İçeriğe atla

Sosyoloji tarihi

Makale serilerinden
Sosyoloji


Konular

Metodlar
Dallar
Kişiler
Doğu Asya

Güney Asya

Orta Doğu

Avrupa

Kuzey Amerika

Sosyolojik perspektifler
Liste

Sosyoloji; bilimsel bir disiplin olarak öncelikle, aydınlanma düşüncesinin yanı sıra, Fransız Devrimi'nden kısa bir süre sonra pozitivist bir toplum bilimi olarak ortaya çıktı. Sosyoloji oluşumu, modernite, kapitalizm, kentleşme, rasyonalizasyon, sekülerleşme, sömürgeleştirme ve emperyalizm gibi konulara tepki olarak ortaya çıkan bilim felsefesi ve bilgi felsefesindeki çeşitli kilit hareketlere borçludur.[1]

19. yüzyılın sonlarında, ortaya çıkan aşamaları sırasında, sosyolojik tartışmalar, kurumları, toplumsallaşma birimleri ve gözetim araçları dahil olmak üzere modern ulus devlet'in ortaya çıkışına özel ilgi gösterdi. Bu itibarla, Aydınlanma'dan ziyade modernite kavramına yapılan vurgu, sosyolojik söylemi klasik siyaset felsefesinden sıklıkla ayırır.[1] Aynı şekilde, daha geniş anlamda toplumsal analiz, felsefenin ortak stoğunda kökenlere sahiptir, bu nedenle sosyolojik alandan önce gelir.

Çeşitli nicel sosyal araştırma teknikleri, hükûmetler, işletmeler ve kuruluşlar için ortak araçlar haline geldi ve diğer sosyal bilimlerde de kullanım buldu. Bu; sosyal dinamiklerin teorik açıklamalarından ayrılan, sosyal araştırmaya sosyoloji disiplininden bir dereceye kadar özerklik verdi. Benzer şekilde, "sosyal bilim", insanları, etkileşimi, toplumu veya kültürü inceleyen çeşitli disiplinlere atıfta bulunmak için bir şemsiye terim olarak kullanılmaya başlandı.[2]

Öncüleri

"Sosyolojik" olmanın kapsamı

Sosyolojinin bir kelime, kavram ve popüler terminoloji olarak kodlanması, Emmanuel Joseph Sieyès ve bu noktadan sonraki rakamlarla tanımlanır. Sosyoloji etrafında şimdiki zamanın fikirlerini geçmişe sokmak için şimdiciliğe dikkat etmek önemlidir. Aşağıda, bugün sosyolojinin ne olduğunu bildiğimizi yansıtan ve onları sosyoloji etrafında bilgi geliştirmede önemli figürler olarak konumlandıran güçlü yöntemler ve eleştiriler geliştiren figürleri görüyoruz. Ancak, "sosyoloji" terimi bu dönemde mevcut değildi ve bu daha önceki çabaları sosyolojinin daha geniş tarihine dahil etmek için dikkatli bir dil gerektiriyordu. Kullanılacak daha uygun bir terim, sosyolojinin kaba bileşenlerinin mevcut olduğunu, ancak bugün onu kavramsallaştırdığımız şekliyle sosyoloji olarak anlamak için tanımlanmış bir şekli veya etiketi olmadığını ana hatlarıyla belirten proto-sosyoloji olarak tanımlar.[3][4][5]

Antik Yunanlar

13. yüzyıl: sosyal kalıpları incelemek

Doğu Asya

Ma Duanlin

14. yüzyıl: sosyal çatışma ve değişim üzerine erken çalışmalar

Orta Doğu

İbn Haldun

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Harriss, John. 2000. "The Second Great Transformation? Capitalism at the End of the Twentieth Century." In Poverty and Development in the 21st Century, edited by T. Allen and A. Thomas. Oxford: Oxford University Press. p. 325.
  2. ^ Collins, Randall (1998). The discovery of society. 6th ed. Michael Makowsky. Boston: McGraw-Hill. ISBN 0-07-011883-3. OCLC 36640741. 
  3. ^ "Social Thought from Lore to Science . Harry Elmer Barnes, Howard Becker". Isis (İngilizce). 31 (2): 485-486. 1940. doi:10.1086/347629. ISSN 0021-1753. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021. 
  4. ^ Sulkunen (2 Eylül 2014). "The proto-sociology of Mandeville and Hume". Distinktion: Journal of Social Theory (İngilizce). 15 (3): 361-365. doi:10.1080/1600910X.2014.897639. ISSN 1600-910X. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021. 
  5. ^ Pišev, Marko. "Anthropological Aspects of Ibn Khaldun's Muqaddimah : A Critical Examination | Bérose" (İngilizce). 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sosyoloji</span> toplumun oluşum, işleyiş ve gelişim yasalarını inceleyen bilim dalı

