İçeriğe atla

Sovyetler Birliği'ndeki diller

Sovyetler Birliği'ndeki diller birçok farklı dil gruplarından yüzlerce farklı dil ve lehçedir.

1918'de Sovyetler Birliği'ndeki tüm ulusların kendi dillerinde eğitim alma hakkı olduğu kararlaştırıldı. Yeni yazım, coğrafya ve kültüre bağlı olarak, Kiril alfabesi, Latin alfabesi veya Arap alfabesi kullandı. 1937'den sonra, 1917'den sonra yeni alfabe alan tüm diller Kiril alfabesi kullanmaya başladı. öylece, dilsel azınlıkların hem Rusça hem de ana dillerini yazmayı öğrenmeleri daha kolay oldu.

1975'te Brejnev, "gelişmiş bir sosyalizm altında, ülkemiz ekonomileri tutarlı bir ekonomik kompleks içinde beraber erirken; yeni bir tarihsel konsept olarak-Sovyet halkı- komünizmi inşa eden birinin uluslararası iletişimin dili olarak Rus dili rolün objektif bir büyümedir, yeni bir insanın eğitiminde! Birinin kendi anadiliyle birlikte, Sovyet halkının gönüllü olarak ortak bir tarih mirası olarak kabul etttiği akıcı bir Rusça konuşması, siyasi, ekonomik ve ruhsal birliğinin daha da istikrara kavuşmasına katkıda bulunur" demiştir.

Dağılım ve durum

A 1947 (1957 baskı) bir-ruble kağıt para, 15 dil içerir: Один рубль (Rusça), Один карбованець (Ukraynaca), Адзін рубель (Beyaz Rusça), Бир сўм/Bir so‘m (Özbekçe), Бiр сом (Kazakça), ერთი მანეთი /Erti maneti/ (Gürcüce), Бир Манат/Bir Manat (Azerice), Vienas rublis (Litvanca), О рублэ/O rublă (Moldovaca ), Viens rublis (Letonca), Бир Сом (Kırgızca), Як сўм (Tacikçe), Մեկ ռուբլի/Mek rrubli/ (Ermenice), Бир Манат/Bir Manat (Türkmence), Üks rubla (Estonca)

Sovyetler Birliği'nin Avrupa kesiminde hakim olan Doğu Slav dilleri (Rusça, Beyaz Rusça ve Ukraynaca), Baltık bölgesinde Baltık dilleri Litvanca ile Letonca ve Fin dilleri Estonca, güneydoğu bölgesinde ise Moldovaca (Birlik'teki tek Latin dili) Rusçanın yanında kullanılırdı. Kafkasya'da Rusça yanında, Ermenice, Azerice ve Gürcüce vardı. Rus uzak kuzeyinde, farklı Ural dilleri konuşan birkaç azınlık grubu vardı; Orta Asya'daki dillerin çoğu İranlı dili olan Tacikçe hariç olmak üzere Türk dilleriydi.

Her ne kadar SSCB 1990 yılından önce tarihinin büyük kısmında de jure resmi bir dile sahip değildi,[1] ve Rusça sadece etnik grupların iletişim dili (Rusçaязык межнационального общения) olarak tanımlanmış olsa da, de facto resmi dil rolünü üstlendi.[2] SSCB'deki rolü ve etkisi için bkz. Ruslaştırma.

Rusların 1989 yılında dağılımı

1989 yılında SSCB'de etnik grup bazında Rusça[3]
Etnik grupTotal
(bin)
Konuşanlar (bin)yüzde oran
L1L2TotalL1L2Total
Ruslar145,155144,836 219145,15599.80.2100
Rus olmayanlar140,58718,74368,79187,53313.348.962.3
Ukraynalılar44,1868,30924,82033,12818.856.275.0
Özbekler16,6981203,9814,1000.723.824.6
Beyaz Ruslar10,0362,8625,4878,34928.554.783.2
Kazaklar8,1361834,9175,1002.260.462.7
Azeriler6,7701132,3252,4391.734.336.0
Tatarlar6,6491,0684,7065,77416.170.886.8
Ermeniler4,6233522,1782,5307.647.154.7
Tacikler4,215351,1661,2000.827.728.5
Gürcüler3,981661,3161,3821.733.134.7
Moldovalılar3,3522491,8052,0547.453.861.3
Litvanlar3,067551,1631,2181.837.939.7
Türkmenler2,729277577831.027.728.7
Kırgızlar2,529158909050.635.235.8
Almanlar2,0391,0359181,95350.845.095.8
Çuvaşlar1,8424291,1991,62823.365.188.4
Letonlar1,459739401,0135.064.469.4
Başkurtlar1,4491621,0411,20311.271.883.0
Yahudiler1,3781,1941401,33486.610.196.7
Mordvinler1,1543777221,09932.762.595.2
Polonyalılar1,12632349581728.643.972.6
Estonlar1,027453483934.433.938.2
Diğer12,1401,6517,4799,13013.661.675.2
Total285,743163,898 68,791232,68957.424.181.4

