İçeriğe atla

Sosyal kanıt

Sosyal kanıt, insanların belirli bir durumda nasıl davranacağına karar verirken başkalarının eylemlerini kopyaladığı psikolojik ve sosyal bir olgudur. Bu terim Robert Cialdini tarafından 1984 yılında yayınlanan "Influence: Science and Practice" adlı kitabında ortaya atılmıştır.

Sosyal kanıt, insanların uygun davranış biçimini belirleyemediği belirsiz sosyal durumlarda kullanılmaktadır ve çevredeki insanların mevcut durum hakkında daha fazla bilgiye sahip olduğu varsayımından hareket etmektedir.

Sosyal etkinin yaptığı etkiler büyük grupların uyum sağlama eğiliminde görülebilmektedir. Bu, bazı yerlerde sürü davranışı olarak anılmaktadır. Sosyal kanıt, başkalarının sahip olduğu bilgileri dikkate almaya yönelik rasyonel bir dürtüyü yansıtsa da, resmi analiz, insanların tek bir farklı seçim üzerinde çok hızlı bir şekilde birleşmesine neden olabileceğini, böylece daha büyük birey gruplarının kararlarının çok az bilgiye dayanabileceğini göstermektedir.

Sosyal kanıt, uygunluğun bir türüdür. Bir kişi doğru davranış biçiminden emin olmadığı durumlarda, doğru davranışa ilişkin ipuçları için genellikle başkalarına başvuracaktır. "Belirsiz bir duruma ilişkin başkalarının yorumunun bizimkinden daha doğru olduğu ve uygun bir hareket tarzı seçmemize yardımcı olacağına inandığımız için uyum sağladığımızda",[1] bu durum bilgisel sosyal etkidir. Bu, bir kişinin başkaları tarafından beğenilme veya kabul edilme amacıyla uyum sağladığı normatif sosyal etkiyle tezat oluşturmaktadır.

Sosyal kanıt genellikle yalnızca başkalarının davranışlarına, doğru olup olmadığına inanmadan kamusal olarak uyulmasına değil aynı zamanda başkalarının doğru olduğuna dair gerçek bir inançla özel olarak kabul edilmesine de yol açmaktadır.[2] Sosyal kanıt, doğru olmak daha önemli olduğunda ve diğerleri özellikle bilgili olarak algılandığında daha güçlü olur.

Örnekler

Eğlencede

Tiyatrolar bazen önceden ayarlanmış zamanlarda alkışlamaları için talimat verilen özel olarak yerleştirilmiş seyirciler kullanmaktadır. Genellikle ilk alkışlayanlar bu kişiler olur ve seyircilerin geri kalanı da onları takip ederek alkışlar. Bu tür alkışlar, uzman olmayan izleyiciler tarafından performansın kalitesinin bir işareti olarak algılanabilmektedir.

Televizyon programlarında, televizyon stüdyoları, önemli anlarda önceden kaydedilmiş bir kahkaha bandını oynatarak bir programın algılanan "komikliğini" arttırabileceklerini keşfetmişlerdir. İzleyiciler gülme bandını sinir bozucu bulsalar da, hazır kahkaha kullanılan programları kullanılmayanlara göre daha komik olarak algıladıklarını tespit ettirilmiştir.[3]

E-ticarette

E-ticarette sosyal kanıt, önceki müşterilerden alınan olumlu referanslar şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu referansları sergilemek, potansiyel müşterileri kaydolmaya teşvik etmede etkili olduğu tespit edilen taktiklerdendir.[4][5]

