İçeriğe atla

Sovyetler Birliği'nde sinema

Sovyet sineması
1917 öncesi Rusya İmparatorluğu filmleri listesi
Rusya sineması
Rusya filmleri 1992-


Sovyetler Birliği'nde sinema veya Sovyet sineması veya Devrim sineması[1] diye Sovyetler Birliği'nde üretilen sinema filmleri adlandırılır.

Devrim sonrasındaki durum

Ekim Devrimi sonrasında sinemanın önde gelen sanatçılarının çoğu yurtdışına gitti ve stüdyolar büyük ölçüde işlemez duruma girdi.

Devrim coşkusunun körüklediği ve belgesellerde başlayan canlanma çok kısıtlı koşullar altında gelişti.

Eski kusak sinemacılardan V. Gardin ilk Sovyet uzun filmi Ser i Molot'u (Türkçe: Orak ve Çekiç) 1921 yılında çekerken genç kuşak sanatçılar proletkült hareketinin çeversinde toplandı. Teorik ve uygulamalı çalışmalarını filmde kurgu üstüne yoğunlaştıran Lev Kuleşov (1899-1944) ve sinemanın, yaşamı olduğu gibi, yakalaması gereği üstüne temellendirilen kinoglaz (sinema-göz) anlayışını geliştiren Dziga Vertov (1896-1954) Sovyet sineması’nın öncüleri oldular. Kulesov'la başlayan deneysel çalışmalar Serege M. Eisenstein'la (1898-1948) en yetkin ürünlerini verdi. Ayrıva Vsevoldo Pudovkin (1893-1953) ve Alexandre Doçvenko (1894-1956) sessiz sinemanın en iyi örneklerini verdiler. Aynı yönetmenler 1930’ların başında sesli sinemada da başarılarını sürdürdü.

Yıllar

  • 1918 — 6 film
  • 1919 — 57 film
  • 1920 — 29 film
  • 1921 — 12 film
  • 1922 — 16 film
  • 1923 — 8 film
  • 1924 — 69 film
  • 1925 — 80 film
  • 1926 — 102 film
  • 1927 — 118 film
  • 1928 — 124 film
  • 1929 — 92 film
  • 1930 — 128 film

II. Dünya Savaşı zamanı ve sonrası

1941'de Sovyetler Birliği toprakları Alman işgali altına girerken sinema sanayisi de Almatı'da toplandı. Savaş üstüne ve moral yükseltici öne çıktı. 13 Haziran 1942'de savaş cephesi boyunca yerleştirilen 240 alıcının çektği filmlerin kurgusuyla oluşturulan Den Vojny (Türkçe: Savaşın Bir Günü) bu filmlerin en ilgincidir. ABD Sineması’nın gösteriye yönelik yapısına karşın, aynı Sovyet Sineması daha çok eğitici ve propaganda amacına yönelik bir çizgi içinde yer aldı. Bu eğilim, devletin içte ve dışta karşılaştığı güçlükler karşısında giderek artan sınırlamalarıyla sinemada durgunluk yarattı. Sinemanın ele aldığı konular, insanlar ve anlatım biçimleri kalıplaşırken, uzun metreli, konulu film sayında büyük düşüş görüldü. Örneğin, 1946'da 18, 1951'de 8 film yapıldı. Ancak 1953'te film sayısı 28'e çıkarken, eskilerin yanında genç sinemacılar Sovyet Sineması'na güçlü birsoluk getirdi. G.Çukray, M.Kalatozov, S.Yutkeviç, Y.Segel'in filmleri başta olmak üzere özgün eserler ortaya koydu. 1960'ların başında yılda çekilen fim sayısı 200, sinema sandalye sayısı 23 milyon (bunun 16 milyonu kırsal alnda) dolayındaydı. Moskova, Kiev dışında Bakü, Riga, Taşkent, Minsk, Odesa gibi çeşitli yerlerde 30'un üstünde film stüdyosu kuruldu. Yaygın sinema sağlanan olanaklar, 1970'lere doğru Sovyetler Birliği’ni oluşturan Cumhuriyetlerde yetkin filmlerin yapılmasını sağladı. Kırgızistan'da S.Urusevski, B.Şemsiyev, Türkmenistan'da Altay Karlıyev, Ermenistan'da Frunze Dolvatyan, Gürcistan'da G.Çengelaya, T.Abuladze, Estonya'da Y.Muvr, Letonya'da B.Leymanis, Moldova'da E.Lotianu geniş piramidin üstünde yer alan adlar arasındadır. Her cumhuriyetin bir film üretme merkezi bulunur. Konulu uzun metreli filmlerin yansıra çok sayıda belgesel ve çizgi filmler çekilirdi. S.Bondorçuk, A.Tarkovski, N.Mihalkov, G.Panfilov 1979’da 46 yaşında ölen Larissa Şepitto yalnız Sovyet Sineması'nın değil, dünya sinmasının da önde gelen ustalarıdır.

