İçeriğe atla

Sosyalist Devrimci Parti

Sosyalist Devrimci Parti
Партия социалистов-революционеров
KısaltmaSR
Genel sekreterViktor Çernov
Slogan(lar)Mücadeleyle haklarınıza ulaşacaksınız!
Kuruluş tarihi1902
Kapanış tarihi1940
BölünmeSol SR
Gazete(ler)Devrimci Rusya
İdeolojiTarım sosyalizmi
Narodniçestvo
Siyasi pozisyonSol
Uluslararası üyelikİkinci Enternasyonal (1889-1916)
İşçi ve Sosyalist Enternasyonali (1923-1940)
Resmî renkler  Kırmızı
Parti bayrağı
Rusya İmparatorluğu
SR 1917 seçimleri posteri. Kırmızı üst yazı "партия соц-рев" (Rusça), parti isminin kısaltılmış halidir. Afişte partinin sloganı olan "RusçaВ борьбе обретешь ты право свое" ("Mücadeleyle haklarınıza ulaşacaksınız") taşıyan işçiler ve dünya küresi üzerinde yazan "Rusçaземля и воля" ("toprak ve özgürlük") sloganı partinin tarımcı sosyalist ideolojisini ifade eder.

Sosyalist Devrimci Parti (bazı yerlerde Sosyalist Devrimcilerin Partisi) veya SR'ler (Rusça: Па́ртия социали́стов-революционе́ров / Partiya sotsialstov-revolyutsionerov, kısaca; ПСР / PSR, па́ртия с.-р. / partiya s.r.; эсе́ры / eser), 20. yüzyıl başlarında Rus İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği'nde faaliyet gösteren siyasi partidir.

SR'in kökeni Narodnik ve Rus popülist hareketlerine kadar uzanır. Catherine Breshkovsky ve Grigory Gershuni tarafından kurulan Rusya Siyasi Kurtuluş İşçi Partisi, Victor Çernov'un Revolutsionnaya Rossiya gazetesi gibi 1890’lu yıllarda örgütlenen yöresel sosyalist devrimci grupları toplayarak kurulan Sosyalist Devrimciler Kuzey Birliğinden 1901’de meydana gelmiştir. Parti organ gazeteleri Znamia Truda (İşçinin sancağı), Delo Naroda (Halkın davası) ve Volia Naroda (Halkın iradesi). Gershuni, Breshkovsky, A.A. Argunov, N.D. Avksentiev, M.R. Gots, Mark Natanson, N.I. Rakitnikov (Maksimov), Vadim Rudnev, N.S. Rusanov, I.A. Rubanoviç ve Boris Savinkov gibi isimler de parti liderleri arasında yer almışlardır.

SR programı hem demokratik sosyalist hem de çiftçi sosyalist çizgiyi takip etmiştir. Bolşevikler'in toprağın devletleştirmesine karşı toprağın toplumlaştırmasını savunmuş ve Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (Bolşevik ve Menşevik) ile farklı olarak Marksist değildi. SR'ler proletarya değil çiftçi sınıfının Rusya'nın devrimci sınıfı olacağına inanıyorlardı.

1890'lu yıllarda Rusya'da gerçekleşen ekonomik kalkınmayla hızla gelişen kent işçilerinin beğenini kazanmak için hitab edecek kitleyi genişleştirmeye çalışmışlardır. Amacı "halk" kavramını genişleterek Çar rejimine karşı çıkan bütün toplumsal unsurlarını kapsamaktı.

1905 Rus Devrimi, 1905 Moskova Ayaklanması, Moskova ve Sankt-Peterburg Sovyetlerinde aktif rolü oynamıştır. Resmî olarak "Duma" (meclis) seçimlerini boykot ettiği halde 1906'de yapılan ilk seçimde 34, 1907'de yapılan ikinci seçimde 37 milletvekili çıkarmıştır.