Sosyal medyada

Sosyal kanıt, X (eski adıyla Twitter), Facebook, Instagram ve YouTube gibi sosyal ağlarda özellikle kötü niyetle kullanılmaktadır. Bir kullanıcının yaptığı takipçi, izlenme, beğeni, favori ve hatta yorum sayısı, diğer kullanıcıların onu nasıl algıladığını önemli bir biçimde etkilemektedir. X'te (eski adıyla Twitter) bir milyon takipçiye sahip bir kullanıcı, bin takipçiye sahip benzer bir kullanıcıdan daha güvenilir ve saygın olarak algılanmaktadır. Bu da takipçi sayısının daha çabuk artmasına ve daha yüksek etkileşim ve tıklama oranlarına ulaşılmasına sebep olmaktadır.[6]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Aronson, E., Wilson, T.D., & Akert, A.M. (2005). Social Psychology (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
  2. ^ Kelman, H. C. (1 Mart 1958). "Compliance, identification, and internalization three processes of attitude change". Journal of Conflict Resolution. 2 (1): 51-60. doi:10.1177/002200275800200106. 
  3. ^ Cialdini, Robert B. (2009) [2001]. "4 – Social Proof: Truths are Us". Influence: Science and Practice. 5th. Boston: Allyn & Bacon. ss. 97-140. ISBN 978-0205609994. 
  4. ^ Roethke, Konstantin; Klumpe, Johannes; Adam, Martin; Benlian, Alexander (1 Nisan 2020). "Social influence tactics in e-commerce onboarding: The role of social proof and reciprocity in affecting user registrations". Decision Support Systems (İngilizce). 131: 113268. doi:10.1016/j.dss.2020.113268. ISSN 0167-9236. 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024. 
  5. ^ Xu, Lina; Roy, Abhijit; Niculescu, Mihai (16 Mart 2022). "A Dual Process Model of the Influence of Recommender Systems on Purchase Intentions in Online Shopping Environments". Journal of Internet Commerce (İngilizce): 1-22. doi:10.1080/15332861.2022.2049113. ISSN 1533-2861. 5 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024. 
  6. ^ "Using Social Proof for your Digital Success ϟ Devumi". Erişim tarihi: 1 Ekim 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Etik veya ahlak felsefesi, doğru davranışlarda bulunmak, iyi bir insan olmak ve insani değerler hakkında düşünme pratiğidir. Etik sözcüğü Yunanca "kişilik, karakter" anlamına gelen "ethos" sözcüğünden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Reklam</span> pazarlama için kullanılan iletişim biçimi

Reklam, "insanları gönüllü olarak belli bir davranışta bulunmaya ikna etmek, belirli bir düşünceye yöneltmek, dikkatlerini bir ürüne, hizmete, fikir ve kuruluşa çekmeye çalışmak, onunla ilgili bilgi vermek, ona ilişkin görüş ve tutumlarını değiştirmelerini veya belirli bir görüşü ya da tutumu benimsemelerini sağlamak amacıyla oluşturulan; iletişim araçlarından yer ya da süre satın almak yoluyla sergilenen ya da başka biçimlerde çoğaltılıp dağıtılan ve bir ücret karşılığı oluşturulduğu belli olan "duyuru"dur.

Asosyal, sosyal olmayan insan davranışları sergileyen bireye verilen ad. Asosyallik sosyal etkileşim ile meşgul olmak için motivasyon eksikliği veya yalnız faaliyetlere olan ilgiyi ifade eder. Asosyallik avolisyon ile ilişkilendirilebilir, ancak sosyal ilişkiler için sınırlı fırsatların bir tezahürü de olabilir.

Manipülasyon, başkalarını kendi yararı için kullanmak, kontrol etmek veya başka bir şekilde etkilemek için tasarlanmış davranış.

<span class="mw-page-title-main">Sosyal psikoloji</span> toplumun insanların düşüncelerini ve davranışlarını nasıl etkilediğini araştıran bilim dalı

Sosyal psikoloji bireylerin düşüncelerinin, iç dünyalarının ve davranışlarının başkalarının gerçek, hayalî ve anlaşılan oluşundan nasıl etkilendiğine dair bir bilimsel çalışmadır. Bu alanda araştırma yapanlar genellikle psikolog veya sosyolog'lardan oluşmaktadır. Buna rağmen bütün sosyal psikologlar hem birey, hem de topluluk bazında çalışırlar. Benzerliklerine rağmen iki alan amaçları, yaklaşımları, yöntemleri ve terimlerinde farklılaşırlar. Biyofizik ve kavrama psikolojisi gibi sosyal psikoloji de disiplinlerarası bir alandır.

Yükleme teorisi, insanların olay ve davranışların sebeplerini açıklama işlemini gerçekleştirirken kullandıkları modellerle ilgilenen sosyal psikolojinin önemli bir teorisidir. Nedensel yüklemelerin kuramlaştırılması Fritz Heider (1920) ile başlar. Heider'e göre insanların iki güçlü motivasyonu vardır: dünyayı tutarlı bir şekilde anlama ve çevreyi kontrol etme ihtiyacı. Bu ihtiyaçlardan dolayı, insanlar başkalarının nasıl davranacaklarına yönelik önceden kestirimlerde bulunmak isterler.

