İçeriğe atla

Sovyet gizli polis teşkilatları kronolojisi

Sovyet gizli polis teşkilatlarının zaman içinde devamlılıkları vardı. Ekim Devriminden sonra Vladimir Lenin'in 20 Aralık 1917 tarihli kararıyla oluşturulan ilk gizli polise "Çeka" (ЧК) adı verildi. Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında KGB'nin ardılı konumundaki Rusya Federal Güvenlik Servisi'nde çalışanlar hâlâ gayriresmî olarak Çekist olarak adlandırılmaktadırlar.

Burada listelenen çoğu teşkilat için gizli polis faaliyetleri işlevlerinin sadece bir parçasıydı; örneğin, KGB hem gizli polis hem de istihbarat teşkilatı idi.

Kronoloji

Liderler

Örgüt Başkan Tarihler
ÇekaFeliks Edmundoviç Dzerjinski1917[1]–1922
GPU 1922–1923
OGPU 1923–1926
Vyaçeslav Rudolfoviç Menjinski 1926–1934
NKVDGenrikh Grigoryeviç Yagoda 1934–1936
Nikolay İvanoviç Yejov 1936–1938
Lavrenti Pavloviç Beriya1938–1941
NKGB Vsevolod Nikolayevich Merkulov Feb–Jul 1941
NKVDLavrenti Beriya1941–1943
NKGB Vsevolod Nikolayeviç Merkulov 1943–1946
MGBViktor Semyonoviç Abakumov 1946–1951
Semyon Denisoviç İgnatyev 1951–1953
Lavrenti BeriyaMar–Jun 1953
Sergey Nikiforoviç Kruglov 1953–1954
KGBİvan Aleksandroviç Serov 1954–1958
Aleksandr Nikolayeviç Şelepin 1958–1961
Vladimir Yefimovich Semiçastni 1961–1967
Yuri Vladimiroviç Andropov1967–1982
Vitali Vasilyeviç Fedorçuk Mayıs–Aralık 1982
Viktor Mihailoviç Çebrikov 1982–1988
Vladimir Aleksandroviç Kryuçkov1988–1991
Vadim Viktoroviç BakatinAğustos–Kasım 1991

Detaylı kronoloji

Stalin, Moskova'da OGPU'nun hükûmet güvenlik birimi eşliğinde. (1927)
OGPU üyeleri bir çukurdan gizli tahıl çıkarıyorlar. (1932)
  • Çeka (Veçekanın kısa söylenişi olup, Rusya SFSC "Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele için Tüm-Rusya Olağanüstü Komitesi" nin kısaltmasıdır.)
    • Feliks Dzerjinski (20 Aralık 1917 – 7 Temmuz 1918)
    • Yakov Peters (7 Temmuz 1918 – 22 Ağustos 1918)
    • Feliks Dzerjinski (22 Ağustos 1918 – 6 Şubat 1922)

6 Şubat 1922: Çeka, Rusya SFSC'nin NKVD'nin bir bölümü olan GPU'ya dönüştürüldü.

  • NKVD – "İç İşleri Halk Komiserliği"
    • GPU – Devlet Siyaset Müdürlüğü
      • Feliks Dzerjinski (6 Şubat 1922 – 15 Kasım 1923)

15 Kasım 1923: GPU, NKVD'den ayrılarak SSCB Halk Komiserleri Konseyi'nin doğrudan kontrolü altında Tüm Birlik OGPU'ya bağlandı.

  • OGPU – "Müşterek Devlet Siyaset Müdürlüğü" veya "Tüm Birlik Devlet Siyasi Kurulu"
    • Feliks Dzerjinski (15 Kasım 1923 – 20 Temmuz 1926)
    • Vyaçeslav Menjinski (30 Temmuz 1926 – 10 Mayıs 1934)

10 Temmuz 1934: Rusya SFSC'nin NKVD'si varlığını sona erdirdi ve Sovyetler Birliği Tüm Birlik NKVD'ye dönüştü; OGPU, Tüm Birlik NKVD içindeki GUGB'ye ("Devlet Güvenliği Temel Müdürlüğü") dönüştürüldü.

