İçeriğe atla

Sos Höyük

Arkeolojik Höyük
Adı:Sos Höyük
il:Erzurum
İlçe:Pasinler
Köy:Yiğittaşı
Türü:Höyük
Tahribat:Yoğun yapılaşma[1]
Tescil durumu:Tescilli[1]
Tescil No ve derece:3173 / 1
Tescil tarihi:14.05.1987
Araştırma yöntemi Kazı

Sos Höyük, Erzurum il merkezinin 24 km kuzeydoğusunda, Pasinler ilçesinin 13 km batısında yer alan bir höyüktür. Yakınındaki Yiğittaşı Köyü'nün eski adının Sos olmasından, arkeoloji literatüründe bu adla geçmektedir. Aras Nehri'nin bir kolu olan Çökender Deresi'nin hemen güney kıyısındadır. Tepe olarak 270 x 150 metre boyutlarında 1,2 hektarlık bir alanı kaplamakta olup 20 metre yüksekliktedir.[2]

Kazılar

Höyük, Erzurum Ovası'ndaki Karaz Höyük, Güzelova Höyük ve Pulur Höyük kazıları sırasında, kazı ekibinin dikkatini çekmiştir. Daha sonra 1987 yılında Erzurum Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi tarafından ortak bir projeyle bir mevsimlik kazı yapılmıştır. Ancak bu konuda bir yayın yoktur. Esas kazılar Antonio Sagona başkanlığında 1994 – 2000 yıllarında kazılar yapılmıştır.[2]

Tabakalanma

Antonio Sagona'nın çalışmalarında ortaya çıkan tabakalanma yeniden eskiye şu şekilde ifade edilmektedir.

  • IIA Erken Demir Çağı (MÖ 1.000 – 800/750)
  • IIB Geç Demir Çağı (MÖ 800/750 – 300)[3]

En alt tabakada dört yapı katı belirlenmiştir. Bunlar, Vb – Vd yapı katları Erken Tunç Çağı'na (MÖ 3.000 – 2.000) ve Va Geç Kalkolitik Çağ'a (MÖ 3.500 – 3.000) tarihlenmektedir.[2]

Tahribat durumu

Höyüğün kuzey kesimi dışında çevresi köy evleriyle kaplıdır. Buralardan toprak çekilmesi ve bunun yol açtığı erozyon sonucu bu kesimlerde tahribat vardır.[2]

Değerlendirme

Erzurum çevresinde Geç Kalkolitik Çağ'dan beri iskan edilen önemli merkezlerden biridir. Diğerleri Karaz Höyük, Pulur Höyük ve Güzelova Höyük'tür. Geç Kalkolitik Çağ'dan Tunç Çağı'na uzanan kesintisiz süregiden bir kültürü temsil eden bu yerleşimlerde, bölgenin iklim yapısının bir gereği olarak ağırlıklı olarak hayvancılık yapıldığı, uygun mevsimde de tarımsal faaliyetlere yönelindiği anlaşılmaktadır.[4]

Sos Höyük ve Büyüktepe Höyük kazılarından elde edilen buluntular, Erzurum – Bayburt bölgesi için Geç Tunç Çağı – Demir Çağı tarihlendirmesi için veriler sunmuştur. Sos Höyük son dönem kazı başkanı Antonio Sagona söz konusu bölge için Geç Tunç Çağı için MÖ 1.500 – 1.000, Erken Demir Çağı için MÖ 1.000 – 800/750 ve Geç Demir Çağı için MÖ 800/750 – 300 tarihlerini öngörmektedir.[3]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b TAY – Yerleşme Ayrıntıları
  2. ^ a b c d "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2012. 
  3. ^ a b Hanifi Biber, Urartu Silahları: Kılıç, Hançer ve Bıçaklar – Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı / Doktora Tezi – Sh.: 9
  4. ^ Süleyman Çiğdem, Birol Can, Erzurum Müzesi'nde Bulunan Tarım Aletleri Işığında Geç Kalkolitik ve Tunç Çağlarında Bölgedeki Tarımsal Aktiviteler 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Anadolu, (2005) Sayı 29, Sh.: 14

İlgili Araştırma Makaleleri

Kinet Höyük, İskenderun'un 30 km kuzeyinde, Dörtyol ilçesinin kuzeybatısında, İskenderun Körfezi kıyısından 500 metre içeride bulunan bir höyüktür. Zeminden 26 metre yükseklikteki höyük 33 dönüm alana yayılmıştır. Yerleşim, Geç Neolitik Çağ'dan Helenistik Dönem'e kadar MÖ 5.000-.50 yıllarında iskan edilmiştir. Kilikya'daki en büyük antik yerleşimi olarak kabul edilmektedir. Doğusundaki koyda ve güneyindeki Deliçay (Pinarus) Deresi halicinde olmak üzere iki limanı vardı. Höyüğün bulunduğu İssos Ovası, Antik Kilikya'nın en doğu kenarıdır. Yerleşimin antik çağdaki adının İssos olduğu belirtilmektedir. Günümüz Hatay ili Dörtyol ilçesi sınırları içinde ilk neolitik yerleşmenin görüldüğü höyüktür.