Sosyalist Devrimci Çatışma Organizasyonu

SR'in hem siyasi hem de kırsal devrimin temel taktiği terörizm olmuştur. Gershuni önderliğindeki SR Çatışma Organizasyonu (Боевой Организации ПСР), devlet yetkililerine karşı suikast düzenlemekle sorumlu olup partinin siyasi faaliyetlerini tehlikeye atmamak için partiden ayrı olarak yönetilmiştir. Dmitry Sipyagin ve Plehve olmak üzere iki içişleri bakanı ve Duk Sergey Aleksandroviç, Ufa valisi N.M. Bogdanoviç ve birçok yüksek rütbeli yetkilileri öldürmüştür.

1903’te Gershuni, temsilcisi ve aynı zamanda Okhrana (gizli polis)’nın ajanı olan Yevno Azef'in ihanete uğrayarak tutuklanmıştır. Gerchuni’nin yerine örgütün yeni lideri seçilen Azef, Okhrana’ya çalışmaya devam ederek bazen terör operasyonlarını yönetmiş bazen de arkadaşlarını Okhrana'ya teslim etmiştir. Boris Savinkov, "Amiral Dubasov Suikastı" başta olmak üzere çeşitli operasyonları yürütmüştür.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bolşevizm</span> Devrimci Marksist ideoloji

Bolşevik, çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup. Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Menşevik</span> SSCB öncesi Rusyada bir siyasi grup

Menşevikler Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisinin 1903 yılında yapılan 2. Konferansında Lenin ile Julius Martov arasında yaşanan fikir ayrılıkları sonucu partinin bölünmesi sonucu ortaya çıkan iki gruptan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Georgi Plehanov</span>

Georgiy Valentinoviç Plehanov, Rus devrimci, Marksist teorisyen ve filozof. Rusya'da sosyal-demokrat hareketin kurucusu ve kendini "Marksist" olarak tanımlayan ilk Ruslardandır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Kerenski</span> Rus siyasetçi

Aleksandr Fyodoroviç Kerenski, Rus siyasetçi. 1917 Şubat Devriminden sonra Rus hükûmetinin üyesi, Temmuz ayından itibaren de Geçici Hükûmetin Başbakanı. Sosyalist Devrimci Parti (SR) üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Nisan tezleri</span>

Nisan Tezleri, 1917 Şubat Devrimi ile Rusya'daki Çarlık rejiminin devrilmesi üzerine sürgünde bulunduğu İsviçre’den, Mühürlü Tren ile Rusya’nın başkenti Petrograd’a gelen Bolşevik lider Lenin tarafından ilan edilen ve parti tarafından izlenmesi gereken siyasi hattı anlatan açıklamalar. Tezler daha çok Rusya’nın içinde bulunduğu durumu tahlil etmekte ve Bolşevikler tarafından yapılması gerekenleri sıralamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi</span> 1898-1918 tarihleri arasında Rusyada faaliyet göstermiş sosyalist–marksist işçi partisi

Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi, 1898'de kurulan, Rusya'nın ilk Marksist partisi. Daha sonra Bolşevik ve Menşevik olmak üzere ikiye bölünmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Rus Devrimi (1905)</span>

1905 Rus Devrimi, Rus İmparatorluğu çapında geniş yankı bulan kitlesel siyasi eylemlerdir. 1905 Moskova Ayaklanması örneğinde olduğu gibi, bazı eylemler doğrudan hükûmeti hedef almıştır. Saldırılar, işçi grevleri, köylü ayaklanmaları ve askeri isyanlar şeklinde gelişmiştir. Olaylar sonucunda anayasal monarşiye geçiş yapılmış ve Çarlık Duması kurulmuş, çok partili seçimler yapılmış, 1906 Anayasası meydana getirilmiştir. Ancak Çarlık rejiminin yıkılması ve bazı bölgelerdeki bağımsızlık yönünde yapılan silahlı ayaklanma girişimleri başarısız olmuş ve bastırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Roman Malinovski</span>

Roman Vatslavoviç Malinovski Rus Bolşevik Partisi Merkez Komitesine kadar yükselmiş Ohranka ajanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yevno Azef</span>

Evgeni Filipoviç “Yevno” Azef (1869—1918) Yahudi Rus ajan provokatör. Hem Rus Sosyalist Devrimci Parti (SR'lar) üyesi olarak siyasi cinayetlerin örgütleyicisi hem de Çarlık gizli polis servisi Okhrana ajanıydı. Polisin tutuklamalar yapabilmesini sağlayacak terör eylemleri gerçekleştiren bir provokatördü.