  • NKVD – "İç İşleri Halk Komiserliği"
    • GUGB – "Devlet Güvenliği Temel Müdürlüğü"
      • Genrikh Yagoda (10 Temmuz 1934 – 26 Eylül 1936)
      • Nikolay Yezhov (26 Eylül 1936 – 25 Kasım 1938)
      • Lavrenti Beriya (Kasım 1938 – 3 Şubat 1941)

3 Şubat 1941: NKVD'nin GUGB birimi NKGB'nin dışında bırakıldı, sonra yeniden birleştirildi, son olarak 14 Nisan 1943 tarihinde bir kez daha ayrıldı.

  • NKGB – "Devlet Güvenliği Halk Komiserliği"
    • Vsevolod Merkulov (3 Şubat 1941 – 20 Temmuz 1941) (NKGB yeniden NKVD altında toplandı)
  • NKVD – "İç İşleri Halk Komiserliği"
    • GUGB – "Devlet Güvenliği Temel Müdürlüğü"
  • NKGB – "Devlet Güvenliği Halk Komiserliği"
    • Vsevolod Merkulov (14 Nisan 1943 – 18 Mart 1946) (NKGB yeniden NKVD'den ayrıldı)

18 Mart 1946: Tüm Halk Komiserlikleri Bakanlıklara dönüştürüldü.

  • MGB – "Devlet Güvenlik Bakanlığı"
    • Viktor Abakumov (18 Mart 1946 – 1951)
    • Semyon Ignatyev (1951 – 5 Mart 1953)

Stasi olarak bilinen Doğu Almanya Devlet Güvenlik Bakanlığı, ismini buradan türetmişti.

  • KI – "İstihbarat Komitesi" (dış istihbarat servisi)[2]
    • Peter Fedotov MGB
    • Fedor Kuznetsov GRU
    • Yakov Malik Dış İşleri Bakanı

30 Mayıs 1947: "Farklı istihbarat servislerinin eşgüdümünü artırmak ve çabalarını büyük çaplı talimatlar üzerinde yoğunlaştırmak" amacıyla ifade edilen resmî karar alındı. 1948 yazında, KI teşkilatındaki askerî personel, GRU Dış Askeri İstihbarat Servisi'ni yeniden yapılandırmak için Sovyetler Birliği Ordusu'na iade edildi. Yeni Doğu Bloku ve Sovyet göçmenleri ile ilgilenen KI bölümleri 1948 yılının sonlarında MGB'ye geri iade edildi. 1951 yılında KI'nın tamamı yeniden MGB içine dahil edildi.

5 Mart 1953: MVD ve MGB, Lavrenti Beriya tarafından MVD ile birleştirildi.

  • MVD – "Dış İşleri Bakanlığı"
    • Lavrenti Beriya (5 Mart 1953 – 26 Haziran 1953)
    • Sergei Kruglov (26 Haziran 1953 – 13 Mart 1954)
KGB'yi kurulmasını sağlayan 1954 ukası.

13 Mart 1954: Beriya'nın tasfiyesiyle ve MVD'nin gizli polislik görevlerinden tekrar bırakmasıyla, yeni bağımsız kuvvet KGB oldu. Yeniden isimlendirme ve bir yetki kargaşası döneminden sonra KGB, 1991 yılına kadar istikrarlı kaldı.

  • KGB – Devlet Güvenliği Komitesi
    • İvan Serov (13 Mart 1954 – 8 Aralık 1958)
    • Aleksander Şelepin (25 Aralık 1958 – 13 Kasım 1961)
    • Vladimir Semiçastni (13 Kasım 1961 – 18 Mayıs 1967)
    • Yuri Andropov (18 Mayıs 1967 – 26 Mayıs 1982)
    • Vitali Fedorçuk (26 Mayıs 1982 – 17 Aralık 1982)
    • Viktor Çebrikov (17 Aralık 1982 – 1 Ekim 1988)
    • Vladimir Kryuçkov (1 Ekim 1988 – 22 Ağustos 1991)
    • Leonid Şebarşin (22 Ağustos 1991 – 23 Ağustos 1991) (acting)
    • Vadim Bakatin (23 Ağustos 1991 – 22 Ekim 1991)

1991 yılında, 1991 Sovyetler Birliği darbe girişiminin başarısızlığa uğramasının ve Gorbaçov ile Yeltsin'in devrilememesinin ardından, General Vadim Bakatin KGB'nin lağvedilmesi kararını yayımladı.

