Partizan, yabancı bir güç veya bir ordu işgali ya da idaresi altında bulunan bir bölgenin kontrolüne direnmek için teşekkül etmiş düzensiz askerî kuvvetlerin üyesi.
Litvanya Bağımsızlık Savaşları veya diğer adıyla Özgürlük Mücadeleleri Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Litvanya'nın bağımsızlığı için yaptığı üç savaşı tanımlar. Bu savaşlar Bolşevik kuvvetlerine, Bermontiyalılara ve Polonya'ya karşı verilmiştir. Savaşlar, bağımsız Litvanya'nın uluslararası tanınmasını ve sivil kurumların oluşumunu geciktirmiştir.
Basmacı Hareketi, Özbeklerin Sovyet yönetimine karşı Orta Asya'da 1917'de başlattığı ve aralıklı olarak 1934'e değin sürdürdükleri ayaklanma hareketi.
Bagration Harekâtı, II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu'nun yürüttüğü Beyaz Rusya Stratejik Taarruz Harekâtı'nın kapalı adıdır. Harekât, 22 Haziran ve 19 Ağustos 1944 tarihleri arasında icra edilmiş olup sonuçta Alman kuvvetleri Beyaz Rusya'dan ve Doğu Polonya'dan çıkartılmıştır. Harekâta verilen Bagration kapalı adı, 18. ve 19. yüzyıllarda yaşamış ve Borodino Muharebesi sırasında ölümcül bir yara almış olan Çarlık generali, prens Pyotr Bagration'a dayanmaktadır.
Orman kardeşleri, II. Dünya Savaşı ve sonrasında Sovyet işgali altındaki Estonya, Litvanya ve Letonya partizanlarından oluşan Sovyet rejimine karşı direnen gerilla savaşçılarıdır. Polonya, Romanya ve batı Ukrayna'daki Sovyet rejimine direnen anti-Sovyet direnişçi gruplarına benzerlik gösterir.
Lublin-Brest Taarruzu, Kızıl Ordu'nun Belarus Stratejik Harekâtı kapsamında sürdürdüğü bir taarruz harekâtıdır. Harekât, 18 Temmuz - 2 Ağustos 1944 tarihleri arasında yapılmış olup Alman kuvvetlerini merkez ve doğu Polonya'dan çıkarmayı amaçlamaktadır. Genellikler Bagration Harekâtı olarak bilinir. 1. Belarus Cephesi'nin güney kanadı (sol) tarafından Alman Güney Ukrayna Ordular Grubu'na ve Merkez Ordular Grubu'na karşı icra edilmiştir.
Sovyet partizanları, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği topraklarını işgal eden Mihver Devletlerine karşı cephe gerisinde gerilla savaşı veren Sovyet direniş kuvvetleridir. Direniş hareketi Sovyet hükûmeti tarafından merkezi olarak kontrol edilmiş ve Kızılordu modeline göre örgütlenmiştir. Sovyet partizanlarının temel hedefi işgal edilen topraklarda ve cephe gerisinde düşman birliklerinin düzenini bozacak şekilde ulaşım ve iletişimin kesilmesi, engellenmesiydi.
Vistül-Oder Taarruzu, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde başarılı bir Kızıl Ordu taarruzudur. Taarruz Harekâtı 12 Ocak - 2 Şubat 1945 tarihleri arasında icra edilmiştir. Bu taarruzla Sovyet kuvvetleri, Doğu Polonya'da Vistül Nehri üzerindeki taarruz çıkış hatlarından Alman toprakları içlerine kadar ilerlediler. Ulaştıkları hat, Alman başkenti Berlin'e 70 km. mesafede olan Oder Nehri kıyılarıydı.
Belgrad Taarruzu ya da Belgrad Stratejik Taarruz Harekâtı, II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya Cephesi'nde, Kızıl Ordu ve Yugoslav Partizanlar'la Wehrmacht arasında gerçekleşen muharebelerdir. Esas olarak Yugoslavya'nın başkenti Belgrad'a yönelik olan bu genel taarruz harekâtı, 14 Eylül - 24 Kasım 1944 tarihleri arasında devam etmiş ve sonunda Alman işgalindeki Yugoslavya bu işgalden çıkmıştır. Sovyet ve Yugoslav kuvvetleri ayrı ve yeterli eşgüdüm olmadan harekât yaptılar. Bu durum Alman birliklerinin Belgrad bölgesinden tahliyesi için fırsat yarattı.
Prag Taarruzu, Kızıl Ordu'nun II. Dünya Savaşı'ndaki son stratejik taarruz harekâtıdır. Prag'a yönelen Kızıl Ordu taarruzu ve Prag Muharebesi, 5 - 11 Mayıs 1945 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Ayrıca muharebe, Prag Ayaklanması ile birlikte sürmesi dolayısıyla da önemlidir.
Varşova Ayaklanması, Polonya'daki Armia Krajowa birliklerinin Varşova'yı Alman işgalinden kurtarmak için gerçekleştirdiği, II. Dünya Savaşı'nın önemli operasyonlarından birisidir.
Armia Ludowa, Polonya'nın işgaline karşı olarak 1 Ocak 1944 tarihinde komünist ilkelere dayalı kurulmuş direniş örgütü. Sürekli olarak Sovyet partizanları ile iş birliği içerisindeydi.
Arnavut direnişi, II. Dünya Savaşı sırasında komünist hareketinin Mihver Devletler'ine karşı vermiş olduğu mücadeledir. İlk mücadele İtalyanlar'a karşı verildi. İtalyanlar çıkarıldıktan sonra Almanlar geldi. Partizan hareketi Alman kuvvetlerine karşı verdikleri mücadele başarıya ulaştı. Komünistler aynı zamanda işbirlikçilere karşı mücadele vermiştir.