<span class="mw-page-title-main">Ohranka</span> Rus Gizli Polis Birimi

Ohranka veya Kamu Güvenliğinin ve Düzeninin Korunması Departmanı, Rusya'da Ohranka denilir, 19. ve 20. yüzyılda Rus Çarlığında bağlı gizli polis servisidir.

<span class="mw-page-title-main">Aleksey Rıkov</span>

Aleksey İvanoviç Rıkov, Ekim Devrimi'nin ardından 1930'lu yıllara kadar önemli politik görevlerde bulunan Bolşevik devrimcidir. 1920'lerin sonunda Josef Stalin'e muhalefet eden önde gelen isimlerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar</span> bir dizi askerî karışıklıklar

Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar, Ekim Devrimi'ni izleyen dönemde Sovyetler Birliği henüz resmen kurulmamışken SRlar, Sol SRlar, Menşevikler ve anarşistlerce iktidardaki Bolşeviklere yönelik planlanan ve yürütülen bir dizi ayaklanma eylemidir. Bu ayaklanmaların bazıları sürmekte olan Rus İç Savaşında Bolşevik iktidarına karşı oluşturulan Beyaz Orduyu desteklerken bazıları bağımsız hareketlerdir. Bu ayaklanmalar 1918 yılında başlayacak ve 1922 yılına kadar sürecektir. Bu ayaklanmalar sonucunda o döneme kadar diğer sol grupları da iktidara dahil etmek isteyen Bolşevikler bu çabaları bir kenara bırakarak ayaklanmaları askeri kuvvetle bastırma yoluna gitmiştir. Bazı çevreler tarafından gündeme getirilen sol ve devrimci partilerin koalisyon olarak iktidarı gerçekleşmeyecek Bolşevikler tek başlarına iktidarlarını sürdüreceklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Çernov</span> Rus Politikacı

Viktor Mihailoviç Çernov Rus devrimci, SR partisinin kurucularından. Partinin teorik hattının oluşturulmasında önemli rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Boris Savinkov</span>

Boris Viktoroviç Savinkov Rus yazar, devrimci ve silahlı eylemcidir. SR partisinin savaş örgütü liderlerindendi. Rus İmparatorluğunda Çarlık rejimi yöneticilerine düzenlediği gösterişli suikastlerle bilinir. 1917 yılındaki Şubat Devriminden sonra Geçici Hükûmette Savaş Bakan Yardımcılığı yapmıştır. Ekim Devriminden sonra çıkan Rus İç Savaşı sırasında Bolşeviklere cephe almış ve 1920 yılında ülke dışına kaçmıştır. 1924 yılında ülkeye gizlice geri dönmeye çalışırken yakalanmış, hapiste öldürülmüş veya intihar etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Petrograd Sovyeti</span>

Petrograd Sovyeti veya tam adıyla Petrograd İşçi ve Asker Vekilleri Sovyeti, Sankt-Peterburg şehrinde 1917 Şubat Devrimi ile Çarlık Rusyasının dağılmasından sonra şehirde işçi ve cephedeki askerler tarafından kurulan temsil organı. Geçici Hükûmet ile sürekli rekabet hâlinde olmuş, Temmuz Günleri'nden sonra bastırılmış, Ekim Devrimi ile birlikte iktidar organı hâline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Muhafızlar (Rusya)</span>

