Mihail Sergeyeviç Gorbaçov, 1985'ten 1991'de ülkenin dağılmasına kadar Sovyetler Birliği'nin son lideri olarak görev yapan Rus siyasetçidir. 1985'ten itibaren Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri ve ayrıca 1988'den itibaren devlet başkanı, 1988'den 1989'a kadar Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı, 1989'dan 1990'a kadar Yüksek Sovyet Başkanı ve 1990'dan 1991'e kadar Sovyetler Birliği'nin tek devlet başkanı olarak görev yaptı. İdeolojik olarak Gorbaçov, başlangıçta Marksizm-Leninizm'e bağlıydı ancak 1990'ların başında sosyal demokrasiye yöneldi.
Boris Nikolayeviç Yeltsin, Rusya'nın ilk başbakanı ve devlet başkanı.
Destalinizasyon, Sovyetler Birliği'nde Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin'in ölümünün ardından yeni genel sekreter seçilen Nikita Kruşçev ile başlayan süreci ifade eden terim. Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin 20. Kongresi, Stalin'in ölümünden 3 yıl sonra 14 Şubat-25 Şubat 1956'da yapıldı ve bu tarihten itibaren Stalin dönemine ait uygulamalar, "kişinin putlaştırılması" olarak değerlendirildi ve destalinizasyon süreci başlatılmış oldu. Stalin'e ait görüşlerin etki ve gücünün çözülmesi, buna bağlı hiyerarşik yapı ve ideolojik hâkimiyetin geriletilmesi girişimi; destalinizasyon olarak ifade edilir.
Avrupa komünizmi ya da Avrokomünizm, 1970'li yıllarda kimi Batı Avrupa ülkelerindeki komünist partilerin izledikleri, politik ve kuramsal yenilenme hareketi. Hareketin arka planını Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) 1956 yılında yaptığı 20. Kongre ve sonrasında gündeme gelen Destalinizasyon süreci ile Doğu Avrupa'daki ayaklanmalar, Çin-Sovyet ayrılığı gibi uluslararası komünist hareketi geniş çaplı etkileyen tarihsel olaylar belirliyordu.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi, Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik kanadınca kurulan ve 1917 Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 1991 yılına dek Sovyetler Birliği'ni yöneten parti. Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi olarak iktidara gelen parti 1918 yılında Komünist Parti adını aldı.
Sovyetler Birliği tarihi, Rus İmparatorluğu'nun 1917'deki Ekim Devrimi'yle yıkılmasının ardından başlayan Bolşevik-Menşevik mücadelesinin Bolşeviklerin lehine sonuçlanmasıyla 1922'de aynı topraklar üzerinde kurulan ve 1991'e değin varlığını koruyan devlet. Avrupa'nın doğu kesimiyle, Asya'nın kuzey kesimi boyunca yayılan SSCB, son yıllarında 22.403.000 km2'lik yüzölçümüyle dünyanın en büyük ülkesiydi.Nüfus bakımından da 293.047.571 kişiyle 3. sırada yer alıyordu. Aynı zamanda dünyanın başlıca siyasi ve askerî güçlerinden biri olan Sovyetler Birliği, batısında Norveç, Finlandiya, Baltık Denizi, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan ve Romanya, güneyinde Karadeniz, Türkiye, İran, Afganistan, Çin, Moğolistan ve Kuzey Kore yer alıyordu. Kuzey ve doğu sınırlarını ise Arktik Okyanusu ve Büyük Okyanus çiziyordu. Birliğin başkenti Moskova, para birimi Sovyet rublesiydi.
1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi, Sovyetler Birliği hükûmeti üyesi bir grubun ülkede denetimi Sovyet Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov'dan alma teşebbüsüdür. Darbeciler Sovyetler Birliği Komünist Partisinin sol kanadında yer almakta ve Gorbaçov'un reform programının çok ileri gittiğini düşünerek yeni imzalanacak olan birlik antlaşmasının ülkenin sonunu getirdiğine kanaat getirmişlerdi. Darbe sadece 3 gün sürdükten sonra Gorbaçov tekrar iktidara dönse de olay Sovyetler Birliği'ndeki dengeleri altüst edecek ve hem ülkenin hem de SBKP'nin sonunu getirecektir.
Almanya Sosyalist Birlik Partisi, Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulduğu 7 Ekim 1949 tarihinden Mart 1990 seçimlerine kadar iktidarda bulunan partidir. SED, geleneksel Marksist-Leninist ideolojiyi benimseyen bir komünist partiydi. 1980'lerde SED, Sovyetler Birliği'nde gerçekleşmekte olan perestroyka ve glasnost açılımlarına cephe almıştır. Sovyetler Birliği ve ABD arasında Alman Demokratik Cumhuriyeti yönetiminin dahil edilmediği Moskova görüşmeleri sonucu Almanya Federal Cumhuriyeti ile Alman Demokratik Cumhuriyeti fiilen birleşince parti iktidardan düşmüştür.
