Sovyetler Birliği'nin Sincan'ı işgali

Tarih	Ocak-Nisan 1934
Bölge	Sincan
Sonuç	Ateşkes. Sincan ikiye bölündü.

Taraflar

Çin

Sovyetler Birliği

Sincan

Beyaz Ordu

Torgut Moğolları

Komutanlar ve liderler

Çan Kay Şek

Ma Zhongying

Zhang Peiyuan (ölü)

Ma Hushan

Ma Shih-ming

Josef Stalin

General Volgin

İshak Bey

Sheng Shicai

General Bekteyev

Albay Proşkukarov

Güçler

10.000 Hui asker
3.000 Han askeri^[1]

7.000 Kızılordu askeri^[2]
Binlerce Beyaz Ordu askeri
Binlerce Moğol

Kayıplar

Ağır

Sovyetler Birliği'nin Sincan'ı işgali (Çince: 蘇聯入侵新疆), 1934'te Sovyetler Birliği'nin Çin'in kuzeybatı Sincan eyaletinde askerî harekâtıydı.

Sheng Shicai, 1932'de Moskova'ya bir mektup gönderdi ve ideolojik fikirlerini bu mektupta belirtti. Nisan 1933'te Sheng, Sincan'ın yeni valisi oldu. Sheng, Ekim 1933'te Moskova'ya iki temsilci gönderdi. Bu Sheng aracılığıyla Sovyetler Birliği'ni Sincan'a asker göndermeye davet etti.^[3]

Ocak 1934'te General Ma Zhongying'in birlikleri, Urumçi'yi kuşattı. Sovyetler, bu kuşatmaya OGPU sınır birliklerinin iki tugayının yürüyüşü ve Sovyet Hava Kuvvetleri uçaklarının doğrudan müdahalesi ile tepki gösterdi. Toplamda, Kızılordu yaklaşık 7.000 kişiden oluşuyordu.^[2] Sovyetler ayrıca kimyasal silahta kullandı.^[2] Harekât sırasında Beyaz Rus güçleri Kızılordu ile aynı safta yer aldı.^[4]

Şubat 1934'te Sovyet temsilcileri Hoca Niyaz'a bir anlaşma sundular. Niyaz anlaşmayı kabul etti ve Sincan eyaletinin sivil valisi oldu.^[5] Ancak bu rolde büyük ölçüde güçsüz kaldı.

Sovyet desteğiyle, valisi Sheng'in birlikleri Tapançeng'i ele geçirdi. Ma'ın askerlerinin çoğu, Sincan'ın komşu eyaleti olan Kansu'ya kaçtı. General Ma Zhongying, birliklerinden bazılarıyla birlikte güneye doğru hareket etti. Orada askerler Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'ni Kaşgar ve çevresinde yağmaladılar. Nisan ayında, Sheng Shicai'nin eyalet ordusundan 10.000 asker Kaşgar'a yürüdü ve onu ele geçirdi.^[6] Güneydeki Dunganistan haricinde, eyalet valisi Sheng daha sonra tüm eyaleti kontrol altına aldı.

Kaynakça

^ Howard L. Boorman; Richard C. Howard; Joseph K. H. Cheng (1970). Biographical dictionary of Republican China, Volume 3. Columbia University Press. s. 122. ISBN 0-231-08957-0. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
^ ^a ^b ^c Pearson, Graham S. "Uses of CW since the First World War". Federation of American Scientists. 10 Eylül 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
^ "Iqbal Chand Malhotra: Red Fear: The China Threat, London: Bloomsbury 2020, S. 128". 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
^ Dickens, Mark (1990). "The Soviets in Xinjiang 1911–1949". OXUS COMMUNICATIONS. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
^ "Jamil Hasanli: Soviet Policy in Xinjiang: Stalin and the National Movement in Eastern Turkistan, Lanham (MD): Rowman & Littlefield 2020, S. 32". 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
^ "Michael Dillon: Xinjiang and the Expansion of Chinese Communist Power: Kashgar in the Early Twentieth Century, London: Routledge 2014, S. 40". 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.

İlgili Araştırma Makaleleri

Sincan veya Şincan Uygur Özerk Bölgesi, Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi veya sadece Xinjiang olarak geçer, Çin'in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi, resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir.

Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti, bugünkü Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde kurulmuş cumhuriyet.