Sosyoloji veya toplum bilimi, toplum ve insanın etkileşimi üzerinde çalışan bir bilim dalıdır. Toplumsal (sosyolojik) araştırmalar sokakta karşılaşan farklı bireyler arasındaki ilişkilerden küresel sosyal işleyişlere kadar geniş bir alana yayılmıştır. Bu disiplin insanların neden ve nasıl bir toplum içinde düzenli yaşadıkları kadar bireylerin veya birlik, grup ya da kurum üyelerinin nasıl yaşadığına da odaklanmıştır.

Antropoloji ya da insan bilimi, geçmiş ve günümüz topluluklarında yaşayan insanların çeşitli yönlerini inceleyen bilim dalı. İnsanın kültürel ve fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasına yardımcı olur. Bu bilim, insanı kültürel, toplumsal ve biyolojik çeşitliliği içinde anlamaya; insanlığın başlangıcından beri toplulukların çeşitli koşullara nasıl uyarlandığını, bu uyarlanma biçimlerinin nasıl gelişip değiştiğini, çeşitli küresel olayların nasıl dönüştüğünü görmeye ve göstermeye çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Herbert Spencer</span> İngiliz filozof ve sosyolog

Herbert Spencer, İngiliz filozof ve sosyolog.

<span class="mw-page-title-main">Din bilimleri</span>

Din bilimleri, dinle teolojik bakış açısıyla ve normatif yöntemlerle ve apolejetik amaçla ilgilenen ilahiyatın aksine dinleri sosyal bilimler perspektifinden ve herhangi bir dini veya dinleri apolejetik (savunmacı) gaye gütmeden ve ideolojik muhalefet tavrı içine girmeden olgusal temelde araştıran ve analiz eden çeşitli sosyal bilim disiplinlerinin ortak adı.

Gelenek ve görenekler; bir toplumda, bir toplulukta çok eskilerden kalmış olmaları dolayısıyla saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen, yaptırım gücü olan kültürel kalıntılar, alışkanlıklar, bilgi, töre ve davranışlar.

<span class="mw-page-title-main">Aydınlanma Çağı</span> aydınlanma felsefesinin oluştuğu çağ

Aydınlanma Çağı olarak adlandırılan tarihsel dönem, aydınlanma felsefesinin 18. yüzyılda doğup benimsenmeye başladığı dönemdir. Batı toplumunda 17. ve 18. yüzyıllarda gelişen, akılcı düşünceyi eski, geleneksel, değişmez kabul edilen varsayımlardan, önyargılardan ve ideolojilerden özgürleştirmeyi ve yeni bilgiye yönelik kabulü geliştirmeyi amaçlayan düşünsel gelişimi kapsayan dönemi tanımlar. Aynı zamanda Arapça eserlerin Latinceye çevirilmesi, Aydınlanma Çağı'na zemin hazırlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bilim felsefesi</span>

Bilim felsefesi, epistemoloji, ontoloji, etik ve estetik gibi felsefenin temel alt bölümlerinden birisidir.

Postmodernite, postmodernizmin toplumsal ve kültürel yansımalarını ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bu terim, 20. yüzyıl sonu ve 21. yüzyıl başlarında yaşanan hayatın eşsiz niteliklerinin bir sonucu olan çağdaş sanat, kültür, ekonomi ve toplumsal durumun aldıkları görünüme atfen filozoflar, sosyal bilimciler ve sanat eleştirmenleri tarafından kullanılır. Postmodern durumu yaratan bu nitelikler arasında küreselleşme, tüketimcilik, otoritenin küçük parçalara ayrılması ve bilginin metalaştırılması sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Georg Simmel</span>

Georg Simmel, Ferdinand Tönnies ile birlikte Alman Sosyolojisi'nin kurucularından biri olan sosyolog, filozof ve eleştirmen.