Değirmentepe Höyüğü, Malatya ilinin 24 km. kuzeydoğusunda Karakaya Barajı Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür.

Şemsiyetepe Höyüğü, Elazığ il merkezinin batısında, Bilaluşağı Köyü'nün hemen güneyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğün büyük bir bölümü günümüzde Karakaya Baraj Gölü kıyısında kalmıştır. Höyük, 70 x 90 metre ölçülerinde, 5-6 metre yükseklikte dairesel ve küçük bir tepedir. Esasen höyük orta boy bir yerleşme sayılırdı, fakat Fırat günümüze kadar yerleşmenin kuzey ve kuzeybatı kesimini yemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tilmen Höyük</span>

Tilmen Höyük, Gaziantep ilinin İslahiye ilçesinin 10 km. doğusunda yer alan bir höyüktür. Karasu Irmağı kollarıyla çevrili bir arazide 225 metre çapında 21 metre yüksekliktedir. Sakçagözü Ovası'nın batı kenarında bulunmakta olup bu ovada ellinin üzerinde höyük yer almakta olup en büyüklerinden biridir.

Domuztepe Höyüğü, Osmaniye il merkezinin 35 km. güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Günümüzde Aslantaş Barajı kıyısında yer alan höyüğü tarihöncesi yerleşim katları su altında kalmıştır.

Hassek Höyük, Şanlıurfa ili, Siverek ilçesinin bir köyü olan Yukarı Tillakin Köyü yakınlarında yer alan bir höyüktür. Fırat Nehri'nin yarattığı erozyon nedeniyle tahrip olmadan önce 350 x 150 metre boyutlarında bir yerleşim olduğu düşünülmektedir.

Kenan Tepe Höyüğü, Diyarbakır ili Bismil ilçesinin 15 km. doğusunda, Dicle Nehri'nin batı tarafında yer alan bir höyüktür. Tarımsal faaliyetler nedeniyle kısmen tahrip olmuş olan höyük 225 x 350 metre boyutlarındadır. Yerleşmenin 4,5 hektarlık bir alana yayılmış olduğu belirtilmektedir. Yayılma alanı, yukarı yerleşme olarak tanımlanan asıl höyük ve aşağı yerleşme denen, bunun kuzeydoğusu yönündeki geniş alandır.

Ziyaret Tepe Höyüğü, Diyarbakır ilinin Bismil ilçesi güneydoğusunda, Dicle ve Batman Çayı'nın birleşme noktasının 20 km. batısında, Dicle'nin güney kıyısında yer alan bir höyüktür. Bölgedeki büyük höyüklerden biri olup, ovadan 22 metre yükseklikte 3 hektarlık bir alandır. Kuzey taraftaki höyüğün (akropol) üç tarafında uzanan "aşağı şehir" ise 29 hektarlık bir alana yayılmıştır. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi tarafından Tepe Höyüğü adıyla tescil edilmiştir.

Tilkitepe Höyüğü ya da eski kaynaklarda Şamramaltı Van il merkezinin 7 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Günümüzde Van Havaalanı sınırları içinde olup kısmen havaalanı olarak kullanılmaktadır. Höyük 55 metre çapında, 6-7 metre yüksekliğindedir.

Dilkaya Höyüğü, Van il merkezinin 24 km. güneybatısında Edremit ilçesinin Dilkaya Köyü'nün hemen batısında yer alan bir höyüktür. Hoşap Suyu'nun kuzey tarafında, Van Gölü kıyısındadır.

Karaz Höyük, Erzurum il merkezinin yaklaşık 16 km. batı – kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Yaklaşık 200 metre çapındaki tepe 16 metre yüksekliktedir. Karasu Çayı'nın suladığı ovanın kuzeyindedir.

Güzelova Höyük, Erzurum il merkezinin 15 km. kuzey-kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Fırat'ın bir kolu olan Karasu Çayı kıyısında yer alan höyük ova seviyesinden 12,5 metre yüksekliktedir. Bununla birlikte höyükte yürütülen kazılarla ova seviyesinin 20 metre altına inildiği halde ana toprağa ulaşılamamıştır.