Doğu Türkistan veya Uyguristan, bağlam ve kullanıma bağlı olarak birden çok anlamı olan bir terimdir. Doğu Türkistan, Orta Asya'nın orta bölümünde yer alan Büyük Türkistan'ın doğu kesimidir. "Doğu Türkistan" kavramının coğrafî kapsamı, farklı zamanlarda ve farklı belgelerde hep farklılık göstermiştir; kimi kaynaklara göre Tarım Havzası bölgesini – yani günümüz Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin güney ve batı kesimlerini – kimi kaynaklara göre Xinjiang'ın tümünü kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hoca Niyaz</span>

Hoca Niyaz, Hoca Niyaz Hacı olarak da bilinir, Sincan'da önce Kumul Hanlığı, sonra Çinli hükümdar Jin Shuren, sonra da Hui savaş ağası Ma Zhongying'e yönelik isyanlarda önderlik yapmış Uygur bağımsızlık hareketi lideri idi. Hoca Niyaz, Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin Kasım 1933'teki kuruluşundan cumhuriyetin 1934 yılındaki teslim oluşuna kadar bu kısa ömürlü cumhuriyetin ilk ve tek başkanı olmakla hatırlanır.

Sincan Eyaleti veya Xinjiang Eyaleti, Çin Cumhuriyeti'nin eski bir eyaletidir. İlk başta 1884 yılında Çing Hanedanı'nın bir eyaleti olarak kurulmuş Xinjiang Eyaleti'nin kapsadığı toprakların çoğu artık 1955 yılında Çin Halk Cumhuriyeti devleti tarafından kurulmuş Sincan (Xinjiang) Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunur. Kuomintang'ın Çin İç Savaşı'nı kaybetmesi sonrasında Xinjiang Eyaleti'nin özgün eyalet hükûmeti, "Sinkiang Eyalet Hükümeti Ofisi" (新疆省政府辦事處) ismi altında Taipei'ye taşındı, fakat 1992 yılında bu kuruluş feshedildi.

<span class="mw-page-title-main">Delilhan Sugurbayoglu</span>

Dalelkhan Sugirbayev, ayrıca Dālil Khan, Delilhan, Delilhan Sugurbayoglu veya Talilhan Sukurbayeff, 20. yüzyılın ilk yarısında etkinlik gösteren Çin'in Sincan bölgesinden bir Kazak lideriydi.

Timur Bey, Uygur asker ve siyasetçi. 1933 Kaşgar Muharebesi'ne katıldı ve daha önce Turfan İsyanı'na (1932) katıldı. Türk milliyetçisi Genç Kaşgar Partisi ile anıldı ve kendisini "Timur Şah" olarak atadı. Timur Bey, Buğra kardeşler gibi diğer Uygurlar ile birlikte Çin'den ayrılmak istedi. Ağustos 1933'te askerleri, General Ma Zhancang komutasındaki Ulusal Devrimci Ordusu'nun Çinli Müslüman 36. Tümeni tarafından saldırıya uğradı. Timur, Kaşgar'da vurularak öldürüldü.

Genç Kaşgar Partisi veya Yaş Kaşgar Partisi, Doğu Türkistan'da Türk milliyetçisi eski bir siyasi partiydi. Parti, 1933–1934 yılları arasında varlığını sürdürmüş olup Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin kurulmasına yardımcı oldu. Çin karşıtı ve antikomünist idi. Uygur komutan Timur Bey ve Hotan emirleri Mehmet Emin Buğra, Abdullah Buğra ve Nur Ahmetcan Buğra, Genç Kaşgar Partisi ile ittifak kurdu. 40 üyeli bir parlamento topladı ve Hoca Niyaz'a iki delege gönderdi.

Kumul İsyanı, 1931-1934 yılları arasında Sincan'da Kumul Uygurları tarafından başlatılan bir isyandı. İsyan, Sincan valisi Jin Shuren'i devirmek isteyen Hui General Ma Zhongying tarafından çıkarıldı.

Birinci Urumçi Muharebesi, 1933 baharında Sincan Eyalet Hükûmeti orduları ile Çin Merkezi Hükûmeti'nin Çinli Müslüman 36. Tümeni arasında gerçekleşen muharebedir. Çin hükûmeti, General Ma Zhongying'i gizlice Jin Shuren'e saldırmayı planlarken aynı zamanda Jin'e meşru vali olarak tanındığına dair güvence verdi. Şehrin kapılarında şiddetli çatışmalar çıktı ve Çinli komutanlardan biri Müslüman birliklerinin Batı Kapısından girmeyi başardığı bir caddeyi kundakladı ve mülteciler de dahil olmak üzere çevredeki herkesi öldürdü. 36. Tümen daha sonra makineli tüfekle ateş menziline çekilmek zorunda kaldı ve bu da pek çok kişinin yaşamını kaybetmesine sebep oldu.