İkna bir toplumsal etkileme biçimidir. İnsanlara akılcı ve simgesel yollarla bir fikir, tutum veya eylemin benimsetilmesine doğru kılavuzluk etme sürecidir. İknanın amacına ulaşmada kullandığı yöntem amaca doğru zorlamak yerine amacı ilgi çekici kılmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Mühendislik etiği</span> Meslek etiği kavramının mühendislik yorumu

Mühendislik etiği, mühendislerin mühendislik uygulamaları için geçerli olan ve mesleğe, topluma, işe, işverene, meslektaşlarına karşı uymaları gereken etik davranışlar bütünüdür. Bilimsel bir disiplin olarak bilim felsefesi, mühendislik felsefesi ve teknoloji etiği gibi konularla yakından ilgilidir. Mühendislik etiğinin tek bir uygulaması ve standardı yoktur, dallara göre değişen anlamı ve uygulaması vardır.

Sosyal fobi veya sosyal anksiyete bozukluğu (SAB), sosyal ortamlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde kaygı duyma ve korkulan durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek bir anksiyete bozukluğudur. Bu korkular, başkalarından algılanan veya gerçekten yapılan bir gözlemleme ile tetiklenebilir. Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireyler, diğer insanların onlar hakkında olumsuz bir şekilde düşünmelerinden korkarlar.

<span class="mw-page-title-main">Sosyal mühendislik</span>

Bilgi güvenliği bağlamında sosyal mühendislik, eylemleri gerçekleştirmeye veya gizli bilgileri ifşa etmeye yönelik olarak insanların psikolojik manipülasyonudur. Bu, gizli bilgilerin ifşa edilmesiyle ilgili olmayan sosyal bilimlerdeki toplum mühendisliğinden farklıdır. Bilgi toplama, dolandırıcılık veya sistem erişimi amaçlı bir tür güven hilesi, genellikle daha karmaşık bir dolandırıcılık planındaki birçok adımdan biri olması nedeniyle geleneksel bir hileden farklıdır.

Kendini tanıma psikolojide kullanılan bir terimdir ve bireyin “Ben neye benziyorum?” sorusuna cevap verirken kullandığı bilgiyi tanımlar. Bu sorunun cevabına yönelik kendini tanıma süreci, öz farkındalık ve öz bilinç gerektirir.
Kendini tanıma benliğin, daha doğrusu benlik kavramının, bir bileşenidir. Kişinin kendisinin veya özelliklerinin bir bilgisidir ve benlik kavramının gelişimine rehberlik eden bilgiyi aramak için bir arzudur. Kendini tanıma, benzersiz şekilde bizi kendimizle eşleştiren nitelikleri ve bu niteliklerin dinamik olup olmadığı üzerine teorileri içeren şekilde, zihinsel temsillerimiz hakkında bizi bilgilendirir.
Benlik kavramının üç ana yönü olduğu düşünülmektedir:

Sosyal kimlik kuramı, grup olgusunun analizinde iç grup dinamikleri, gruplar arası ilişkiler ve kolektif benliğe yönelik açıklamalar getiren bir sosyal psikoloji kuramıdır. Sosyal psikologlar Henri Tajfel ve John Turner tarafından geliştirilmiştir. Kişisel bilişsel süreçleri, kişiler arası etkileşimleri ve sosyolojik süreçleri bir arada ele alarak sosyal kimlik kavramının farklı analiz düzeylerinden incelenmesini mümkün kılmaktadır.

Sosyal zekâ, kendini ve başkalarını tanıma kapasitesi, nesne veya sesleri bilme kapasitesi gibi insani koşulların vazgeçilmez parçasıdır ve pek çok yönüyle araştırılmaya değerdir. Sosyal bilimci Ross Honeywill'e göre sosyal zekâ, kendinin ve toplumsal farkındalığın, gelişen sosyal inançların, tutumların ve karmaşık sosyal değişimi yönetme kapasitesin toplu bir ölçüsüdür. Psikolog Nicholas Humphrey, insan olarak kim olduğumuzu tanımlayanın, niceliksel zekâdan ziyade sosyal zekâ olduğunu öne sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Sosyal hizmet</span>