Sovyetler Birliği'nin yaklaşık yetmiş yıllık tarihinin hiçbir döneminde ülkenin resmî bir lideri olmadı ve devlet başkanı de facto olarak yöneticilik yaptı, çünkü ülkedeki siyasi sistemi oluşturan iktidar tüm sovyetler arasında paylaştırılmıştı. Buna karşın her dönem pratikte üst düzey liderler bulunmaktaydı ve bu liderlerin genellikle Halk Komiserleri Konseyi Başkanlığı ya da Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliği makamları vasıtasıyla sorumlukları ve yetkileri bulunurdu. Devletin kuruluşunda Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) öncü parti ilkesine uygun olarak devletin ana yönetim organı olarak konumlandı ve bu durum Sovyet Anayasası 6. maddesi ile anayasal olarak koruma altına alındı. Böylelikle SBKP toplumunda öncü rolü oynayan parti olarak tek parti yönetimi ile devlet yönetiminde söz sahibi oldu.
Sovyetler Birliği'nin dağılması, 25 Aralık 1991 tarihinde Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov'un istifa etmesinin ardından Sovyetler Birliği'ni teşkil eden cumhuriyetlerin bağımsızlığını kazanmalarıyla 26 Aralık 1991'de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağıldığı olaydır.
Yegor Kuzmiç Ligaçov, Rus siyasetçi. Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) üyesi. Mihail Gorbaçov döneminde Sovyetler Birliği'nin korunması için Boris Yeltsin'e karşı muhalefet hareketiyle dikkat çekti.
Gennadi Andreyeviç Zyuganov, Rus sosyalist siyasetçi. 1993'ten beri Rusya Federasyonu Komünist Partisi birinci sekreteri. Ayrıca 1993'ten beri Devlet Duması milletvekili ve 1995'ten beri Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi üyesi.
Nikolay İvanoviç Rıjkov, Rus devlet adamı. 1985-1991 yılları arasında Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi Başkanı olarak görev yaptı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi üyesi (1956-1991), Yüksek Sovyet meclisi Sverdlovsk bölgesi milletvekili (1974-1989). Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 1995-2003 yılları arasında Duma milletvekilliği ve 2003 yılından itibaren de Federasyon Konseyi üyeliği yaptı.
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Komünist Partisi Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nde cumhuriyet seviyesindeki kolu. RSFSC Komünist Partisi 1990 yılında kuruldu. Bu noktada, Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin toplam üyesinin yaklaşık % 58'ine RSFSC Komünist Partisi sahipti.. Parti halk arasında 'Rus Komünist Partisi' olarak biliniyordu. Parti, siyasi olarak, Gorbaçov iktidarına muhaliflerin merkezi oldu.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi 27. Kongresi Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin 25 Şubat ile 6 Mart 1986 tarihleri arasında Moskova'da gerçekleşen kongresidir. Mihail Gorbaçov'un Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri olarak başkanlık ettiği ilk kongredir. 20 yıl önce Leonid Brejnev'in oluşturduğu görüntüye uyumlu olarak, bir önceki SBKP Kongresinden beş yıl sonra toplanmıştır. Bu geçen beş yılda çok şey değişmişti. Sovyet politikasının anahtar isimleri Mihail Suslov, Leonid Brejnev, Yuri Andropov, Dmitri Ustinov ile Konstantin Çernenko ölmüş ve Mihail Gorbaçov Parti'nin Genel Sekreteri olmuştu. Bu nedenle Gorbaçov'un yeni politikalarını ve istikametini görmek için Kongre hem içte hem de dışarıda geniş bir merakla bekleniyordu. Kongreye 4,993 delege katıldı. 27. Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi seçildi. Bu kongre, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Tarihinde sondan bir önceki olma özelliğine sahiptir.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi 26. Kongresi 23 Ocak 1981 tarihinde Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri ve Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanı Leonid Brejnev'in beş saatlik konuşması ile açılmıştır. Bu, 1982 yılında ölen Brejnev'in son kongresiydi.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Kongresi 17 Ekim ile 31 Ekim 1961 tarihleri arasında Moskova'da toplanmıştır. 4413 Sovyet delegesi ve 83 yabancı Komünist Partisinden gözlemci Nikita Kruşçev ve diğerlerinin politikalar konularında değerlendirmelerini dinlemişlerdir. Çin-Sovyet ayrılığının kesinleştiği kongre olmuştur ve bu nedenle Çin Komünist Partisi'nin katıldığı sonuncu kongre olmuştur. Kongre, 22. Merkez Komitesi'ni seçti.
Sovyetler Birliği Halk Vekilleri Kongresi, 1989'dan 1991'e kadar Sovyetler Birliği'de devlet otoritesinin en üst hukuksal organıydı. Bu kurum Mihail Gorbaçov'un perestroyka reformları kapsamında oluşturuldu. yaratıldı ve Gorbaçov'un imzaladığı ilk anayasal değişiklikle birlikte yürürlüğe girdi.
Sovyet Anayasası 6. maddesi, Sovyetler Birliği'nin 1977 Anayasası uyarınca Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin, Sovyetler Birliği ve Sovyet halkı üzerindeki egemenliğini tarif eden madde. Vladimir Lenin'in teorize ettiği öncü parti ilkesine uygun olarak Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) devletin yönetim organıydı. Bu hüküm antikomünistler başta olmaz üzere Sovyet iktidarına muhalefet eden tüm kesimlere karşı her türlü önlemi almak için kullanıldı. Bu hüküm daha önce 1936 Sovyet Anayasası'nın 126. maddesinde yer almaktaydı.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi 19. Tüm Birlik Konferansı, Sovyetler Birliği Komünist Partisi tarafından 28 Haziran - 1 Temmuz 1988 tarihleri arasında düzenlenen bir parti konferansıydı. Konferansa 4.991 delege katılmıştır.