Kızıl Muhafızlar çoğunlukla fabrika işçileri, köylülerden oluşan paramiliter gönüllü oluşumlardı. Kazaklardan ve kısmen Sovyet iktidarının korunması için askerlerden ve denizcilerden oluşuyordu. Kızıl Muhafızlar, çökmekte olan Rus İmparatorluk Ordusu'nun geçici askerî gücü ve Ekim Devrimi sırasında ve Rus İç Savaşı'nın ilk aylarında Bolşeviklerin bir oluşumuydu. Çoğu, 1917 Rus Devrimi döneminde oluşturuldu ve bazı birimler 1918'de Kızıl Ordu olarak yeniden düzenlendi. Kızıl Muhafız oluşumları, Finlandiya, Polonya, Estonya, Ukrayna ve diğerleri gibi çağdaş Rusya Federasyonu dışındaki bölgeler de dahil olmak üzere eski Rusya İmparatorluğu'nun büyük bölümünde örgütlenmişti. Merkezileşmemişlerdi ve yerel bir siyasi partinin ve yerel Sovyet üyelerinin kararıyla oluşturulmuşlardı. Sovyetlerin gücünü korumak ve genişletmek için mücadele ederek, "tüm gücü Sovyetlere" verecek yeni bir devletin yaratılmasına yardımcı oldular.

<span class="mw-page-title-main">Sol SR Ayaklanması</span>

Sol SR ayaklanması, Ekim Devrimi ile Rus İmparatorluğunda iktidarı alan Bolşeviklere karşı 1918 yılı Temmuz ayında Sol SRlar tarafından başlatılan silahlı ayaklanmadır. 6 Temmuz 1918 günü başlatılan ayaklanmanın amacı Brest Litovsk Antlaşması ile barış yapılan Almanya İmparatorluğu ile savaşın yeniden başlatılmasıydı. Ayaklanma Rus İç Savaşı sırasında Bolşeviklere karşı sol ayaklanmaların en önemlilerindendir. Ayaklanma bastırılmış ve ülkede Sol SR faaliyetleri yasaklanmıştır ancak yıkıcı faaliyetlerin şiddetine rağmen yaptırımlar görece hafifletilmiş şekilde uygulanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Anayasal Demokrat Parti</span> Rus İmparatorluğunda liberal bir siyasi parti

Anayasal Demokrat Parti veya Kadetler, Rus İmparatorluğunda liberal bir siyasi partiydi. Parti üyelerine Kadetler denilirdi. Bu isim partinin Rusça isminin kısaltmasından ileri gelir; K-D harflerinden oluşan parti adının kısaltmasının Rusça okunmasıdır. Kadetler ismi, Rus İmparatorluğunda askeri okul öğrencilerine verilen kadet ismiyle karıştırılmamalıdır. Partinin teorik hattını Konstantin Kavelin'in eserleri çizmiştir. Tarihçi ve siyasetçi Pavel Milyukov partinin varlığı süresince tek lideri olmuştur. Kadetler özellikle teknokratlar ve sanayiciler tarafından destek görmüştür. Ekim Devriminden sonra yasa dışı ilan edilmiş ve kapatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Trudovikler</span>

Trudovikler,, 20. yüzyıl başlarında Rus İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği'nde faaliyet gösteren ılımlı bir siyasi işçi partisi idi. Trudovikler, Sosyalist Devrimci Parti (SR) hiziplerinden birinin kopması ile oluşturulmuş bir parti idi. Ayrılırken SR'nin Birinci Duma'daki pozisyonunu savunmaya devam etmeleri gerekçe gösterilmişti. Aleksis Teodoroviç Aladin tarafından kurulmuş ve liderlik edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Georgy Gapon</span>

Georgy Apollonovich Gapon bir Rus Ortodoks rahibi ve 1905 Rus Devrimi öncesinde popüler bir işçi sınıfı lideriydi. Polis muhbiri olduğu ortaya çıktıktan sonra Gapon, Sosyalist Devrimci Parti üyeleri tarafından öldürüldü. Peder Gapon daha çok Kanlı Pazar'da barışçıl bir protestocu kalabalığının Rus İmparatorluk Ordusu'nun ateş mangaları tarafından karşılanmasına önderlik eden bir ajan provokatör olarak hatırlanmaktadır.