SSCB'de Avantgarde Sineması

SSCB'de Avantgarde Sineması, özellikle iki dünya savaşı arasındaki dönemde, etkili olan bir dizi akıma verilen toplu isimdir.

Ekim Devrimi'nin hemen sonrasında Sovyetler Birliği'nde genç sanatçılar sosyalist bir sanat ortaya koymaya çalıştılar. Diğer sanat dallarında da olduğu gibi sinemada da fütürizm ve konstrüktivizm hakim sanat akımıydı. David W. Griffith'in montaj tekniği bu sanatçılar arasında önemli bir etki yaratmıştı.

Genç sanatçılar öncelikle biçimsel ilerlemenin politik imaları üzerinde duruyorlardı. Hollywood filmlerinin özel biçiminin ideolojik bir mesaj taşıdığını saptıyorlar ve "görünmeyen kesme" gibi kurgu teknikleri ve Amerikan rüyasını işleyen gerilim dramaturjisiyle seyircileri kışkırtmak yerine yönlendirdiğini söylüyorlardı. Oysa sosyalist estetiğe göre izleyicilerin birlikte düşünmeleri teşvik edilmeli ve toplumsal ilişkiler yansıtılmalıydı.

Griffith'in dramaturjik gerilimi artırmak için kullandığı kurgu teknikleri Rus avantgardelarını çok etkiledi. Moskova Film Yüksek Okulu'nda okulun yöneticisi Lev Kuleshov'un çevresinde toplanan genç filmciler teorik ve deneysel yollar bulmaya çalıştılar. Bu çevrenin temel tezi, filmde kurgunun resimden hiyerarşik olarak üstte bulunduğu ve anlamın montajla aktarıldığı yolundaydı.

Bu çevrenin en önemli isimleri belgesel yapımcısı Dziga Vertov, Sergey Eisenstein ve Vsevolod Pudovkin'di. Eisenstein filmlerinde duygusal olarak yoğun resimlerin hızlı bir peşpeşeliğini, şok edici bir şekilde birbirleriyle bir araya getirilmelerini ve böylece izleyicinin yeni bilgilere ulaşmasını sağlamak gerektiğini düşünüyordu. Ünlü filmleri Grev ve Potemkin Zırhlısında bu montaj anlayışını başarıyla pratiğe geçirdi. Özellikle Potemkin Zırhlısında geliştirdiği ritmik montaj tekniğiyle güçlü metaforlar kullandı.

Vsevolog Pudovkin de filmlerinde benzer montaj teknikleri kullanıyordu. Bununla birlikte Pudovkin Eisenstein'dan daha fazla Hollywood'un anlatısal sinemasına yakın duruyordu. Potemkin Zırhlısında kitleleri başrolde kullanan Eisenstein'ın aksine Pudovkin ülkenin önde gelen yıldızlarını kullanıyordu. İzleyiciyi düşünsel olarak kışkırtmak yerine, duygusal olarak etkilemeye çalışıyordu.

Sovyet avantgarde sineması, özellikle Stalin döneminde formalizm ve sosyalist gerçekçilik tartışmaları sonucu büyük oranda etkisini kaybetti.

Genel bilgiler

Televizyonun gelişmesinin SSCB'de halkın sinemaya olan ilgisini soğutmadığı belirtilmektedir. Çünkü Sovyetler Birliği'nde sinema biletlerinin fiyatları, Batı'da olduğundan çok daha düşüktür. Bir sinema bileti hiçbir zaman 70 Kopek'ten (93 Cent) fazla tutmaz. Yapılan bir araştırmaya göre bir Sovyet yurttaşının yılda ortalama 18 kez sinemaya gittiği belirlenmiştir. Bu sayı bir Amerikalı'dan üç kez, bir İngiliz ve bir Fransız'dan da altı kez ve bir Federal Almanyalı'dan dokuz kez daha fazladır. Ayrıca Ural bölgesinde yapılan bir araştırmaya göre her yüz işçiden 95'inin sinemaya gittiği belirlenmiştir.[2]