Pulur Höyük, Erzurum İl merkezinin kuşuçuşu 15 km. güneybatısında Ilıca İlçesi'nin güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Pulur Çayı'nın sağ kıyısındaki höyük 17 metre yüksekliktedir.

Korucutepe Höyük, Elazığ İl merkezinin 30 km doğusunda yer alan bir höyüktür. Höyük, Keban Baraj Gölü altında kalmadan önce 190 metre çapında ve 16 metre yüksekliğinde bir tepeydi.

Aşağı Pınar Höyüğü, Kırklareli İl merkezinin 3 km. güneyinde yer alan bir höyüktür. Haydardere, bir kıvrım yaparak tepenin kuzeyinden ve batısından geçmektedir. Höyüğün üzerine Geç Antik Çağ'da yapılan bir tümülüs tahribata neden olmuştur. Tümülüs, 38 metre çapında bir çevre duvarı üstüne kurulmuş olup, höyüğün eteklerinden alınan toprakla doldurulmuştur. Oluşan tepenin 19. yüzyıl sonlarında bölgeyi bir süreliğine işgal eden Rus kuvvetleri tarafından hazine aramak için düzleştirilmiş olduğu düşünülmektedir.

Ilıpınar Höyüğü, Bursa İl merkezinin kuzeydoğusunda, Orhangazi İlçesi'nin yaklaşık 2 km. güneyinde, İznik Gölü'nün 2 km. batısında yer alan bir höyüktür. Yerleşim alanı 2,5 hektar olup tepenin çağı 250 metredir. Yüksekliği 3 metreden 10 metreye değişmektedir. Höyükte ilk yerleşmenin günümüzden 8 bin yıl önce gerçekleştiği ileri sürülmektedir. İlk yerleşimcilerin Orta Anadolu'dan 10-15 aile olarak gelip yerleştikleri düşünülmektedir. Höyüğün ilk yerleşmede dahi eksiksiz bir tarım ekonomisine sahip olduğu anlaşılmaktadır. Şimdilik, bölgede tarıma başlanılan ilk yerleşim olarak görülmektedir.

Büyüktepe Höyük, Bayburt İl merkezinin 35 km. güneybatısında, Demirözü İlçesi'nin 5 km. kuzeyinde, Çiftetaş Köyü'nün 1 km. kuzeyinde yer alan bir höyüktür. bölgenin en önemli höyüğü olarak görülmektedir. Höyük semer biçiminde bir boyunla birleşen iki tepeden oluşmakta olup su kaynakları yönünden zengin olan Beşpınar Vadisi'nde bulunmaktadır. Büyük olan tepe 180 x 25 metre boyutlarındadır ve vadi tabanından 20 metre yüksekliktedir. Erozyon nedeniyle kültür toprağı süpürülmüş ve yer yer ana kaya ortaya çıkmıştır.

Karaoğlan Höyüğü, Ankara İl merkezinin 25 km. güneyinde, Mogan Gölü'nün güneydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Bulunduğu bölge Ankara bölgesinden güneydoğu ve güneybatı yönlerine uzanan ana ticaret yollarının kavşağı durumundaydı. Tepe, 260 x 180 metre boyutlarında ve 18-20 metre yüksekliğindedir. Höyük Ankara – Konya kara yolu üzerindedir.

Mezraa Höyük, Şanlıurfa ili'nin güneybatısında, Birecik İlçesi'nin kuş uçuşu 7 km güneyinde, Mezraa Belde'sinin 1,5 km güneydoğusunda, Fırat'ın doğu kıyısında yer alan bir höyüktür. Tepe, 180 x 140 metre boyutlarında olup ova seviyesinden 13 metre yüksekliktedir.

İkiz Höyük, Malatya il merkezinin 25 km. kuzeydoğusunda, Battalgazi İlçesi'nin doğu – kuzeydoğusunda, Kuluşağı Köyü'nün 500 metre kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Yerleşme, Karakaya Barajı Gölü sularının yüksek olduğu mevsimde sular altında kalır. Suların alçak olduğu mevsimde ise göle doğru uzanan bir sırt olarak görülmektedir. Dolayısıyla zaman içinde tamamen tahrip olmuştur. Höyük, birbirine bir boyunla bağlanan kuzeyde ve güneyde iki yükseltiden oluşur. İkiz Höyük olarak adlandırılması bundandır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.