İkinci Urumçi Muharebesi, Aralık 1933-Ocak 1934 tarihleri arasında Sincan eyalet hükûmeti orduları ile Çin merkezi hükûmetinin Çinli Müslüman 36. Tümeni arasında bir muharebeydi. Zhang Peiyuan, Tarbagatay ile başkent arasındaki yolu ele geçirdi. Sheng Shicai, Mançurya birliklerine ve Albay Pappengut ise bir Beyaz Rus birliğine komuta etti. Kuomintang hükûmeti, Zhang ve Ma'yı, Sovyetler Birliği ile olan bağları nedeniyle Sincan valisi olarak yemin etmeye hazır olsalar bile Sheng'i devirmeye gizlice kışkırtmıştı. General Çan Kay Şek, Luo Wen'gan'ı Sincan'a göndererek burada Ma Zhongying ve Zhang Peiyuan ile görüştü ve onları Sheng'i yok etmeye çağırdı.

İkinci Kaşgar Muharebesi, Ocak-Şubat 1934 tarihleri arasında Kaşgar'da meydana gelen bir muharebedir. Emir Abdullah Buğra komutasındaki Türk Müslüman Uygur ve Kırgız savaşçılar ve diğer Türk ayrılıkçıları, General Ma Zhancang komutasındaki Hui ve Han Çin askerlerine altı günlük bir süre boyunca dört ayrı saldırı başlatarak onları Kaşgar'ın içine hapsettiler. Hoca Niyaz, 13 Ocak'ta Kaşgar surlarında beliren ve Çinli Müslümanlar tarafından sürüldüğü Aksu'dan 480 km bir yürüyüşün ardından saldırıya kendi Kumul Uygur savaşçılarıyla katıldı. Çinli Müslüman ve Çinli kuvvetler, Türk savaşçıları püskürterek ağır kayıplar verdiler.

Jin Shuren, 1928-1933 yılları arasında Sincan valisi olarak görev yapan bir Çinli savaş ağası. Yaklaşık beş yıl süren egemenliği, yolsuzluk, baskı ve aksamadan kaynaklanan istikrarsızlık ile karakterize edildi. Etnik ve dini çatışmalar yoğunlaştı ve rejimine karşı sayısız isyanla ve nihayetinde çöküşüyle sonuçlandı.

Sheng Shicai, 1933-1944 yılları arasında Sincan eyaletini yöneten bir Çinli siyasetçi ve savaş ağası.

<span class="mw-page-title-main">Mahmut Muhiti</span>

Mahmut Muhiti, Sincan bölgesinde bir Uygur savaş ağasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Yulbars Han</span>

Yulbars Han, Uygur aşiret lideri ve Çin İç Savaşı sırasında Kuomintang generali.

Sincan İslam Ayaklanması, 1937 yılında Sincan'ın güneyinde çıkan bir ayaklanmaydı. Ayaklanma, Sovyet yanlısı Sheng Shicai yönetimine karşı Ulusal Devrimci Ordu'nun 36. Tümeni tarafından kısmen desteklenen Küçük Ahund liderliğindeki 1.500 Uygur Müslüman tarafından çıkarıldı.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan'ı ilhakı veya Çin tarihyazımına göre Sincan'ın Barışçıl Kurtuluşu, 13 Ekim 1949 tarihinde Çin İç Savaşı'nın sonlarında Sincan eyaletinin Çin Cumhuriyeti yönetiminden Çin yönetimine geçmesidir.

Dunganistan, aynı zamanda Tunganistan olarak da adlandırılır, Çin'in Sincan eyaletinin güney kesiminde, 1934'ten 1937'ye kadar, Çin İç Savaşı'na uygun olarak, bağımsız olarak yönetilen bir bölgeydi. "Tunganistan" adı, Avusturyalı Moğolistan uzmanı Walther Heissig tarafından bulundu. Bölge, güney Tarım Havzası'nın vahalarını içeriyordu ve bölgenin merkezi Hotan'dı. Tunganistan'ın üç tarafı Sincan valisi Sheng Shicai'ye sadık birlikler ve güneyde Tibet Platosu tarafından kuşatılmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Pavel Pappengut</span>

Pavel Petrovich Pappengut, Rus asker.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.