Bugün Rusya'da, daha önce KGB'nin üstlendiği görevler, Dış İstihbarat Servisi (SVR), Rusya Federasyonu'nun Federal Güvenlik Servisi (FSB) ve Federal Koruma Servisi (FSO) arasında paylaştırılmış durumdadır. GRU ise işleyişine devam etmektedir.

Ayrıca bakınız

Rus İmparatorluğu gizli servisleri

Kaynakça

  1. ^ Shub, David. "Communist Secret Police: Çeka" (İngilizce). Spartacus Educational. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2017. about the starting date of the Çeka 
  2. ^ Çervonnaya, Svetlana (17 Mart 2005). "KI briefing from the Rusya side, H-HOAC Discussion" (İngilizce). Humanities & Social Sciences. 8 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">KGB</span> Sovyetler Birliğinin istihbarat ve gizli servisi

KGB, Devlet Güvenlik Komitesi, Sovyetler Birliği'nin istihbarat ve gizli servisidir. İlk olarak 1918 yılında Çeka adıyla kurulan teşkilat pek çok kez isim değişikliğine maruz kalmış ve son olarak 13 Mart 1954'te KGB adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">NKVD</span>

NKVD veya İçişleri Halk Komiserliği, Sovyetler Birliği'nin çeşitli meselelerini idare eden devlet birimi. NKVD 1917'de kurulan ve başlangıçta düzenli polis çalışması yürütmek ve ülkenin hapishanelerini ve çalışma kamplarını denetlemekle görevli bir Sovyet kolluk kuvvetiydi. 1930'da dağıtıldı, ancak 1934'te tüm sendikaları kapsayan bir komiserlik olarak yeniden kuruldu. Bu süre zarfında NKVD, OGPU'nun işlevlerini üstlendi ve hem düzenli polislik faaliyetlerinden hem de gizli polis faaliyetlerinden sorumlu oldu. Özellikle Joseph Stalin yönetimindeki Büyük Temizlik sırasında siyasi baskıdaki rolü ve yargısız infazlara, Gulag zorunlu çalışma kampları sistemine ve daha zengin köylülere yönelik baskıya dahil olmasıyla bilinir. Ayrıca Sovyet sınırlarının korunması, casusluk ve Polonya'daki baskı ve katliamlar da dahil olmak üzere diğer ülkelerde Sovyet politikasının uygulanmasını denetledi. 1946'da tüm Halk Komiserliklerinin adı Bakanlık olarak değiştirildi ve NKVD İçişleri Bakanlığı (MVD) oldu.

<span class="mw-page-title-main">Federal Güvenlik Servisi</span> Rusya Federasyonunun millî istihbarat teşkilatı

Federal Güvenlik Servisi (FSB), Rusya'nın devlet iç güvenlik kurumudur. 3 Nisan 1995 tarihinde Federal Karşı İstihbarat Servisi'nin yerini almış olup Sovyetler Birliği dönemindeki KGB'nin baş halefidir. Federal Güvenlik Servisi, karşı istihbarat, iç güvenlik ve sınır güvenliği, terörle mücadele, diğer bazı ciddi organize suçlar ile mücadele ve federal yasa ihlallerini araştırmaktan sorumludur ve doğrudan Rusya Devlet Başkanı'na karşı sorumludur. Karargâhı, Kuznetski Most Caddesi üzerinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çeka</span> Sovyet Gizli Polis Birimi