Film yönetmenleri

SSCB film yapım şirketleri

Kaynakça

  1. ^ "Sinema Akımları : Sovyet (Devrim) Sineması". 17 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2012. 
  2. ^ Sosyalizm 60 yılda Neler Getirdi - SSCB Üzerine Sorular ve Cevaplar, s. 129-30, Eğitim - Kültür ve Spor, Bilim Yayınları

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sergey Ayzenştayn</span> Sovyet sinema yönetmeni ve kuramcısı (1898-1948)

Sergey Mihayloviç Ayzenştayn, Sovyet sinema yönetmeni ve kuramcısı.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Luc Godard</span> Fransız film yönetmeni (1930-2022)

Jean-Luc Godard, Fransız ve İsviçreli film yönetmeni, senarist ve sinema eleştirmeniydi. Fransız Yeni Dalgası'nın en etkili isimlerinden birisidir.

<i>Potemkin Zırhlısı</i> (film)

Potemkin Zırhlısı, 1925 Sovyetler Birliği yapımı sessiz filmdir. Özgün adı Bronyenosyets Potyomkin olan film Türkiye'de ilk kez 1927'de gösterilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nijat Özön</span> Türk sinema eleştirmeni ve kuramcısı, çevirmen, dilbilim uzmanı

Nijat Özön, Türk sinema eleştirmeni ve kuramcısı, mütercim, dilbilim uzmanıdır. Türkiye'de sinema hakkında ilk süreli yayını çıkaran Özön, ilk sinema ansiklopedisini de yazdı.

Abidin Dino Türk ressam, karikatürist, yazar ve film yönetmenidir.

Kinoglaz Manifestosu Sine-göz olarak da bilinen sinema kuramıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dziga Vertov</span> Sovyet Yönetmen

Dziga Vertov, Rus film yönetmeni ve sinemada "Sine-göz" akımının kuramcısıdır.

Yeni Sinemacılar, 1997 yılında, o güne kadar Türk Sineması'nda çeşitli rollerde asistanlık yapan bir grup bağımsız sinemacının kurduğu sinema kolektifidir. Şimdilik son filmlerini gerçekleştirdikleri 2010'ların ortalarına kadar kolektife birçok sinemacı, yönetmen, oyuncu, teknik eleman ve farklı dallardan sanatçılar katılmıştır. Yeni Sinemacılar'da yapımcı ve senarist olarak yer alan Önder Çakar'ın anlatımıyla, "“Biz Yeni Sinemacılar içinde yer alan insanlar olarak sinemanın daha çok kolektif biçimde yapılabileceğinin olanaklarını aramaya çalıştık ve bu arama sürecinde böyle bir oluşuma giriştik. Kolektif sinema yapmaya çalıştık; o yüzden film yazıhanesi gibi değil de grup olarak durmaya çalıştık. Sinemada bazı altın kurallar sanılan kurallara karşıyız. (…) Kolektif sinemaya önem veriyoruz.”

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Dovjenko</span> Ukrayna kökenli Sovyet senarist, film yapımcısı ve yönetmen (1894-1956)

Aleksandr Petroviç Dovjenko ya da Oleksandr Petrovych Dovzhenko, Ukrayna kökenli Sovyet senarist, film yapımcısı ve yönetmen. Sovyet montaj teorisi' nin öncüsü olmakla birlikte Sergei Eisenstein, Dziga Vertov ve Vsevolod Pudovkin ile birlikte çoğunlukla en önemli ve eski erken Sovyet film yapımcılarından biri olarak gösterilir.

<span class="mw-page-title-main">Gorki Film Stüdyosu</span>

Gorki Film Stüdyosu Moskova'da bulunan Sovyet film stüdyosu. Sovyetler Birliği dağılana dek aralarında klasikleşen, uluslararası ödüller alan filmlerin de bulunduğu 1000'den fazla filme imza atmıştır. Bu

Avrupa Avantgarde Sineması, özellikle iki dünya savaşı arasındaki dönemde, Avrupa sinemasında etkili olan bir dizi akıma verilen toplu isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan sineması</span>

Azerbaycan sineması, Azerbaycan'ın uluslararası film kültürü ve sinematografisinin bir parçasıdır.

