dışında tutarak Sirenik Eskimocası adı altında Eskimo dillerinin üçüncü ana kolu olarak sınıflandırır. Sirenik Yupikçesi 1997 yılında tükenmiştir. Alaska Yerli Dil Merkezindeki son rakamlara göre 124.000 kişilik nüfusa sahip Eskimo halklarından 85.544 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Butanayev</span> Rus etnograf

Viktor Yakovleviç Butanayev ya da Astay Butanayev, Hakas kökenli Rus etnograf, Türkolog, Başta kendi etniği Hakaslar olmak üzere onların ataları olan Yenisey Kırgızları ve yakın oldukları Kırgızlar üzerine çalışmalarıyla bilinir.

Hoton dili — Karluk-Harezm dil grubuna dahil edilen Türk dillerinin, Uygur dilinin dialekti sayılır. Hoton dili öğrenen kişi sayısı zamanla azalmaktadır, ölmüş dil sayılır, dilin gelecek nesillere aktarımında Hotonlar Moğol dil gruplarından Oyrat dilini konuşmaya başlarlar.

Şor alfabeleri — Şor Türkçesinde yazı için kullanılan damgalar sistemleri. XX. yüzyıldan beri kullanılan Şor alfabesini 3 etapta ayırabiliriz

Leonid Potapov, Rus etnograf, Türkolog. Tarih bilimi doktoru, profesör. Altaylar, Şorlar, Hakaslar, Tıvalar ve Güney Sibirya'nın öteki toplumlarının tarih ve kültürleri üzerine çalışan bilim kişisi. Birçok ödülün sahibi.

Uraankay veya Uranhay - Çin ve Moğolistan'ın kuzey taraflarında ormanlık alanlarda yaşayan genel olarak Türk soyundan gelen uluslara denilen tarihi bir adlandırma. Evenki dilinde uraņkay denilen söz "kişi" diye çevrilmektedir. Saha dilince uraaņhay denilen söz de "kişi" diye çevrilmektedir. Tarihi kaynaklarda orman halkı anlamında kullanılır.

Boris Serebrennikov – Ural-Altay ve Hint-Avrupa dilleri üzerinde çalışmış genel ve karşılaştırmalı dilbilimci. SSCB Bilimler Akademisi akademisyeni, Sovyet dilbilimci. Türk dilbilimci.

Yevgeni Alekseyeviç Bokaryov, Kuzeydoğu Kafkas dilleri, Esperanto ve diller arası etkileşimlerle ilgili çalışmalarıyla tanınan Sovyet dilbilimcidir. Rusya Dilbilimler Enstitüsü'nün Kafkas dilleri bölümüne başkanlık eden Bokaryov, en kapsamlı Esperanto-Rusça sözlüğün yazarıdır.