Çeka, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin ilk istihbarat ve güvenlik teşkilatı. Resmî ismi Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Halk Komiserleri Konseyine bağlı Tüm Rusya Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele Olağanüstü Komisyonu şeklindedir. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 20 Aralık 1917 tarihinde Vladimir Lenin ve daha sonra Feliks Dzerjinski tarafından yayınlanan bir kararname ile kuruldu. 1922'den sonra Çeka birçok kez yeniden yapılanmaya uğradı. Sovyet rejiminin karşı-devrimci faaliyetlerin saldırılarına karşı ayakta kalması için hayati önem arz eden bir siyasi-askerî kuvvet hâline geldi. 1921 yılında Çeka'nın bir parçası olan Cumhuriyetin İç Savunması için Birlikler adıyla kurulan örgüt 200.000 kişiden oluşmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Lavrenti Beriya</span>

Lavrenti Beriya, Sovyet politikacı, Sovyet Güvenlik Sekreteri ve Sovyet Gizli Polisi şefi.

<span class="mw-page-title-main">Feliks Dzerjinski</span> Sovyet devrimci ve bürokrat, Cheka ve OGPU örgütlerinin ve Kızıl Terörün mimarlarındandır

Feliks Edmundoviç Dzerjinskiy, , Demir Feliks lakabıyla bilinen Sovyetler Birliği'nin ilk istihbarat ve gizli servisi Çeka'nın kurucusu ve ilk önderi. Bolşevik devrimci ve Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Merkez Komitesi üyesi (1917-1926). RKP (B) Politbüro üyesi (1924-1926).

<span class="mw-page-title-main">Dış İstihbarat Servisi (Rusya)</span>

Rusya Federasyonu Dış İstihbarat Servisi (Rusça: Служба внешней разведки, Rusça telaffuz: [Sluʐbə vnʲɛʂnʲɪj rɐzvʲɛtkʲɪ]; tra. Sluzhba vneshney razvedki; ya da SVR RF ağırlıklı sivil işler için, Rusya'nın dış istihbarat kuruluşudur. SVR, KGB'nin Birinci Baş Direktörlüğü organizasyonunun halefidir. Askeri casusluk işlerinde karşılığı GRU olmaktadır. SVR RF Aralık 1991 yılından bu yana KGB'nin Birinci Baş Direktörlüğü halefi konumundadır. SVR'nin yönetim merkezi Moskova'da Yasenevo Bölgesi'nde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Özel İletişim Servisi</span>

Rusya Federasyonu Federal Koruma Servisi Özel İletişim ve Bilgi Servisi bilgi güvenliği ve kriptanaliz/şifreleme içeren bilgilerin toplanması ve yabancı iletişim ve yabancı sinyallerin istihbarat analizi, yanı sıra Rusya'nın devlet muhabere ve bilgi sistemlerini korumaktan sorumlu Rusya Federal Koruma Servisi bir kripto istihbarat kuruluşudur. Bu Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Ajansı'nın eşdeğerdir.

<span class="mw-page-title-main">Lubyanka Binası</span>

Lubyanka Binası,, Moskova'daki Lubyanka Meydanı'nda bulunan neo-barok tarzında bina. Eskiden KGB Genel Merkezi olarak hizmet vermiş ve KGB ile adı özdeş olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sol SR Ayaklanması</span>

Sol SR ayaklanması, Ekim Devrimi ile Rus İmparatorluğunda iktidarı alan Bolşeviklere karşı 1918 yılı Temmuz ayında Sol SRlar tarafından başlatılan silahlı ayaklanmadır. 6 Temmuz 1918 günü başlatılan ayaklanmanın amacı Brest Litovsk Antlaşması ile barış yapılan Almanya İmparatorluğu ile savaşın yeniden başlatılmasıydı. Ayaklanma Rus İç Savaşı sırasında Bolşeviklere karşı sol ayaklanmaların en önemlilerindendir. Ayaklanma bastırılmış ve ülkede Sol SR faaliyetleri yasaklanmıştır ancak yıkıcı faaliyetlerin şiddetine rağmen yaptırımlar görece hafifletilmiş şekilde uygulanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Haritonov</span> Rus siyasetçi

Nikolay Mihailoviç Haritonov Rus sosyalist siyasetçi. Rusya Federasyonu Komünist Partisi milletvekili. Ülkede bir dönem güçlü olan sosyalist eğilimli Rusya Tarım Partisi'nin önde gelen üyelerindendi.