Ukrayna Partizanları, Alman Ordusu'nun ülkeyi işgal etmesi üzerine kurulmuştur. İlk gerilla birlikleri işgalden önce kurulmuştur. Savaş sırasında ise partizan birlikleri artırılması gerekliydi. Bu yüzden 1941 yılında faaliyetler artırıldı.
Bu listede tarih boyunca gerçekleşmiş devrimler ve isyanlar yer almaktadır.
Ukrayna İsyan Ordusu -Bağımsız Ukrayna fikri ile kurulan aşırı milliyetçi silahlı oluşum. Ukrayna'da II.Dünya Savaşı sırasında Nazilerin desteği ile örgütlenen ve ülkedeki tüm etnik gruplara karşı katliam ve kıyım hareketlerine girişen milliyetçi oluşum. Ukraynalı Milliyetçiler Örgütü'nün askeri kanadıdır. Ekim 1942'de teşkilatlanan oluşum özellikle II. Dünya Savaşı zamanı oldukça aktif rol oynayıp,1943'te Ukrayna Reich Komiserliği'yle birlikte Ruslara, Polonyalılara, Yahudilere ve diğer etnik azınlıklara karşı çeşitli katliam ve kıyım hareketlerinde bulundu.
Orman Gerillaları, 1920 yılında Tartu Antlaşması'nın imzalanması sonrası bu antlaşmaya karşı çıkan bazı Beyaz Ordu mensupları ile antlaşma sonrası Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'e bırakılan Repola ve Porosozero şehirlerindeki Fin halkının geliştirdiği antikomünist direniş hareketi. Çatışmalar Doğu Karelya ayaklanması ve 1921-22 Sovyet-Fin çatışması kapsamında gerçekleşmiştir. Yaklaşık 2.000 kişilik Metsäsissit kuvvetleri 1921'de Sovyet yöneticilerine karşı başlattıkları isyan sırasında Doğu Karelya'nın büyük bölümünü ele geçirmeyi başarmıştır. Ele geçirilen bölgeler yeni kurulan Finlandiya ile birleştirmeyi amaçlanmışsa da, yiyecek ve cephane sıkıntısı çekmeleri ve Sovyet güçlerine göre sayıca az olmaları nedeniyle Metsäsissit birlikleri yenilerek 1922'de Finlandiya'dan çekilmiştir.
II. Dünya Savaşı sırasında direniş hareketleri, işgal edilen her ülkede, işbirliği yapmamaktan propagandaya, düşen pilotları saklamaya ve hatta doğrudan savaşa ve kasabaların yeniden ele geçirilmesine kadar çeşitli yollarla meydana geldi. Birçok ülkede direniş hareketleri bazen Yeraltı olarak da anılırdı.
Belarus direniş hareketleri, çağdaş Belarus topraklarındaki direniş hareketleridir. Belarus'ta direnişin ortaya çıkmasındaki en büyük etken bölgedeki savaşların bölgesel ekonomiye büyük bir darbe vurmasıydı. Ayrıca Rus orduları, kaçak köylülerin geri dönmesi bahanesiyle Polonya-Litvanya Birliği altındaki Belarus topraklarına akınlar düzenliyordu. 18. yüzyılın ortalarında, modern Belarus topraklarında direniş neredeyse kalıcı hale geldi.
II. Dünya Savaşı'nın ardından Orta ve Doğu Avrupa'daki Sovyet işgallerine karşı bir takım antikomünist isyanlar ve direniş hareketleri patlak verdi. Bu isyanlar, Sovyetler Birliği ve uydu devletleri tarafından bastırıldı. Önemli isyanlar ve direniş hareketleri şunlardır:
- Ukrayna İsyan Ordusu 1956'da yenilene kadar savaştı;
- Sovyet karşıtı Macaristan Ayaklanması, 1956'da gerçekleşti. Bu makaledeki diğer hareketlerin aksine bu ayaklanma sosyalizm ve komünizme karşı değil, Sovyetler Birliği'nin Macaristan üzerindeki egemenliğine karşıydı; Macar komünistleri ayaklanmanın liderleri arasındaydı ve ayaklanma sırasında Ulusal Muhafızlar'ın komutanı Béla Király, ayaklanmanın işçi sınıfı tarafından çıkarıldığından bahsetti ve devrimci işçi konseylerini vurguladı.
- Baltık devletlerinde "Orman Kardeşleri" olarak bilinen partizanlar, 1960'ların başlarında yenilene kadar bir gerilla savaşı yürüttü.
- Rumen antikomünist direniş hareketi, 1962 veya 1968'de yenilene kadar savaştı.
- Polonya'da "lanetli askerler", 1963'te yenilene kadar savaştı
- Bulgaristan'da Goryani hareketi, 1960'ların başlarında yenilene kadar savaştı.
- Hırvatistan'da "Haçlılar" olarak bilinen aşırı milliyetçi isyancılar, 1950'lerin başlarında yenilene kadar savaştı.
- Sırbistan'da Çetnikler, 1950'lerin başlarında yenilene kadar savaştı.
- Belarus'ta Kara Kediler, 1950'lerin başında yenilene kadar savaştı.
- Rusya'da daha sonra bir SS birliği haline getirilen Nazi işbirlikçisi bir milis olan Kaminski Tugayı'nın eski üyeleri ve Lokot Özerkliği'nin destekçileri, RONA'yı bir partizan hareketine dönüştürüp 1951'e kadar savaştı.