Sosyal bilimler, toplumsal bilimler veya toplum bilimleri; insanın muhatabı olan her şey ile ilişkisini araştıran, olayları incelerken merkeze insanı ve insanların oluşturduğu toplumu koyan akademik disiplinler bütünüdür. İnsan ile yazı bulunduktan sonraki zamanın ilişkisini araştıran tarih, insan ile bulunduğu çevrenin ilişkisini araştıran coğrafya, insanların oluşturduğu toplumu araştıran sosyoloji gibi bilim dalları sosyal bilimlere örnek olarak gösterilebilir. Türkiye'de zaman zaman sözel bilimler olarak da anılırlar. Sosyal bilimlerin sanat ve beşeri bilimlerden temel farkı, insanlığı incelerken nitel ve nicel bilimsel yöntemlerin kullanımını içermesidir. Bu terim, 19. yüzyılda, "toplumun özgün bilimi" sosyolojiyi ifade etmek için kullanılmaktaydı. Ancak günümüzde antropoloji, arkeoloji, iktisat, ilahiyat ve din bilimleri, beşeri coğrafya, dil bilimi, işletme, müzik bilimi, siyaset bilimi, psikoloji, hemşirelik ve sosyal tarihi içeren birçok akademik branşı ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Filozof</span> kapsamlı bir felsefe bilgisi olan kişi

Filozof, felsefe ile uğraşan kişidir. Filozof kelimesi Antik Yunanca bilgelik aşığı anlamına gelen φιλόσοφος (filasofos) kelimesinden gelir. Cicero ve Diogenes Laertius’un, Eflâtun’un öğrencisi Herakleides Pontikos’un bugün elde bulunmayan bir eserine dayanarak verdikleri pek kesin olmayan bir rivayete göre filozof kelimesini ilk kullanan düşünür Pisagor olmuştur.

Ahmet Çiğdem Türk akademisyen

Ayrı bir alan olarak "siyaset bilimi" terimi sosyal bilimler açısından oldukça geç kavramlaşmış bir alan olsa da siyasal iktidarı ve tarih üzerindeki etkilerini analiz etmek yüzyıllardır var olan bir olgudur. Bununla birlikte, "siyaset bilimi" terimi her zaman siyaset felsefesinden ayırt edilmemiştir modern disiplinin içinde ahlakî felsefe, siyasi ekonomi, siyasi teoloji, tarih, olması gerekenlerin normatif olarak belirlenmesi ile ideal devletin özelliklerinin ve işlevlerinin tümdengelimiyle uğraşan diğer alanlar olmak üzere bir dizi öncüler vardır. Siyaset bilimi bir bütün olarak belirli disiplinlerde tüm dünyada vuku bulur, ancak terimin diğer belirli yönlerinde de eksik olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sosyoloji maddeleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste sosyoloji maddelerinin dizinini içermektedir. Özet liste için Genel sosyoloji listesi.

<span class="mw-page-title-main">Sosyolojinin dalları</span>

Aşağıdakiler, sosyoloji disiplinine genel bakış ve güncel bir rehber olarak sunulmaktadır:

<span class="mw-page-title-main">Uygulamalı sosyoloji</span>

Uygulamalı sosyoloji ya da "sosyolojik uygulama", uygulamalı bir ortamda sosyolojik bilgiyi kullanan müdahaleye atıfta bulunur hale geldi. Uygulamalı sosyologlar, toplum destekli polisliğin ve suç önlemenin geliştirilmesi, uyuşturucu mahkemelerinin değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi, şehir içi ihtiyaçların değerlendirilmesi gibi toplumların günlük sorunları çözmelerine yardımcı olmak için sosyolojik yöntemler kullanarak üniversiteler, hükûmet ve özel muayenehane gibi çok çeşitli ortamlarda çalışırlar.

<span class="mw-page-title-main">Hümanistik sosyoloji</span>

Hümanist sosyoloji, ilk olarak Florian Znaniecki'nin ortaya koyduğu bir sosyoloji alanıdır. Bu alan insan değerlerini ele alarak, değer sistemi hakkında görüşler bildirmeye çalışmaktadır. Ayrıca Hümanist sosyoloji, belirli zamanlarda antipozitivizm gibi alanlar ile de iç içe çalışmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sosyoloji sosyolojisi</span> sosyoloji dalı

Sosyoloji sosyolojisi, sosyal teorileri sosyolojik entelektüel üretimde sosyo-tarihsel bağlamların etkisinin analizi ile birleştiren bir sosyoloji alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Matematiksel sosyoloji</span>

Matematik sosyolojisi, hem sosyolojik araştırmalarda matematiğin kullanımıyla hem de matematik ile toplum arasında var olan ilişkilerin araştırılmasıyla ilgilenen disiplinler arası bir araştırma alanıdır.

Sosyolojik Tahayyül, Amerikalı sosyolog C. Wright Mills'in Oxford University Press tarafından yayınlanan 1959 tarihli bir kitabıdır. İçinde, benlik ve toplum arasındaki ilişkinin anlaşılabileceği araçlar olan sosyolojik tahayyül fikrini geliştirir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.