<span class="mw-page-title-main">Vladimir Kryuçkov</span>

Vladimir Aleksandroviç Kryuçkov, Sovyet devlet adamı. Sovyetler Birliği İstihbarat ve Devlet Güvenlik Komitesi KGB'nin 1988-1991 yıllarında görev yapmış başkanı. Politbüro üyesi.

Devlet Güvenliği Halk Komiserliği, Sovyetler Birliği'nde görev yürüten gizli polisin, 3 Şubat 1941'den 20 Temmuz 1941'e kadar faaliyet yürüten, ardından 1943'te Devlet Güvenlik Bakanlığı olarak yeniden adlandırılmadan önce var olan istihbarat ve karşı istihbarat birimi.

<span class="mw-page-title-main">Tüm-Birlik Devlet Siyasi İdaresi</span>

Tüm-Birlik Devlet Siyasi İdaresi veya resmi adıyla Halk Komiserleri Konseyi Birleşik Devlet Siyasi İdaresi, Obyedinyonnoye gosudarstvennoye politiçeskoye upravleniye pri SNK SSSR; kısaca ОГПУ (OGPU), 1923'ten 1934'e kadar faaliyet yürüten Sovyetler Birliği'nin gizli polis servisi.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Siyasi Müdürlüğü</span>

Devlet Siyasi Müdürlüğü, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin gizli servisiydi. 6 Şubat 1922 tarihinde kurulmuş olup Sovyetler Birliği'nin kurulmasından sonra 15 Kasım 1923 tarihinde yerini OGPU'ya bıraktı.

Siyah operasyon, bir devlet kurumu, askeri birim veya paramiliter bir organizasyon tarafından yapılan gizli operasyondur. Özel şirketlerin veya grupların faaliyetlerini içerebilir. Siyah operasyonun temel özellikleri, gizli olması ve onu gerçekleştiren organizasyona atfedilemez olmasıdır.

Devlet Güvenlik Bakanlığı, Sovyetler Birliği'nde devlet güvenliği ve istihbarattan sorumlu bakanlıktı. Bakanlık 1946 yılında Devlet Güvenliği Halk Komiserliği'nin (NKGB) adının değiştirilmesi sonucu kurulmuş olup gizli polis görevleri, dış ve iç istihbarat ve karşı istihbarat ile ilgilenmekteydi. 1954 yılında KGB adını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Pyotr Fedotov</span>

Pyotr Vasilyevich Fedotov, uzun süre Sovyet güvenlik ve istihbarat görevlisi, NKVD/NKGB'de karşı istihbarat başkanı ve Enformasyon Komitesi başkan yardımcısı olarak dış istihbarat başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Aktif önlemler</span>

Aktif önlemler (Rusça: активные мероприятия) Sovyetler Birliği ve Rusya Federasyonu tarafından yürütülen siyasi savaşı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Kökeni 1920'li yıllara dayanan terim, Sovyet ve Rus hükûmetlerinin dış politika hedeflerine dayalı casusluk, propaganda, sabotaj ve suikast gibi operasyonları kapsamaktadır. Vladimir Putin yönetimi aktif tedbirleri uygulamaya devam etti.

<span class="mw-page-title-main">Feliks Dzerjinski Heykeli</span>

Felix Dzerzhinsky Heykeli (Rusça: Памятник Дзержинскому), Bolşevik devrimci ve ilk iki Sovyet devlet güvenliği gizli polis teşkilatı olan Çeka ve OGPU'nun başkanı Felix Dzerzhinsky'yi (1877–1926) adına yapılmıştır. Grigory Zakharov ve Yevgeny Vuchetich'in yaptığı heykel, 1958 yılında Moskova'daki Dzerzhinsky Meydanı'nda Lubyanka Binası'nın önüne dikildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.