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ 20. yüzyılın başında, Rusçayı Rus İmparatorluğu'nun resmi dili olarak tanıtma ihtiyacı üzerine bir tartışma olmuştu. O dönem baskın Bolşevik görüşü, devlet diline ihtiyaç duyulmadığıydı. Bkz. "Нужен ли обязательный государственный язык?", Lenin (1914). Lenin'in görüşüne dayanarak Sovyet devletinde devlet dili ilan edilmedi.
    1990'da Rus dili SSCB'nin resmi dili olarak ilan edildi ve kurucu cumhuriyetlerin yargı alanlarında ek devlet dilleri beyan etme hakları vardı. Bkz. SSCB Ülkeleri Dilleri Yasasının 14 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 4. maddesi (Rusça)
  2. ^ Bernard Comrie, The Languages of the Soviet Union, page 31, the Press Syndicate of the University of Cambridge, 1981. 0-521-23230-9
  3. ^ "All-Soviet Census 1989. Population by ethnic group and language". Demoscope Weekly (Rusça). 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2017. 

Kaynakça

  • Bernard Comrie. The Languages of the Soviet Union. CUP 1981. 0-521-23230-9 (hb), 0-521-29877-6 (pb)
  • E. Glyn Lewis. Multilingualism in the Soviet Union: Aspects of Language Policy and Its Implementation. Lahey: Mouton Publishers, 1971.
  • Языки народов СССР. 1967. Москва: Наука 5т.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özbekçe</span> Özbekistanın resmî dili olan Türk dili

Özbekçe veya Özbek Türkçesi, Özbekistan'ın resmî dilidir. Türk dillerinin içerisinde sınıflanan Karluk grubuna bağlı bir dil ve tarihî Çağataycanın çağdaş devamı olan Türk yazı dillerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği</span> Avrasyada hüküm sürmüş eski bir federasyon (1922–1991)

Sovyetler Birliği, resmî adıyla Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (Rusça:

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ukraynaca</span> Ukraynanın resmi dili

Ukraynaca, Doğu Slav dillerine ait bir dil. Ukrayna'nın resmî dilidir. Türkçede bu dilin adı için Ukrain/Ukrayn millet adından hareketle Ukraince veya Ukraynca kullanımı da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kazak alfabesi</span>

Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Belarusça</span> Belarusun resmî dili olan doğu Slav dili

Belarusça veya Beyaz Rusça, Rusça ile beraber Belarus'un resmî dili. Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri grubunun Doğu Slav dilleri alt grubuna dahil olup toplam konuşan sayısı yaklaşık 7 milyondur. Mevcut Anayasa uyarınca Belarus Cumhuriyeti'nde Rusça ile birlikte iki resmî dilden biridir. Ek olarak, Rusya, Litvanya, Letonya, Polonya ve Ukrayna'nın bazı bölgelerinde bu ülkelerdeki Belaruslu azınlıklar tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tacik alfabesi</span> Tacik dilinde yazmak için kullanılan alfabe

Tacikçe, tarih boyunca Arap, Latin ve Kiril alfabelerinin farklı sürümleri ile toplam üç ayrı yazı sistemi ile yazılmıştır. Tacikçeye ait kullanılan herhangi bir sürüm, Tacik alfabesi olarak tanımlandırılabilir; bunlar Tacikçede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی, , olarak gösterilmektedir.

Sibirya Yupikçesi , Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska'ya bağlı St. Lawrence Adasında ve Rusya'ya bağlı Çukçi Özerk Bölgesinde yaşayan Sibirya Yupikleri tarafından konuşulan Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.400 kişilik nüfustan 1.000 kadarı, Rusyadaki 900 kişilik nüfustan ise ancak 300 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

Erzyaca, Ural dil ailesinin Mordvin dillerine ait bir dildir. Dil, Mordovya başta olmak üzere Nijni Novgorod, Çuvaşistan, Ulyanovsk, Samara, Penza, Saratov, Orenburg, Tataristan, Başkurdistan ve Ermenistan, Estonya, Kazakistan gibi eski Sovyet ülkelerinde yaşayan diaspora olmak üzere 260,000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Erzyaca, diğer Mordvin dili olan Mokşaca ile yakından ilişkili olup fonetik, morfoloji ve kelime haznesi bakımından farklılıklar bulunmaktadır. Erzyaca, Rus Kiril alfabesi ile yazılmakta olup Mokşaca ve Rusça ile birlikte Mordovya'nın resmi dilidir.