Sosyal hizmet, belirli bir disiplin içerisinde birey, aile, grup ve toplum için genel refah düzeyini ve sosyal işlevselliği artırma çabalarına verilen addır. Sosyal işlevsellik, insanların sosyal ilişkilerini sürdürebilmesi için sağlanan olanaklar anlamında kullanılır. Sosyal hizmet; sosyoloji, psikoloji, siyaset bilimi, kamu sağlığı, toplumsal kalkınma, hukuk ve ekonomi gibi sosyal bilimler ile sıkı bir ilişki içerisindedir ve toplumsal değişim sosyal ve kişisel sorunları çözmeye odaklanır. İnsan hakları ve sosyal adalet, sosyal hizmet uygulamasının felsefi temelleridir. Sosyal hizmet uygulamaları genelde doğrudan bireyler ya da küçük gruplar ile çalışma gerektirir.

<span class="mw-page-title-main">İnternet ünlüsü</span>

İnternet ünlüsü, sosyal medya kişiliği, fenomen, influencer veya mikro ünlü, şöhretlerini internet aracılığıyla edinmiş veya geliştirmiş kişidir. Sosyal medyanın yükselişi insanların küresel bir hayran ve takipçi kitlesine ulaşmalarına yardımcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Prososyal davranış</span>

Prososyal davranışlar, olumlu sosyal davranışlar ya da başkalarına yarar sağlama niyeti; yardım etmek, paylaşmak, bağış yapmak, işbirliği yapmak ve gönüllülük gibi, diğer insanlara ya da bir bütün olarak topluma fayda sağlayan sosyal davranışlar bütünüdür. Bunlara ek olarak kurallara uymak ya da sosyal olarak kabul edilen davranışlarla uyum içinde olmak da prososyal davranışlar arasında sayılmaktadır.

Sosyal psikolojide karşılıklılık ya da karşılıklılık normu, bir başkasının bizim için yaptıklarını geri ödememizi gerektiren toplumsal beklentiyi ifade eder. Başka bir ifadeyle, insanların kendilerine fayda sağlayan kişilere fayda sağlayacak biçimlerde davranacakları, öte yandan kendisine zarar veren kişilere yönelik ilgisiz kalacakları ya da düşmanca ve saldırganca davranacakları beklentisidir. Karşılıklılığa dair sosyal normlar, sosyal yaşamın farklı alanlarında veya farklı toplumlarda farklı biçimler alabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sosyolojide sapma</span>

Sapma veya sapma sosyolojisi, resmi kuralları ihlal eden davranışları, eylemleri araştırmaktadır. Örnek olarak sapma sosyolojisi, toplum kuralların ihlalini, suç vb. durumları ele almaktadır.[3]Sapma teriminin olumsuz bir anlamı olsa da, sosyal kuralların çiğnenmesi her zaman olumsuz bir eylem oluşturmamaktadır. Bazı durumlarda kuralların ihlal edilmesine rağmen, davranış olumlu veya toplum tarafından kabul edilebilir olarak adlandırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Mikrososyoloji</span>

Mikrososyoloji, günlük insan sosyal etkileşimleri ve ajandalarının küçük ölçekte doğasıyla ilişkili ve sosyolojinin temel analiz düzeyidir: Bu yüz-yüze demektir. Mikrososyoloji, istatistiksel veya deneysel gözlemlerden ziyade yorumsal analiz temellidir ve felsefede fenomenoloji ile yakın ortaklıklar taşır. Metotların arasında şunlar vardır: sembolik etkileşimcilik ve etnometodoloji; etometodoloji -özellikle- mikro-linguistik araştırmalar gibi çalışmalar ve insan sosyal davranışınıa diğer ilişkili yönlerden birçok akademik alt-alan meydana gelmesine sebep olmuştur. Makrososyoloji, zıt olarak, sosyal yapı ve daha geniş sistemler ile ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Sosyal hareket teorisi</span>

Sosyal hareket teorisi, sosyal bilimler içinde, genellikle sosyal mobilizasyonun neden meydana geldiğini, ortaya çıkardığı biçimleri açıklamaya çalışan disiplinler arası bir düşünceler bütünüdür. Sosyal hareketlerin oluşumu ve işleyişinin potansiyel sosyal, kültürel ve politik sonuçları üzerine incelemeler içerir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.