<i>Kameralı Adam</i> Dziga Vertovdan 1929 filmi

Kameralı adam, Sovyet yönetmen Dziga Vertov'un yazıp yönettiği, emekleme sürecindeki sosyalist bir ülkenin ve orada yaşayan insanların anlatıldığı 1929 yapımı belgesel film. Gündelik yaşamı herhangi bir oyuncu, dekor ya da kurmaca olmadan kendi akışı içinde anlatmaya çalışan film şehirleşme, makineleşme, insan ve makinenin eşgüdümlü uyumu üzerine odaklanmıştır. Sinema'nın "gerçeğin düzenlenmiş hali" olması gerektiğini savunan Vertov filmlerdeki kurmacanın bir afyon olduğunu savunur. Bu kurmacalar seyirciyi sarhoş eder, böylece daha sonra bilinçsiz seyirciye çarpıtılmış gerçekleri kabul ettirmek kolaylaşmaktadır. Bu nedenden ötürü Kameralı Adam filmi, sinemada gerçeğin olduğu gibi çarpıtılmadan yansıtılması bakımından önemli bir yer tutar.

Ankara Sinema Derneği (ASD), Ankara'da yerleşik olan bir Sivil toplum kuruluşu'dur.

<i>Sinema El Kitabı</i>

Sinema El Kitabı, 1964 yılında Elif Yayınları'ndan çıkan bu kitap, sinema yazarı Nijat Özön tarafından kaleme alınmıştır. Sinemanın tarihi, tekniği ve sanatı hakkında bilgiler vermektedir. Kitap siyah beyaz fotoğraflar ve çizimlerle desteklenmiştir. Kitabın sonunda kapsamlı bir dizini vardır.

<span class="mw-page-title-main">Gerasimov Sinematografi Enstitüsü</span>

Rusya Federasyonu Devlet Gerasimov Sinematografi Enstitüsü, eski Sovyetler Birliği Devlet Sinematografi Enstitüsü, kısaca VGIK, dünyanın ilk film okulu olarak kabul edilir. Dünyada sinematografi eğitimi veren en eski enstitüdür. 1919'da Vladimir Gardin tarafından kuruldu. Moskova, Rusya'da bulunur. Enstitüde ders vermiş isimler arasında Lev Kuleshov, Sergei Eisenstein, Vsevolod Pudovkin ve Aleksey Batalov bulunmaktadır. Enstitüye 1986 yılında Rus sinema yönetmeni ve aktör Sergei Gerasimov'ın adı verildi. 35 mm film prodüksiyonu metotları eğitimine odaklanan az sayıda film okulundan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Vsevolod Pudovkin</span>

Vsevolod Illarionovich Pudovkin, film montajı hakkında etkili teoriler geliştiren Rus film yönetmeni. Pudovkin'in önemli eserleri çağdaşı olan Sergei Eisenstein ile zıtlık gösterir. Eisenstein, montajı halk kitlelerini yüceltmek için kullanırken, Pudovkin bireylerin cesaret ve zorlukları yenme gücüne konsantre olmayı tercih etti.

Kuleşov etkisi (Rusça. Эффект Кулешова; İng. Kuleshov Effect), Sovyet film yapımcısı Lev Kuleşov tarafından 1910'lu yıllarda keşfedilen bir olgudur. İzleyicinin, birbirini takip eden iki çekimlik bir sekanstan, tek bir çekime oranla daha fazla anlam çıkardığını kanıtlayan zihinsel bir fenomene işaret eder.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna sineması</span>

Ukrayna'nın sinema tarihi üzerinde büyük etkisi olmuştur. Önde gelen Ukraynalı yönetmenler arasında Aleksandr Dovjenko, Dziga Vertov ve Serhiy Paracanov gibi yönetmenler yer almaktadır. Dovjenko, Sovyet montaj teorisinin öncüsü olmasının ve Dovjenko Film Stüdyoları'nı kurmasının yanı sıra, en önemli erken dönem Sovyet film yapımcılarından biri olarak anılır. 1927'de Dziga Vertov Moskova'dan Ukrayna'ya taşındı. VUFKU film stüdyosunda, aralarında On Birinci Yıl, Kameralı Adam ve ilk Ukrayna sesli belgeseli Coşku gibi birçok avangart belgesel çekti. Paracanov, Ukrayna, Ermeni ve Gürcü sinemalarına önemli katkılarda bulunmuş bir Ermeni film yönetmeni ve sanatçısıydı; sosyalist gerçekçiliğin yol gösterici ilkeleriyle tamamen uyumsuz olan kendi sinema stilini, Ukrayna şiirsel sinemasını icat etti.

Tüm Ukrayna Fotoğraf Sineması İdaresi, Ukrayna'da 1922-1930 yolları arasında tüm film endüstrisini birleştiren sinematografik bir devlet yönetimiydi. VUFKU filmlerin yapımını, dağıtımını ve yayımlanmasını kontrol etti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.