Mokşaca, Ural dil ailesinin Mordvin dillerine ait bir dildir. Dil, Mordovya'nın batısının çoğunluk dilidir. Mokşaca, diğer Mordvin dili olan Erzyaca ile yakından ilişkili olup fonetik, morfoloji ve kelime haznesi bakımından farklılıklar bulunmaktadır. Mokşaca, Rus Kiril alfabesi ile yazılmakta olup Erzyaca ve Rusça ile birlikte Mordovya'nın resmi dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Komice</span> Ural dili

Komice, Ural dil ailesinin Perm dillerine ait bir dildir. Komice, birkaç lehçeleri ile tek dil olarak veya Perm dillerinin iki kolundan birini oluşturan yakından ilgili diller grubu olarak kabul edilmektedir.

Dil biliminde karşılıklı anlaşılabilirlik, farklı fakat birbiriyle ilgili dil türleri konuşanların kasıtlı bir çalışma yapmadan ya da özel çaba harcamadan birbirlerini kolayca anlayabilecekleri diller ya da lehçeler arasında bir ilişkidir. Bu, dilleri lehçelerden ayırt etmekte genellikle en önemli kriter olarak kullanılır, fakat sosyodilbilimsel faktörler de göz önüne alınır.

<span class="mw-page-title-main">Ruslaştırma</span>

Ruslaştırma veya Ruslaşma Rus İmparatorluğu'nda 19. ve 20. yüzyıllarda değişen yoğunluklarda izlenen siyasi ve kültürel asimilasyon uygulaması. Daha genel bir terim olan Slavlaştırmanın en yaygın olanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde latinizasyon</span>

Sovyetler Birliği'nde latinizasyon veya latinleştirme 1920'ler ve 1930'larda, Sovyetler Birliği'nde konuşulan tüm diller için geleneksel yazı sistemlerini Latin alfabesini kullanan sistemlerle değiştirmeyi veya o sırada bir yazı sistemi olmayan diller için Latin alfabesine dayanan bir tanesini oluşturma çabasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'da konuşulan diller</span>

Ermenistan'daki resmî dil Ermenicedir; ülkenin etnik açıdan homojen olmasından dolayı, burada yaşayan insanların çoğu Ermeniceyi anadil olarak konuşur.

Uygur Kiril alfabesi, başta Kazakistan ve eski BDT ülkelerinde yaşayan Uygurlar tarafından Uygur dilini yazmak için kullanılan Kiril alfabesiyle yazılmış bir alfabe.

Kırgızistan, Orta Asya'daki eski Sovyet cumhuriyetleri arasından resmi dillerinden biri Rusça olan 3 ülkeden biridir. 1991'de Kırgızca resmi dil olarak kabul edilmiştir. Ülkedeki başta Rus azınlık olmak üzere Kırgızistan'daki azınlıkların baskısı sonucu 1997 yılında Rusça ikinci resmi dil olarak kabul edilmiştir. Böylece Kırgızistan iki resmi dilli bir ülke olmuştur.

Özbekistan'da konuşulan dillerin büyük kısmı Türk dilleridir. Bununla birlikte, hükûmetin iki dili bulunmaktadır; birinci ve devlet dili olarak Özbekçe ve etnik gruplar ve kamu kurumlarının dili olarak ise Rusça.

Bernard Sterling Comrie, İngiliz dilbilimcidir. Comrie, dilsel tipoloji, dilsel evrenseller ve Kafkas dilleri alanında uzmandır.

<span class="mw-page-title-main">Rusçanın romanizasyonu</span>

Rusça'nın romanizasyonu, rus ses sisteminin Latin alfabesine çevrilmesidir. Bir Latin alfabesiyle yazılmış metinde Rusça adları ve kelimeleri dahil etmek için birincil kullanımının yanı sıra, bilgisayar kullanıcılarının Rusça girmesi için de gereklidir. Kiril alfabesini girmek için ayarlanmış bir klavyesi veya kelime işlemcisi olmayan veya yerel bir Rusça klavye düzenini (JCUKEN) kullanarak hızlı bir şekilde yazamayan metinler. İkinci durumda, İngilizce QWERTY klavyeler gibi klavye düzenlerine uygun bir harf çevirisi sistemi kullanarak yazarlar ve ardından metni Kiril alfabesine dönüştürmek için otomatik bir araç kullanırlar.